شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاه‌های مهم و معتبر آسیایی به خصوص در ترکیه، هند، چین و کره‌جنوبی نگران عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران هستند و گزارش‌های متعددی در روزهای اخیر در نشریات این کشورها منتشر شده که خواستار تمدید این معافیت‌ها هستند. برخی فعالان صنایع پتروشیمی و پالایشی این کشورها حتی پا را فراتر گذاشته و خواهان عدم تبعیت کشورها از تصمیمات آمریکا شده‌اند.

رشد هزینه‌ها در شرکت‌های هندی

هندوستان تایمز در گزارشی نوشته آمریکا در تلاش است تا نفت حاصل از منابع شیل خود را جایگزین نفت ایران در هند کند، اما شرکت‌های پتروشیمی و پالایشی این کشور می‌گویند این اقدام تنها باعث افزایش هزینه‌های تولید شده و برای این گروه اصلا مقرون به صرفه نیست. این گزارش با اشاره به اینکه پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های هندی ۱۰ درصد نفت مورد نیاز خود را از ایران وارد می‌کنند می‌نویسد مشکل اصلی پالایشگاه‌های هندی با نفت شیل هزینه‌های بالای پردازش این نوع نفت است درحالی‌که نفت ایران کاملا متناسب با مصرف این گروه‌ها است. بنابراین لااقل تولیدات پتروشیمی و پالایشی ۱۰ کشور از این تصمیم آسیب مستقیم دیده و برای تامین نیاز خود به انرژی اکنون با مشکل روبه‌رو‌ هستند؛ درحالی‌که آمریکا پیشنهاد جایگزین مناسبی هم برای آنها ندارد.مقامات هندی می‌گویند سیاست‌های ترامپ باعث شده پالایشگاه‌ها ناچار شوند تنظیمات کارخانه‌ها را تغییر دهند درحالی‌که معلوم نیست این تحریم‌ها چقدر دوام بیاورند.

به همین دلیل در مجموع فقط یک تحمیل هزینه بالاتر است و دیگر هیچ؛ فقط تعداد انگشت‌شماری از پالایشگاه‌های جدید مانند پالایشگاه پارادیپ شرکت نفت هند (IOC) می‌توانند نفت شیل را به‌عنوان سوخت مورد نیاز خود فرآوری کنند و از نفت ایران بی‌نیاز باشند.مقامات هندی می‌گویند پردازش نفت شیل نیاز به بازنگری دوباره پالایشگاه دارد که به لحاظ تجاری قابل قبول نیست، به خصوص زمانی که این کشور تحت‌تاثیر شوک ناشی از اختلال در تامین منابع خام از ایران قرار گرفته است. مدیر یک شرکت پالایشی هندی به هندوستان تایمز اعلام کرده است که دولت نباید تولیدکننده‌های دو بخش پتروشیمی و پالایشی را مجبور کند تا از منابع نفتی شیل که توجیه اقتصادی ندارند استفاده کند زیرا این امر به معنای کاهش حاشیه سود شرکت‌های مذکور و تضییع حقوق سهامداران آنها است.
شرکت‌های کره‌ای نگران بازارهای پتروشیمی

این موضوع در مورد شرکت‌های کره‌ای نیز مصداق دارد. شرکت‌های پتروشیمی – پالایشی این کشور پیش از این ۶/ ۸ درصد از نیاز خود به نفت را از ایران وارد می‌کردند و اکنون برای تامین ماده اولیه تولید خود نیازمند خرید از منابع دیگر هستند. یک شرکت پتروشیمی کره‌ای در گفت‌وگو با روزنامه هرالد کره اعلام کرده است که نفت ایران از کیفیت و قیمت بسیار مناسبی برخوردار است و این مساله برای شرکت‌های کره‌ای یک مزیت بود که اکنون این مزیت تحت‌الشعاع قرار گرفته و این مساله برای شرکت‌های پتروشیمی کره حائز اهمیت است. شرکت‌های SK Incheon Petrochem، Hyundai Chemical و Hanwha از جمله این شرکت‌ها هستند که نگران تصمیمات آمریکا هستند. مدیر یکی دیگر از شرکت‌های پتروشیمی کره‌ای در گفت‌وگو با همین روزنامه اعلام کرده می‌توان نفت را از کشورهای دیگر خرید اما قدرت رقابتی خود را در بازار از دست می‌دهیم و این موضوع به نفع رقبای ماست. به گفته وی تنها صنعت پتروشیمی نیست که قدرت رقابت خود را از دست می‌دهد بلکه مجموعه‌ای از صنایع مرتبط مانند الکترونیک، خودرو، پوشاک، کفش و پوشاک و... همگی تحت تاثیر این افزایش قیمت‌ها قرار می‌گیرند و به عبارتی به‌صورت زنجیروار اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرد زیرا نفت ایران ۲ تا ۶ دلار نسبت به سایر انواع نفت خریداری شده توسط این کشور ارزان‌تر است.شین دونگ چان، وکیل شرکت یولچون در این ارتباط می‌گوید شرکت‌های کره‌ای قربانی این سیاست آمریکا خواهند شد. به گفته وی مشکل دیگر برای این شرکت‌ها رشد قیمت نفت در جهان است.

این سیاست‌ها باعث شد تا هم دسترسی به نفت ارزان‌تر با کیفیت بالاتر ایران برای شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی کاهش یابد و هم قیمت جهانی نفت افزایش یابد و شرکت‌های مذکور ناچار شوند نفت را با قیمت‌های بالاتر بخرند. با این حال اما دولت کره نیز مانند سایر کشورها ناچار شده این فشار را به شرکت‌های مختلف به خصوص در این دو حوزه منتقل کند به‌طوری‌که‌ وزیر انرژی این کشور سه‌شنبه هفته گذشته از شرکت‌های پتروشیمی خواست تا به دنبال متنوع‌سازی عرضه‌کنندگان نفت و نفتا باشند و همچنین از دولت درخواست کرد از این صنایع حمایت کند تا زیان‌های خود را جبران کنند تا زمانی که بازارهای مناسبی برای خرید نفت پیدا کنند.
ایران برنده رقابتی در حوزه پتروشیمی

در این بین اما تحریم نفت ایران فرصت مناسبی را برای صنعت پتروشیمی ایران فراهم می‌کند تا با ارتقای سطوح تولید و ایجاد ارزش افزوده بالا به سمت اقتصاد بدون نفت گام‌های محکمی بردارد. در این رابطه آمارها نشان می‌دهند ۳۵ درصد از درآمدهای ناشی از صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته به پتروشیمی اختصاص داشته و آن‌طور که کارشناسان می‌گویند این نسبت می‌تواند تا ۵۰ درصد هم افزایش یابد که تاثیر بالایی بر ترمیم درآمدهای ایران در نتیجه کاهش صادرات نفت دارد. البته آمریکا عملیات بانکی ایران را با تحریم روبه‌رو‌ ساخته ولی هنوز خرید محصولات پتروشیمی برای کشورهای دیگر ممنوع نیست.

یک کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با Indian Express می‌گوید ایران می‌تواند با استفاده از ارزهای غیردلاری و همچنین روش‌هایی مانند ایجاد سازوکارهای مالی مشترک با کشورهای شریک تجاری خود صادرات محصولات پتروشیمی و فولادی خود را تقویت کند و در این مسیر با مشکلات زیادی روبه‌رو‌ نخواهد بود.محصولات پتروشیمی ایرانی در آسیا، اروپا و آمریکای جنوبی خواهان دارند و آن‌طور که آمارها نشان می‌دهند سال گذشته ایران توانسته در حدود ۲۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی صادر کند که نشان می‌دهد طی ۴ دهه گذشته میزان صادرات حدود ۳۳ برابر شده است.ظرفیت نصب شده این صنعت نیز ۲۲ برابر شده و اکنون صنعت پتروشیمی ایران از اهمیت بالایی برای بسیاری از کشورهای خریدار برخوردار است.ایران با دسترسی به ماده اولیه مناسب و ارزان‌قیمت و موقعیت مناسب در نقشه حمل و نقل جهانی قابلیت‌های بالایی برای صادرات محصولات پتروشیمی خود دارد و در شرایطی که تولیدات شرکت‌های آسیایی در نتیجه تحریم‌های آمریکا با چالش کاهش رقابت روبه‌رو‌ شده ایران می‌تواند محصولات باکیفیت‌تر و با قیمت تمام‌شده پایین‌تر را روانه بازار کند.البته نباید از این نکته غافل شد که مشکلات زیادی در این مسیر وجود دارد که باید برطرف شوند.