با ابلاغ بخشنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت به ادارات کل و اتحادیه‌های صنفی در آذر ماه 1396 مبنی بر اینکه هیچ‌گونه مجوز جدیدی برای احداث نانوایی صادر نمی‌شود، امکان دریافت پروانه کسب برای متقاضیان تاسیس نانوایی از آن تاریخ به بعد وجود ندارد.

گفتنی است استدلال وزارت صنعت برای صدور چنین بخشنامه‌ای، وجود 30 هزار نانوایی مازاد بر نیاز در سراسر کشور است بطوری‌که مسئولان وزارت صنعت معتقدند علیرغم اینکه در کشور 60 هزار واحد نانوایی کافی است؛ اما در حال حاضر 90 هزار نانوایی در کشور وجود دارد که این امر باعث شده تا فعالان صنف معتقد باشند فعالیت در نانوایی اقتصادی نیست و اقتصادی نبودن نانوایی هم منجر به بروز تخلفاتی از جمله افزایش قیمت نان و کاهش وزن چانه نان از سوی برخی نانوایان می‌شود.

اما علیرغم استدلال وزارت صنعت، افرادی هستند که با داشتن سرمایه‌ خواهان تاسیس یک نانوایی و فعالیت و کسب درآمد از طریق این شغل هستند که صدور چنین بخشنامه‌ای عملا مانع فعالیت آنها برای تاسیس نانوایی و فعالیت در این حرفه شده است.

بطوری‌که برخی از کاربران سامانه «فارس من» با ثبت سوژه‌ای با عنوان «انحصار مجوز نانوایی را بردارید» عنوان کرده‌اند که عدم صدور مجوز جدید برای تاسیس نانوایی موجب رانت و فساد شده و می‌گویند برخی دارندگان پروانه‌های کسب نانوایی اقدام به اجاره دادن یا فروش مجوز کسب خود با قیمت‌های بسیار گران می‌کنند.

واگذاری پروانه کسب نانوایی با قیمت 150 میلیون تومان

امیرحسین صالحی یکی از همان افرادی است که خواهان تاسیس یک نانوایی در استان قم است اما علیرغم تلاش یک و نیم ساله و مراجعات مکرر به وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم و اتحادیه های مربوطه موفق به اخذ پروانه کسب نشده است.

البته صالحی دارنده یک نانوایی در اصفهان است اما قصد دارد تا یک نانوایی دیگر در قم تاسیس کند، دلیل وی برای تاسیس یک نانوایی دیگر در قم این است که می‌گوید نانی که تولید می‌کند از ویژگی منحصر به فردی برخوردار است زیرا نان تافتون تولیدی وی براساس مشخصات خاصی تولید می‌شود و قابلیت نگهداری در فضای مناسب حتی خارج از یخچال را حداقل به مدت 60 روز و حداکثر 90 روز را دارد.

این جوان که دارای تحصیلات کارشناسی ارشد است می‌گوید حتی حاضر است تعهد محضری دهد که هیچ‌گونه سهمیه آرد یارانه‌ای از وزارت صنعت نمی‌خواهد.

به گفته صالحی وی نان را بر اساس آرد تولیدی با مشخصات مدنظر خود تولید می‌کند و به عبارتی گندم مرغوب و با کیفیت را خریداری و آن را در آسیاب‌های مورد تایید وزارت بهداشت تبدیل به آرد می‌کند و سپس آرد تهیه شده را بدون استفاده از هیچ گونه مواد نگهدارنده و مواد افزودنی به نان تبدیل می‌کند و در حال حاضر نان تولیدی‌اش مشتریان فراوانی دارد بطوریکه در برخی ایام بصورت شبانه روزی مشغول به فعالیت است و حتی مشتریانی از خارج از کشور دارد که به وی سفارش می‌دهند.

صالحی همچنین به قیمت واگذاری پروانه‌های کسب اشاره می‌کند و می‌گوید با توجه به اینکه در حال حاضر مجوزی برای تاسیس نانوایی صادر نمی‌شوند دارندگان پروانه‌های کسب با قیمت های مختلف از 15 تا 150 میلیون تومان پروانه کسب خود را عرضه می کنند.

چرا دولت مجوز نانوایی جدید نمی‌دهد؟

محمدرضا کلامی مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی تامین، توزیع و تنظیم بازار درباره علت صدور بخشنامه سال 1396 وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر اینکه هیچگونه مجوز جدیدی برای احداث نانوایی صادر نمی‌شود، به ارائه توضیحاتی پرداخت و گفت: طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها، نباید در کالاهایی که یارانه داده می‌شود اقدام به افزایش میزان یارانه کرد.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی تامین، توزیع و تنظیم بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت افزود: محصولاتی مانند گندم، آرد و نان یارانه‌ای هستند زیرا هر کیلوگرم گندم را دولت با قیمت 1750 تومان خریداری می‌کند که با هزینه‌های جانبی قیمت آن به حدود 1850 تومان می‌رسد اما آرد حاصل از آن به صورت یارانه‌ای به قیمت هر کیلوگرم 665 تومان و آرد نیمه یارانه‌ای به قیمت هر کیلوگرم 900 تومان عرضه می‌شود.

وی افزود: بنابراین وقتی مجوز برای تاسیس نانوایی جدید صادر شود باید آرد بیشتری به صورت یارانه‌ای یا نیمه یارانه‌ای به نانوایان داده شود که این امر منجر به افزایش هزینه‌های دولت می‌شود.

کلامی افزود: ضمن اینکه با افزایش تعداد نانوایی، فعالیت نانوایی‌های قبلی غیراقتصادی می‌شود زیرا برای اینکه فعالیت یک نانوایی اقتصادی باشد باید به طور متوسط هر نانوایی روزانه بین 10 تا 12 کیسه آرد را پخت کند.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی تامین، توزیع و تنظیم بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت بیان داشت: یک نانوایی سنگک با وزن چانه 440 گرم از هر کیسه نان 110 نان را می‌تواند احصا کند به عبارتی با پخت 10 کیسه آرد در روز 1100 نان پخت می‌کند که اگر قیمت هر واحد نان 2 هزار تومان باشد روزانه درآمد یک نانوایی با این میزان پخت 2 میلیون تومان خواهد بود.

کلامی با اشاره به هزینه اجاره نانوایی، هزینه کارگر، هزینه‌های انرژی در یک نانوایی گفت: حداقل هزینه اجاره یک نانوایی در تهران ماهانه 8 تا 9 میلیون تومان است بنابراین اجاره یک نانوایی برای یک نانوا روزانه حداقل 300 هزار تومان هزینه دارد و دستمزد هر کارگر بطور متوسط روزانه بین 100 تا 200 هزار تومان است که اگر یک نانوایی دارای 4 کارگر باشد باید روزانه حداقل 400 تا 800 هزار تومان دستمزد بپردازد.

وی با اشاره به هزینه هر کیسه 55 هزار تومانی آرد افزود: اگر هر نانوایی روزانه 10 کیسه آرد پخت کند به معنای صرف هزینه 550 هزار تومانی برای خرید نان است همچنین اگر به هزینه‌های فوق هزینه‌های انرژی از قبیل آب، برق، گاز و کرایه حمل را اضافه کنیم برای یک نانوایی در نهایت بین 100 تا 200 هزار تومان به عنوان درآمد باقی می‌ماند.

کلامی اظهار داشت: این در حالی است که با توجه به تعداد زیاد نانوایی‌ها در کشور، پخت نان برخی از نانوایی ها روزانه بسیار کمتر از 10 کیسه آرد است و ممکن است که یک نانوایی روزانه فقط 3 تا 4 کیسه آرد نان پخت کند و با این شرایط حتی ممکن است از پخت نان متضرر هم شوند.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی تامین، توزیع و تنظیم بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه در مجموع حدود 90 هزار نانوایی در سراسر کشور وجود دارد، گفت: این در حالی است که تعداد نانوایی‌های کشور بر حسب جمعیت باید حدود 60 هزار نانوایی باشد و براین اساس 30 هزار نانوایی در سراسر کشور بیش از نیاز وجود دارد.

وی افزود: افزایش تعداد نانوایی‌ها به منزله کاهش سرانه مشتری نانوایی است، اظهار داشت: این امر منجر به غیراقتصادی شدن فعالیت نانوایی می‌شود و گاهی برای از نانوایان برای جبران هزینه‌ها ممکن است مجبور به تخلفاتی مانند گران‌فروشی و یا کاهش وزنه چانه نان شوند.

کلامی با تاکید بر اینکه سیاستگذار باید تمام جوانب را در نظر بگیرد بیان داشت: با افزایش تعداد نانوایی و کاهش درآمد نانوایی و غیر اقتصادی شدن یک واحد نه تنها سرمایه صرف شده برای ایجاد نانوایی از بین می‌رود بلکه تعدادی شاغل هم از کار بیکار می‌شوند.

وی اظهار داشت: بنابراین بر اساس بخشنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت صدور پروانه کسب برای نان یارانه‌ای ممنوع است و صدور پروانه کسب برای نانوایی‌های آزادپز صرفا برای شهرک‌ها و شهرهای جدید‌التاسیس و مناطق توسعه یافته شهری که فاقد نانوایی هستند یا تعداد نانوایی در آنجا کمتر از نیاز است، مجاز است.

وی در پاسخ به این سوال که این بخشنامه‌ تا چه زمانی قابلیت اجرا دارد و ایا ممکن است ملغی شود، گفت: فعلا خیر، زیرا در حال حاضر 30 هزار نانوایی مازاد در سراسر کشور وجود دارد.

کلامی با تاکید بر اینکه اگر در جایی لازم است که نانوایی تاسیس شود، مجوز تاسیس پس از بررسی کارگروه صادر خواهد شد، گفت: جابه‌جایی پروانه کسب یا واگذاری محل کسب با بررسی اتحادیه و تایید سازمان صنعت، معدن و تجارت بلامانع است

واگذاری پروانه کسب نانوایی غیرقانونی است

در این مورد بیژن نوروز مقدم رئیس اتحادیه نانوایان سنگکی تهران گفت: به دلیل صدور بیش از اندازه پروانه کسب نانوایی در مقطعی از زمان، تعداد نانوایی‌ها بسیار زیاد شده بود بطوری که در مواردی مشاهده می‌شد دو واحد صنفی دیوار به دیوار یکدیگر تاسیس شده است.

رئیس اتحادیه نانوایان سنگکی تهران با تاکید بر اینکه تعداد زیاد نانوایی‌ها فعالیت در این حوزه را غیر سودآور کرده بود و حتی در مواردی نانوایان با ضرر مواجه بودند، بیان داشت: اکنون برخی از افرادی که به دنبال دریافت پروانه کسب نانوایی هستند فضایی ایجاد کرده‌اند مبنی بر اینکه برای خرید و فروش مجوز نانوایی بازار سیاه ایجاد شده است.

وی افزود: این در حالی است که واگذاری پروانه کسب به غیر غیرقانونی است و فقط امکان جابه‌جایی پروانه کسب وجود دارد که در مورد جابه‌جایی هم تمام بررسی‌های لازم انجام و سپس مجوز جابه‌جایی صادر می‌شود.

نوروز مقدم با تاکید بر اینکه امکان فروش پروانه کسب نانوایی وجود ندارد، گفت: اجاره نامه و پروانه کسب باید به نام موسس نانوایی باشد و فرد دیگری نمی‌تواند از آن بهره‌برداری کند.

وی گفت: در شرایطی که 30 هزار نانوایی مازاد در کشور وجود دارد باید نانوایی‌ها موجود را ساماندهی کرد نه اینکه با صدور مجوزهای جدید فعالیت نانوایی‌های قبلی را سخت‌تر کرد.

رئیس اتحادیه نانوایان سنگکی در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به نظارت‌هایی که به آن اشاره کرده‌اید امکان واگذاری پروانه کسب اصلا وجود ندارد؟ گفت: به هر حال ممکن است افرادی هم تخلف کنند و متخلفان برای واگذاری پروانه کسب نانوایی راهکاری یافته‌اند که از گفتن آن معذورم . البته تعداد این تخلفات کم است اما این کار غیر قانونی به هر حال انجام می‌شود.

وی افزود: البته در صورت مشاهده تخلفات در این زمینه از طریق سازمان‌ها و نهادهای مربوطه مثل تعزیرات و وزارت صنعت برخوردهای لازم با متخلفان انجام می‌شود.

گفتنی است اگرچه به گفته مسئولان مازاد 30 هزار نانوایی مشکلاتی برای فعالین در این حوزه بوجود آورده است و در صورت ادامه روند صدور مجوزها فعالیت در نانوایی‌ها عملا به کاری کاملا غیر اقتصادی تبدیل می‌شد اما به هر حال محدودیت در هر اقدامی منجر به یکسری تخلفات و ایجاد رانت می‌شود که به نظر می‌رسد نباید به این موضوع هم بی‌تفاوت بود، بنابراین در این شرایط به نظر می‌رسد بخشنامه مذکور با توجه به درنظر گرفتن متقاضیان تاسیس نانوایی باید بازنگری شود و اگر لازم است اصلاحاتی در آن صورت گیرد تا هم جلوی رانت و فساد احتمالی دارندگان پروانه‌های کسب نانوایی گرفته شود و هم امکان فعالیت متقاضیان جدید فراهم شود بدون اینکه بر تعداد نانوایی‌های موجود اضافه شود.

به عبارتی شاید بهتر باشد که واگذاری یا جابه‌جایی پروانه‌های کسب نانوایی‌های براساس نظارت و قوانین خاص‌تری انجام شود تا طرفین دارندگان جواز کسب و متقاضیان جواز کسب از مزایای آن منتفع شوند. اگرچه به صورت کلی ایجاد انحصار در مجوزها عملا در اقتصاد بی‌معنی ست و در صورتی که آرد یارانه‌ای در اختیار نانوایان قرار نگیرد، اقتصاد نانوایی به طور طبیعی میزان عرضه و تقاضا را تنظیم خواهد کرد.