تجربه کره برای پتروشیمی ایران

این مناقشه هرچند تاثیر مستقیمی بر تجارت محصولات عمده پتروشیمی نداشته است، اما این تهدید را ایجاد میکند که بعید نیست فشارهای بیشتری بر این بخش مهم از اقتصاد وارد شود. این درحالی است که در سه ماهه اول امسال تولید ناخالص داخلی کرهجنوبی بیش از آنچه که تخمین زده میشد کاهش یافته است و مهمترین دلیل این امر نیز به کندی تجارت جهانی برمیگردد. البته به لطف افزایش هزینههای عمومی در سه ماهه دوم این رقم بار دیگر افزایشی شد اما این نگرانی وجود دارد که رشد اقتصادی کره با کاهش روبهرو شود. بانک مرکزی این کشور با استناد به ابهامات جهانی، پیشبینی خود برای رشد تولید ناخالص داخلی ۲۰۱۹ را از ۵/ ۲ درصد به ۲/ ۲ درصد تغییر داده است که نشان میدهد نگرانیها جدی است.

در این بین اما بخش پتروشیمی کرهجنوبی و تلاشهای دولت این کشور برای تنوع بخشیدن به تولید و تجارت از طریق بهبود سطح تولید محصولات مختلف پتروشیمی، بهعنوان نقطه روشنی در برابر این مشکلات ظاهر شده است. کارشناسان میگویند با برنامهریزیهایی که دولت و بخشخصوصی کرهجنوبی برای توسعه صنایع بالادستی و پاییندستی پتروشیمی در دست دارند امیدواریها به تحول در این صنعت در سه سال آینده افزایش یافته و این مساله میتواند وابستگی به سایر کشورها برای خرید مواد اولیه را بهشدت کاهش داده و کره را به یک قطب تولید و صادرات این محصولات تبدیل کند. به گزارش انجمن صنفی صنایع پتروشیمی کره (KPIA)، این کشور در سال ۲۰۱۸ رقمی معادل ۶/ ۱۲ میلیون تن محصولات پتروشیمی تولید کرده و چیزی بیش از نیمی از آن را صادر کرده است.

اکنون شرکتهای کرهجنوبی در حال همکاری نزدیک با بزرگترین شرکتهای دنیا و آسیا مانند شرکت سعودی آرامکو هستند تا به این ترتیب بتوانند سهم بیشتری از رشد و توسعه را تجربه کنند. آرامکو در ماه ژوئن، در جریان سفر محمد بنسلمان، ولیعهد سعودی به سئول توافقنامههایی را با برخی شرکتهای کرهای امضا کرد از جمله با شرکت GS کلتکس کرهجنوبی. این شرکت قصد دارد تا سال ۲۰۲۱ کارخانه جدید پلیاتیلن را با ظرفیت ۵۰۰ هزار تن در سال تکمیل کند و در این مسیر شرکت آرامکو همکاریهای فنی و سرمایهای را با این شرکت خواهدداشت. هیونداییاویلبانک، پالایشگاه مطرح کرهجنوبی دیگر شرکت کرهای است که آرامکو امسال ۱۷ درصد از سهام آن را خریداری کرده است. این شرکت در تلاش است با این همکاری مشترک برنامههای گسترش ظرفیت تولید آروماتیک خود را که به سرمایهگذاری ۲۲۲ میلیون دلاری نیاز دارد، گسترش دهد. این شرکت همچنین با همکاری مشترک شرکت لوتهکمیکال درتلاش است ظرفیت تولید زایلن مخلوط خود را از ۲/ ۱ میلیون تن در سال به ۴/ ۱ میلیون تن در سال برساند و قرار است این اقدام در ماهجاری عملیاتی شود. این شرکت همچنین قرار است تا سال ۲۰۲۲ ظرفیت پلیمر خود را ۱۵/ ۱ میلیون تن در سال افزایش دهد. پتروشیمی Hyundai Cosmo هم با همکاری مشترک شرکت هیوندای و Cosmo Oil ژاپن، قرار است روی افزایش ظرفیت تولید پاراکسیلن (PX) همکاریهای خود را گسترش دهند. با این همکاری مشترک ظرفیت تولید این ماده از ۱۸/ ۱ میلیون تن در سال به ۳۶/ ۱ میلیون تن در سال افزایش مییابد و قرار است ساخت آن در سال آینده به اتمام برسد. آرامکو همچنین تمایل به سرمایهگذاری در S-Oil، سومین مجتمع بزرگ کرهجنوبی دارد. این شرکت در سال گذشته توسعه یافته و بخشی از نیاز صنایع پاییندستی به اولفین را تامین میکند و قصد دارد تا سال ۲۰۲۲ یک کارخانه تولید پلیاتیلن به ظرفیت ۵۰۰ هزار تن و یک واحد پلیپروپیلن به ظرفیت ۳۰۰ هزار تن در سال را راهاندازی کند.

کرهجنوبی بهدلیل داشتن فناوری پیشرفته، زیرساختهای توسعهیافته، نیروی کار مجرب و صنایع یکپارچه بالادستی و بخشهای پاییندستی، اکنون یک مقصد سرمایهگذاری محبوب برای سرمایهگذاران بزرگ جهان است. شرکتهای ساخت و ساز و مهندسی کرهای مانند شرکت مهندسی هیوندای وشرکت صنعتی دایلم روابط محکمی با شرکتهای پتروشیمی در سراسر جهان ایجاد و حفظ کردهاند و به برندهای مطرح تجاری دنیا تبدیل شدهاند که این شرکتها در کره توانستهاند ظرفیتهای بسیار خوبی را برای بخش پتروشیمی ایجاد کنند.

اما شاید مهمترین مزیت رقابتی کرهجنوبی برای سرمایهگذاران آیندهنگر توافقهای گسترده تجارت آزاد (FTA) باشد؛ چیزی که منطقه خاورمیانه فاقد آن است. کرهجنوبی ۱۵ توافقFTA دارد که ۵۲ کشور را شامل میشود، از جمله معاملات چندجانبه با اتحادیه اروپا و انجمن کشورهای جنوبشرقی آسیا. FTAها اجازه میدهند پتروشیمیهای کرهجنوبی با عوارض و تعرفههای محدود یا صفر محصولات خود را صادر کنند و به تولیدکنندگان برتری رقابتی در یک بازار پرکاربرد را میدهد. درحالحاضر سئول درحال مذاکره در مورد قراردادهای معاملاتی با کشورهای آمریکایمرکزی، اکوادور و کشورهایی در خاورمیانه است تا بتواند برای تولیدات آتی پتروشیمی که قرار است در چند سال آینده به نتیجه برسد بازارهای دستنخورده پیدا کند. شرکتهای پتروشیمی کرهجنوبی بهدنبال گسترش حضور خود در سطح بینالمللی هستند. تولیدکننده پارچه و مواد شیمیایی هیوسونگ سرمایهگذاریهای قابلتوجهی را در ویتنام، جایی که خود این شرکت تاسیسات تولید مواد اولیه تولید محصولات نساجی را ایجاد کرده انجام داده است و قرار است یک واحد تولید ۳۰۰ هزار تن در سال را در پایان سالجاری میلادی راهاندازی کند. کرهجنوبی یک FTA با ویتنام دارد که از اواخر سال ۲۰۱۵ آغاز شده است. شرکت هیوسونگ با استفاده از قابلیتهای این قرارداد میتواند در ویتنام یا حتی اتحادیه اروپا فعالیتهای خود را ادامه دهد و از پرداخت تعرفه هم معاف باشد. به این ترتیب خواهد توانست با هزینههای پایین و رقابتی محصولات خود را بهراحتی در کشورهای اروپایی به فروش برساند.

بر اساس دادههای این گزارش باید نتیجهگیری کرد که روشهای نوین تولید و تجارت در میان کشورهایی مانند کرهجنوبی که خود یکی از کشورهای واردکننده نفت در آسیا است باعث رونق صنعت پتروشیمی در آنها شده است. این درحالی است که ایران با آنکه ظرفیت تولیدی دوبرابر کره در اختیار دارد و از خوراک ارزان و در دسترس بهره میبرد نتوانسته مانند این کشور در قلب پتروشیمی دنیا نفوذ کند. استفاده از راهکارهایی که این کشور و شرکتهای کرهای در مسیر توسعه تولید و صادرات محصولات مذکور در پیش گرفتهاند، میتواند در زمینه بهبود عملیات تولید و بازاریابی و بهبود ظرفیتهای جذب سرمایه در آینده کاربردی باشد. متاسفانه در کشور ما بهرغم تولید نسبتا مناسب مواد اولیه پتروشیمی ضعفهای اساسی در سمت بازار داخل و حتی بازارهای صادراتی دیده میشود که این موضوع نشاندهنده چالشهای جدی در شیوههای استفاده از روشهای جدید در دنیا برای صنایع پیشرو است.