چرا لبنیات گران شد؟

یک سال و نیم پیش در جنوب شرق تهران، کارآفرینی با بلندپروازی، کارخانهای جدید تأسیس کرد. او طرحهای دور و درازی برای توسعه داشت و کارخانه جدید را هم با همین هدف ساخت. تمام طبقه دوم آن، شیشهای طراحی و ساخته شد تا خط تولید و ماشینهای صنعتی از بیرون آن پیدا باشد. این ساختمان با هدف برگزاری تورهای کارخانهگردی ساخته شده بود و مدیر کارخانه قصد داشت تا با مدرسهها برای بازدید دانشآموزان از این خط تولید شیشهای همکاری کند. اما پیش از آنکه پای دانشآموزی برای بازدید از خط تولید به آن باز شود، افزایش قیمت ارز و شدت گرفتن تحریمها کار را به جایی رساند که کارخانه شیشهای در اسفند ماه تعطیل شد.

تعطیلی کارخانه شیشهای و شکست طرح توسعه یکی از بزرگترین محصولات لبنی، روایت از روزهای سخت تولیدکنندگان دارد. گزارش مرکز آمار ایران نیز نشان میدهد که در زمستان گذشته، تورم تولیدکننده ۴۷.۵ درصد بود. قیمت تولیدکننده گاو شیری در سال ۹۷ نسبت به سال قبل از آن ۳۰ درصد بیشتر شد و تورم تولیدکننده در محصول شیر نیز به ۴۳ درصد رسید. مجموعه این شرایط باعث شد که قیمت شیر در خرداد امسال، ۶۶ درصد گران شده باشد و با این وجود، باز هم ستاد تنظیم بازار رأی به افزایش ۲۰ درصدی قیمت لبنیات بدهد. در یک سال گذشته، همزمان با تغییرات قیمت، برخی خبرها نیز حکایت از تعدیل نیرو بخاطر شرایط سخت اقتصادی در کارخانههای تولیدکننده محصولات لبنی داشت.

«رضا باکری»، دبیر انجمن صنفی صنایع لبنی ایران در اظهارنظرهایی متعدد گفته است: «قیمت مواد اولیه بستهبندی و نهادههای دامی افزایشی شدید داشته است. قیمت شیر خام نیز افزایش یافته و بالاتر از نرخ مصوب به کارخانههای تولیدی فروخته میشود. کارخانههای لبنیات برای حفظ توان تولیدی، خواستار افزایش قیمت محصولات هستند و قیمتهای فعلی ستاد تنظیم بازار نیز از پیشنهاد آنها، پایینتر است.»

تورم ۵۶ درصدی ماست و ۴۹ درصدی پنیر

گرانی لبنیات از تیرماه سال گذشته شروع شد؛ زمانی که افزایش نرخ ارز تأثیر خود را در محصولات ریز و درشت نشان داد. قیمت مواد اولیه بستهبندی، نهادههای دامی و … افزایش یافت و کارخانههای محصولات لبنی شروع به شکایت و زمزمه افزایش قیمت کردند و در چند مرحله افزایش قیمت در پاییز ۹۷، قیمت لبنیات نسبت به تابستان دو برابر شد. گاهی صحبت از افزایش قیمت غیرقانونی و خودسرانه قیمت لبنیات بود اما در آخر ستاد تنظیم بازار نیز دو هفته پیش، افزایش قیمت ۲۰ درصدی لبنیات را تصویب کرد.

«جلال محمودزاده» عضو کمیسیون کشاورزی مجلس همان زمان علت گرانی لبنیات را چنین توضیح داد: «بخشی از افزایش قیمت شیر به علت افزایش قیمت نهادههای دامی است. در مورد افزایش قیمت نهادههای دامی چندین عامل وجود دارد. نخستین عامل افزایش قیمت بیرویه خود نهادههاست. اکنون بارگیری محمولههایی مثل جو و علوفه هم مشکلاتی دارند. ماشینهایی که میخواهند این محمولات را بارگیری کنند سه چهار برابر قیمت حمل را بالا بردهاند.»

بررسی اظهارات مقامات صنفی نیز نشان میدهد که چرخه تولید محصولات لبنی گره کور خورده است. کرایههای حملونقل بسیار افزایش یافته و به همین خاطر، برخی کارخانههای لبنی ۲ تا ۳ ماه با تأخیر مطالبات دامداران را پرداخت میکنند. دامداران شیر خام را گرانتر از قیمت مصوب به کارخانهها میفروشند و از آن طرف خود آنها نیز نهادههای دامی را که به واردات آنها ارز ۴۲۰۰ تومانی اختصاص یافته، گرانتر میخرند و پول آن را هم ۲ تا ۳ ماه قبل از تحویل گرفتن میپردازند.

مجموعه این شرایط باعث شد، قیمت یک لیتر شیر پاستوریزه که در خرداد ۹۷ ۲ هزار و ۸۸۰ تومان بود در خرداد ۹۸ به ۴ هزار و ۷۸۹ تومان برسد. حالا نیز قیمت شیر کم چرب ۴۹۰۰ و شیر پرچرب ۵,۴۰۰ تومان است. آخرین گزارش مرکز آمار از بررسی قیمت اقلام خوراکی در خرداد ۹۸، نشان میدهد که قیمت ماست نیز ۵۶.۲ درصد نسبت به خرداد ۹۷ بیشتر شده و پنیر ایرانی نیز ۴۸.۹ درصد افزایش قیمت داشته است.

قیمت یک کیلو ماست در خرداد ۹۷، ۴ هزار تومان بود و در خرداد ۹۸، به ۶,۳۰۰ تومان رسید. حالا نیز طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار، قیمت ماست کم چرب ۹۰۰ گرمی، ۵۳۰۰ و ماست پرچرب ۹۰۰ گرمی، ۵,۸۰۰ تومان است.

واردات نهادههای دامی با ارز ۴۲۰۰ تومانی و فروش با قیمت بالاتر

گرانی نهادههای دامی، یکی از علتهای اصلی گرانی کالاهای اساسی است. نه تنها درباره شیر و ماست و پنیر، بلکه قیمت گوشت نیز تحت تأثیر همین عامل قرار دارد. ۷۰ درصد از خوراک دام و نهادههای دامی کشور، وارداتی است. برای واردات این محصول نیز ارز ۴۲۰۰ تومانی اختصاص داده شده است اما برخی اظهارات نشان میدهد که در واردات نهادههای دامی سوءاستفادههای ارزی اتفاق افتاده و انحصار ایجاد شده است.

بر اساس اعلام مسئولان وزارت جهاد کشاورزی نیاز سالانه ایران به نهادههای دام و طیور در حدود ۱۱ میلیون تن است که بخش اعظمی از این نیاز در حال حاضر از طریق واردات تأمین و سالانه حدود سه میلیارد دلار صرف واردات نهادههای دامی میشود. بهطور دقیقتر، اکنون بیش از ۶ میلیون تن ذرت، ۵.۲ میلیون تن دانه و کنجاله سویا و نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن جو از کشورهای مختلف وارد میشود. اما چند سال است که تولیدکنندهها از انحصار واردات این محصول در دست چند شرکت محدود گلایه دارند. در یک سال اخیر نیز برخی معتقدند که نهادههای دامی با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده اما با قیمتی بالاتر به تولیدکننده فروخته شده است.

«سعید سلطانی» مدیر عامل اتحادیههای سراسری دامداران در اینباره گفته است: «با وجود اختصاص ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی به واردات نهادههای دامی باید ذرت و جو بر اساس نرخ مصوب وزارت جهاد کشاورزی در اختیار تولیدکنندگان قرار اما که متأسفانه برخی واردکنندگان با نرخهای بالاتری اقدام به فروش نهادهها به دامداران میکنند.»