همه چیز درباره آینده نقدینگی

تعریف دیگری که برای نقدینگی ارائه شده، مجموع بدهیهای هم دولت و هم بانکها به بانک مرکزی است. یا به عبارت دیگر، مطالبات معوقهای که به دلایل مختلف پرداخت نشدهاند. به طور معمول، اگر نقدینگی متناسب با رشد اقتصاد افزایش پیدا کند، تاثیری بر نرخ تورم ندارد یا تاثیر ناچیزی دارد. ولی وقتی در بلندمدت نرخ افزایش نقدینگی به بالای 25درصد میرسد و رشد اقتصاد حدود چهار تا پنج درصد است، آثار آن در افزایش نرخ تورم مشاهده میشود. از منظر برخی مکاتب اقتصادی، تورم همواره یک پدیده پولی است. به عبارت سادهتر، هر جا که تورم است حتما یک رشد نقدینگی اتفاق افتاده است. زمانی هم رشد نقدینگی اتفاق میافتد که دولت به هر دلیلی منابع کافی برای پرداخت هزینههای خود ندارد و به سراغ استقراض از بانک مرکزی میرود. وقتی به هر دلیلی مطالبات معوقه افزایش پیدا میکند، این مطالبات معوقه در قالب پول پرقدرت در اقتصاد افزایش مییابد و پول پرقدرت که به زبان سادهتر همان چاپ پول است با یک ضریب فزاینده در افزایش رشد نقدینگی موثر خواهد بود. بنابراین، اگر این پرسش را مطرح کنیم که چرا نقدینگی افزایش پیدا کرده است؟ پاسخ این است که وقتی به هر دلیلی درآمدها متناسب با هزینهها نباشد، ما شاهد افزایش رشد نقدینگی به تبع آن افزایش رشد نرخ تورم خواهیم بود. اینکه در شش سال گذشته رشد نقدینگی افزایش داشته است، ما هر چند سال یکبار تقریبا شاهد چنین پدیده پولی در اقتصاد ایران بودهایم، یعنی هر چند سال یکبار رشد نقدینگی چند برابر شده است. بهعنوان مثال در دولتهای نهم و دهم رشد نقدینگی از حدود زیر 100 هزار میلیارد تومان به حدود 500 هزار میلیارد تومان رسید. یعنی تقریبا بیش از شش برابر شد. در دولت فعلی هم همین روند را شاهد هستیم، اما در این میان باید به یک نکته توجه داشت و آن هم این است که یک شوک در محل درآمدها ایجاد شده است. وقتی ما در سال گذشته و در سالجاری با شوک کاهش درآمدهای (نفتی) دولت مواجه هستیم طبیعتا چنین مسالهای دور از انتظار نبود. اما نکته دیگری هم که وجود دارد این است که در بحث افزایش نقدینگی دو سمت وجود دارد؛ یک سمت آن زمانی است که دولتها با کاهش درآمدها مواجه میشوند و مطالبات معوقه در قالب پول پرقدرت خودش را در اقتصاد نشان میدهد و سمت دیگر هزینههای جاری دولت است. یعنی وقتی به هر دلیلی این هزینهها سیر صعودی پیدا میکند، باز دولتها مجبور میشوند برای تامین هزینههای جاری به سراغ پول پرقدرت بروند.