چرا خودروسازان اصرار به تولید خودرو ناقص دارند؟

خودروهایی که خودروسازان با اطلاع از نقص قطعه باز هم اصرار بر تولید آنها دارد. در این بین چندی پیش یک عضو انجمن قطعهسازان عنوان کرده بود که هماکنون برخی قطعات همچون باتری، کمربند ایمنی، پمپ هیدرولیک، مجموعه کامل چرخ، ریل تنظیم کمربند، عایق ضدآب، صندلی و دستگیره، فندک، جک و قطعاتی نظیر اینها با کمبود مواجه است و خودروسازان با وجود اینکه این کمبود را میدانند، باز هم اصرار دارند که تولید خودروهای ناقص را ادامه دهند.

پس از تشدید تحریمهای بینالمللی، تولید خودرو در کشور روند نزولی به خود گرفت که یکی از عوامل آن عدم تامین قطعه در خطوط تولیدی خودروسازان بود. این روند همچنان پابرجاست تا جایی که پیشبینیها از روند کاهشی تولید در سال جاری نیز حکایت دارند. در این بین هر چند تامین قطعه خودروهای مونتاژی به دلیل قطع مبادلات بانکی با دیگر کشورها و همچنین خروج شرکای خودروسازی با سختیهایی همراه است اما قطعات داخلی نیز ظاهرا به همان سختی قطعات خارجی در دسترس خودروسازان قرار میگیرد. در شرایط کنونی تولید محصولات مونتاژی با خروج شرکای خارجی و در نتیجه نبود قطعه در پایینترین سطح قرار گرفته بهطوریکه تولید برخی از این محصولات از سال گذشته متوقف مانده است.

با این حال خطوط تولیدی دو خودروساز بزرگ کشور بهطور کجدارومریز همچنان فعال است هر چند که عدم تامین قطعه منجر به تولید برخی از خودروها بهصورت ناقص میشود. آنطور که مشخص است قطعهسازان کشور با وجود بدهی خودروسازان و همچنین مشکلاتی که به دلیل تنگ شدن حلقه تحریمها در تامین مواد اولیه دارند، قادر به تولید بسیاری از قطعات از جمله قطعات استراتژیک نیستند و همین عامل منجر به وقفه در تولید یا تولید خودروهایی ناقص شده است. سال گذشته با تلاش وزارت صنعت، معدن و تجارت تسهیلات ۱۱ هزار میلیارد تومانی برای تداوم تولید قطعه در کشور در نظر گرفته شد که ۶ هزار میلیارد تومان از این تسهیلات در اختیار فعالان صنعت قطعه قرار گرفت حال آنکه دریافت مابقی این تسهیلات، هم اکنون در کماست. در این بین قطعهسازان بهطور مرتب از تریبونهای مختلف اعلام کردهاند که در صورت عدم دریافت باقی تسهیلات قادر به ادامه تولید نخواهند بود. حال با وجود اینکه تولید قطعه همچنان تداوم دارد و هنوز به وضعیت قرمز نرسیده، باز هم خودروهای زیادی در پارکینگ خودروسازان دپو شده که دلیل اصلی آن نقص در تامین قطعه است.

در این بین آمارهای مختلفی از تعداد خودروهای ناقص نزد خودروسازان عنوان میشود بهطوریکه چندی پیش رئیس سازمان حمایت از مصرفکنندگان از حدود ۸۰ هزار خودروی ناقص در کارخانههای خودروسازی خبر داده بود، حال آنکه سخنگوی انجمن سازندگان قطعات طی یک نشست خبری این تعداد را ۱۶۰ هزار دستگاه خوانده است. دستآخر هم روز گذشته دستیار ویژه وزیر صنعت معدن و تجارت تعداد خودروهای ناقص را 100 هزار دستگاه عنوان کرد. با این حال برخی از دستاندرکاران صنعت خودرو معتقدند خودروهای دپو شده بیش از ارقام اعلامی است. همانگونه که ملاحظه میشودآمارهای متفاوتی با اختلافهای فاحش، در مورد تعداد خودروهای دارای نقص قطعه در پارکینگهای دو خودروساز ارائه شده است. فارغ از اینکه تعداد این خودروها چند دستگاه است، پرسش این است که اصرار خودروسازان مبنی بر تولید خودروهای ناقص چیست؟ در نگاه اول بهنظر میرسد که هر خودروی ناقصی که از خط تولید خارج میشود در نهایت برای تکمیل شدن نیازمند بازگشت به خط تولید است که همین امر هزینه خودروساز را زیاد میکند.

از سوی دیگر دپوی این خودروها در پارکینگ خودروسازان نیز بدون اشکال نیست و در شرایطی که تولیدکنندگان تعهدات معوقه دارند محصولات دو خودروساز بزرگ کشور در پارکینگ این شرکتها در حال خاک خوردن است، بنابراین چرا خودروساز خواهان تداوم تولید محصولات ناقص است؟ در این زمینه حسن کریمیسنجری معتقد است که اصرار خودروسازان به این دلیل است که نمیخواهند ظرفیت تولیدی خود را از دست بدهند چراکه از دست دادن ظرفیت تولید خود تبعات به مراتب بدتری از تولید محصولات ناقص دارد.وی تاکید میکند که خودروهایی که همراه با نقص قطعه مسیر خطوط تولید را طی میکنند قابلیت استارت خوردن را دارند اما قابلیت تجاریشدن را ندارند با این حال خودروساز ترجیح میدهد که با حفظ ظرفیت تولید، خودرو بهطور ناقص از خط تولید خارج شود. با توجه به اظهارات این کارشناس این سوال مطرح میشود که آیا خودروهای ناقص بار دیگر به خطوط تولید بازخواهند گشت؟

در این زمینه نیز کریمی عنوان میکند که بخش اعظمی از خودروهای دارای کسری قطعه برای تکمیل شدن نیازی به بازگشت به خط تولید ندارند و اگر ناقصی کم باشد در سالنهای تکمیل کاری و یا سالن نهایی کسری قطعات آنها تکمیل خواهد شد. این کارشناس خودرویی در پاسخ به این سوال که چرا خودروسازان با اطلاع از نقص قطعه بازهم به تولید خودروهای ناقص ادامه میدهند، پاسخ داد این ترفندی هوشمندانه از سوی خودروساز است چراکه اولا از ظرفیت خطوط تولیدی خود استفاده کرده و ثانیا مانع بیکاری کارگران خط میشود. وی ادامه میدهد که خالی گذاشتن خطوط تولید ضرر جبرانناپذیری را به خودروسازان وارد میکند و از طرف دیگر بیکاری کارگران را نیز به همراه دارد، بنابراین تداوم تولید با وجود نقص در قطعه بیشتر به صلاح خودروساز است تا توقف خط تولید. با توجه به اظهارات کریمی به نظر میرسد که خودروسازان با اطلاع از نقص قطعه ترجیح میدهند که ظرفیت تولیدی خود را حفظ کنند و مانع از توقف خط تولید شوند.

نگاهی دیگر به تولید خودروهای ناقص

اگر چه استفاده از ظرفیت تولید و تداوم فعالیت کارگران را میتوان وجه مثبت اصرار خودروسازان به تولید محصولات ناقص دانست اما این موضوع به نظر میرسد که وجه دیگری نیز دارد. این وجه را از این منظر مورد توجه قرار دادیم که خودروسازان میتوانند با تامین قطعه از برخی خودروهای ناقص، خودروهای ناقص دیگر را تکمیل کنند حال آنکه به نظر میرسد چنین ارادهای در خودروسازیها نیست. در نظر بگیرید که خودروی x سه قطعه ناقصی دارد حال آنکه خودروی y دو قطعه کسری دارد. در این زمینه اصطلاح کلمه دو تا یکی یا سه تایکی را بهکار میبرند یعنی اینکه خودروساز میتواند قطعات خودروی x را باز کند و به این ترتیب قطعات ناقصی خودروی y را تکمیل کند. حال سوال اینجاست که چرا با این راهکار باز هم خودروهای دارای کسری رو به فزونی است؟

آنچه مشخص است خودروسازان نیز به نوعی در تکمیل این خودروها تعلل میکنند.در حال حاضر فاصله قیمتی که بین کارخانه و بازار قرار دارد تا حدودی انگیزه عرضه این خودروها را از خودروساز گرفته است.با اینکه طبق مصوبه وزارت صنعت معدن و تجارت از ابتدای بهمن ماه باید قیمت بر اساس حاشیه بازار تعیین میشد اما قیمتگذاری دستوری همچنان ادامه پیدا کرده و تولیدکنندگان هنوز اختیاری برای قیمت محصولات خود ندارند. برای یک خودروساز بهطور حتم بسیار سخت است که خودرویی که با هزینههای فعلی تولید میکند با قیمت مصوب شورای رقابت (اوایل سال ۹۷) تحویل مشتری دهد. طبق دستورالعمل وزارت صنعت معدن و تجارت خودروهایی که تا ۳۰ دی ماه پارسال پیش فروش شدند باید با قیمت قبل تحویل مشتری شود. به این ترتیب این موضوع میتواند بهطور حتم انگیزه عرضه محصولات مذکور را از خودروساز بگیرد، چرا که تولیدکننده احساس میکند هر خودرویی را که به بازار عرضه کند با ضرر جبران ناپذیری روبهرو میشود.

به این ترتیب خودروساز به نوعی به دنبال مسیری برای جبران ضرر خود نیز برمیآید. در این زمینه یک فعال صنعت خودرو عنوان میکند که اگر خودروساز احساس کند در تولید و عرضه هر محصولی با ضرر و زیانهای جبرانناپذیری روبهرو است به دنبال مسیرهایی برای جبران این ضرر خواهد بود. وی ادامه میدهد که فروش خودرو به نمایندگیها با قیمتهایی بالاتر از مصوبه ستاد تنظیم بازار میتواند یکی از مسیرهای فعلی قلمداد شود. این دست اندرکار صنعت خودرو در ادامه تاکید میکند که فروش خودرو از مسیر غیررسمی اگر چه جبرانکننده هزینه تولید خودرو در شرکتهای خودروساز است اما میتواند دلالی را در بازار رونق دهد.