توسعه در شرایط تحریم

محمد تقی فیاضی، کارشناس اقتصادی با بیان اهدافی که تحریم یک سیستم اقتصادی در پی دارد تاکید کرد: قصد تحریم جلوگیری از رسیدن منابع خاص به صنایع کشوری است که بنا است تنبیه شود، طبیعتاً این شرایط موفقیتی برای طرف مورد تحریم در خود ندارد. با این حال هر اقتصادی که به این مهم برسد، یعنی در دوران تحریم بتواند وضعیت را تثبیت کند عملاً دوره را با موفقیت گذرانده حال آنکه تثبیت شرابط به معنای رشد یا توسعه نیست.

وی ادامه داد: از سوی دیگر هدف از تحریمها نشانهگیری صنایع و مزیتهای نسبی اقتصاد یک کشور است تا از این طریق به خواستههایی تن دهد، به همین دلیل همه صنایع شانس رشد در همه کشورها با همه شرایط را ندارند. اکنون در علم اقتصاد ایجاد محدودیت برای یک اقتصاد جهت جلوگیری از مراوده با دیگر بخشها به عنوان یک مانع برای رشد آن پدیرفته شده است.

فیاضی گفت: در رابطه با تولیدات ایرانی، برخی کالاها به هر حال قابلیت عرضه در کشورهای دیگر را هم دارند ولی نباید فراموش کنیم در ایران صنعتی که تمام تولیدش در داخل صورت بگیرد، وجود ندارد. یعنی کالاهای تولید شده ایرانی، به ویژه در بخش صنعت بخشی از مراحل تولید خود را با استفاده از کالاهای واسطهای یا تکنولوژی خارجی طی میکنند. به همین دلیل نباید فکر کنیم در بخشی از صنایع صنعتی ایران به تنهایی میتواند از ماده اولیه، کالای ثانویه را تهیه کند. با این حال تحریمها چارهای برای مسئولان نگذاشته جز آنکه از توسعه آنها حمایت کند.

انتظار داشتیم در سالهای برجام مشکلات بخشهای مختلف حل شده و راههایی را برای رفع مشکلات ایجاد شود ولی عملاً چنین تحرکی ندیدیم. این در حالی است که همان فرصتهای محدود هم میتوانستند به تخته پرش اقتصاد ایران منجر شوند.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان ساخت: مساله این است که بازار در شرایطی خود را تثبیت میکند و انواع کالاهای ایرانی و خارجی مشتریان خود را مییابند. با این حال یک نوسان ارزی کافی است تا تلاشهای چند ساله دولتها برای حفظ قدرت خرید پول ملی از بین برود.

فیاضی با اشاره به نقش فساد در رشد مشکلات اقتصادی، تاکید کرد: قطعاً مبارزه با فساد و جلوگیری از سوءاستفادهها در افزایش انگیزه برای سرمایه گذاریهای مولد، مؤثر است و امروز با توجه به کاهش منابع دولت برای اداره امور، اهمیتی دو چندان دارد. همچنین کارهای فرهنگی نیز میتواند به تغییرات تدریجی در نگرشهای مردم منجر شود. گرچه افزایش قیمتها عملاً بخش مهمی از مشتریان کالاهای خارجی در ایران را به سمت تولیدات ملی سوق داده است. به نوعی لطف اجباری.

او در رابطه با چگونگی برنامه ریزی اقتصادی در شرایط زیر تحریم تصریح کرد: البته از آن جایی که هر تحولی میتواند صف بندیها را به هم بزند برنامه ریزی در این شرایط دشوار است. با این وجود نباید این امر را به طور کلی کنار گذاشت و از قضا در این بخش باید مسئولان کشور مشخص کنند برنامههای پیش رو برای سالهای تحریم چیست؟ پاسخ به این پرسش عملاً امکان برنامهریزی برای اقتصاد را تسهیل و از سوی دیگر سبب میشود تا ظرفیتهای بالقوه بهتر و دقیقتر شناسایی شوند. درنتیجه تصمیمی که مسئولان کشور میگیرند عملاً کلید اصلی پرداختن به مسائل آینده در خاور میانه است.

این کارشناس اقتصادی گفت: انتظار داشتیم در سالهای برجام مشکلات بخشهای مختلف حل شده و راههایی را برای رفع مشکلات ایجاد شود ولی عملاً چنین تحرکی ندیدیم. این در حالی است که همان فرصتهای محدود هم میتوانستند به تخته پرش اقتصاد ایران منجر شوند.

فیاضی با اشاره به وفور منابع انرژی در ایران گفت: صنایع این حوزه مانند پتروشیمیها، برای ایران سودآوری فراوانی خواهند داشت. در مقابل هم منابع سرشار نفت و گاز کشور عملاً شرایط را برای مزیت نسبی این صنایع در ایران باز گذاشته است. گرچه بدون مدیریت دقیق و داشتن نقشه تمام ظرفیتها ناکارآمد خواهد بود.

او خاطرنشان ساخت: برای بلند مدت ما راهی نداریم جز اینکه وارد بازار فناوری شویم. متاسفانه در میان ۲۰ بنگاه موفق نام یک بنگاه فعال در حوزه انرژی به گوش نمیخورد ولی شرکتهای حوزه فناوری اکثریت قریب به اتفاق این حوزه را از آن خود کردند. این راهکار فردای ماست و دولتمردان از امروز باید موانع رشد این حوزه را دریافته و آنها را برطرف کنند.