دوسالانه شدن بودجه‌ فرار از مشکلات پیش‌ رو است/ امکان افزایش درآمدهای مالیاتی تا ۳۰۰ هزار میلیارد تومان

علی اکبر نیکو اقبال در مورد دوسالانه شدن بودجه کشور گفت: باید توجه داشت که بودجه برنامهای است که دولت اهداف و سیاستها جهت رسیدن به اهداف تعیین شده را طی یک دوره زمانی و شرایط زمانی- مکانی حاکم تعیین میکند. این دوره زمانی میتواند به کوتاه، میان و بلندمدت و حتی برنامه دورنمایی تقسیم شود. بودجه یا برنامه کوتاه مدت دولت معمولا و عموما یکساله است اما میتواند تحت شرایطی خاص و استثنایی، کوتاهتر و یا طولانیتر شود. فرض کنید یک تهدید خارجی زیست محیطی و یا سیاسی برای ۶ ماه آینده پیش بینی میشود لذا ظروری است که بودجهای برای ۶ ماه آینده تدوین شود.

وی ادامه داد: خطری که همواره بودجهریزی در ایران را تهدید کرده است؛ عدم توانایی در پیشنگری صحیح و دقیق درآمدها مانند قیمت و مقدار صادرات نفت، میزان درآمدهای گمرکی حاصل از واردات و میزان انواع مالیاتهای مستقیم غیرمستقیم و به تبع آن عدم امکان پیشنگری دقیق میزان مخارج برای اتمام انواع پروژهها است. این امر موجب شده است که اقتصاد ایران همواره با شوکهای نفتی و عواقب ناشی از آن نظیر بیماری هلندی یا مصیبت منابع، تورمهای لجام گسیخته به علت کسریهای بودجه دولت روبهرو باشد و حتی در سالهایی با درآمدهای ارزی بیشتر از صد میلیارد دلار گسترش بیکاری و فقر را تجربه کند.

این اقتصاددان تصریح کرد: طرح دوسالانه شدن بودجههای سالانه در حقیقت فرار از مشکلات پیش رو است. ما در اقتصاد ایران هیچگاه بودجهریزی سالانه موفقی نداشتهایم. همواره با کسر بودجههای غیر قابل توجیه، همواره تورم و نوسانات تورمی (حتی در دوره دولت یازدهم با یک دوره تورم ده درصدی با شوک ناگهانی تورم در دوره دوازدهم )، و بالاخره فقر و بیکاری روبهرو بودیم و حالا با دو سالانه شدن بودجه میتوان تصور کرد که دولت و ارگانهای رسمی آن فراری به جلو انجام میدهند. لذا میتوانند نفس راحتتری بکشند و از بازخواستهای انتهای سال رهایی پیدا کنند. پیشنهاد من این است به جای فرار به جلو، بیائیم واقعیتها و مشکلات پیش رو را مطرح و برای آنها راهحلهای منطقی پیدا نمائیم.

این کارشناس اقتصادی در مورد امکان افزایش درآمدهای مالیاتی دولت گفت: شاید و احتمالا امکان افزایش درآمدهای مالیاتی وجود دارد اما باید بدانیم هر نوع مالیات، چه مستقیم و چه غیرمستقیم قابلیت انتقال به مصرف کنندگان را دارا میباشند. به ویژه مالیاتهای غیرمستقیم و یا به عبارت دیگر، مالیات بر ارزش افزوده که بر اساس یک برآورد، امکان افزایش درآمدهای مالیاتی تا سیصد هزار میلیارد تومان هم وجود دارد. اگر دولت و نهادهای سیاسی و حکومتی مرتبط با دولت، همکاری کنند میتوانند درآمدهای مالیاتی هنگفتی از اقتصادهای پنهان، زیرزمینی و حتی نهادهای موازی کسب و از فرار سرمایه و قاچاق نیز جلوگیری کنند.

وی با اشاره به چسبندگی هزینهها در اقتصاد کشور گفت: بر اساس تعاریف جدید بودجه که بودجه جایگاه و صحنه عملکرد قدرتهای سیاسی و تحمیل اراده خود به بودجه است شاید شانس کمی برای کاهش و قطع بودجه بسیاری از نهادهای پرقدرت پیوند خورده به بودجه دولت که بازدهی آن برای رشد و توسعه اقتصادی ایران مبهم و نامعلوم است وجود دارد.

نیکواقبال اضافه کرد: اخیرا گزارشی در مطبوعات خواندم که بسیار خوشحالم کرد به این مضمون که دولت در نظر دارد ۵۰ در صد از کسری بودجه خود را از طریق کاهش هزینهها و ۵۰ درصد نیز از طریق افزایش درآمدها تامین کند. با توجه به افزایش اجباری هزینههای دولت در امور هزینههای ثابت و رفاهی، تردید نباید کرد که سهم بزرگی از کاهش مخارج بودجهای باید از طریق حذف بودجههای خاص ( منهای مخارج مرتبط با رشد اقتصادی و امنیت ملی ) صورت پذیرد.

این استاد اقتصاد دانشگاه در مورد نقش درآمدهای نفتی در بودجه سال آتی گفت: پیشنگری شده است که درآمدهای نفتی ایران به سیصد هزار بشکه در روز کاهش پیدا میکند که امری منطقی به نظر میرسد. شاید و احتمالا این مقدار صادرات کمی هم تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز هم قابل افزایش باشد. لذا درآمد ارزی صفر حاصل از صادرات نفت به نظرم غیر واقع بینانه است.