پتروشیمی ایران در مسیر پر فراز و نشیب توسعه

در سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ جهشی در صنعت پتروشیمی رخ داد؛ به گونهای که شاهد افزایش تولید بعد از سالهای انقلاب اسلامی بودیم، در سال ۱۳۹۲ به تولید ۵۷ میلیون تن رسیدیم و اکنون نیز جهش دوم و سوم تعریف شده که براساس برنامههای در نظر گرفته شده برای جهش دوم به ۱۰۰ میلیون تن ظرفیت خواهیم رسید.

در مجموع دو جهش در پتروشیمی رخ داده است که یک جهش اوایل دهه ۹۰ پایان یافت و جهش دوم تا پایان سال ۱۴۰۰ است، همچنین مقدمات، حرکتهای اصلی و طرحهای جهش سوم نیز آغاز شده و آنطور که وزیر نفت گفته، جهش سوم صنعت پتروشیمی تا سال ۱۴۰۵ تولیدات پتروشیمی را به بیش از ۱۳۰ میلیون تن در سال با ارزش مالی ۳۷ میلیارد دلار میرساند و این در حالی است که ارزش جهش نخست ۱۵ تا ۱۶ میلیارد دلار بود و جهش دوم به ۲۵ میلیارد دلار میرسد.

به گفته زنگنه، اگر جهش سوم صنعت پتروشیمی با رونق تولیدات صنایع پاییندستی همراه باشد، افزون بر ایجاد اشتغال فراوان، ارزش افزوده بسیاری را نیز برای کشور به همراه دارد. برای نمونه از طریق طرحهای جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه، حجم عظیمی نزدیک به ۱۰ میلیون تن خوراک برای پتروشیمیها تهیه میشود.

سرمایهگذاری ۴۰ میلیارد دلاری در طرحهای جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی

اما طبق برآوردهای صورت گرفته، ۴۰ میلیارد دلار در طرحهای جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی سرمایهگذاری شده است؛ بهگونهایکه حجم سرمایهگذاری طرحهایی که در جهش دوم صنعت پتروشیمی اجرا میشوند، ۱۷ میلیارد دلار و طرحهای اجرایی در جهش سوم ۲۳ میلیارد دلار است. همچنین ۱۳ میلیارد دلار برای کل طرحهای جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی فاینانس شده و هماکنون ۶ طرح تامین خوراک صنعت پتروشیمی در حال اجراست که تا ۱۴۰۲ به بهرهبرداری میرسند و ظرفیت خوراک صنعت را ۱۵ میلیون تن افزایش میدهد.

براساس برنامهریزیهای صورت گرفته تا پایان ۱۴۰۰ درآمد صنعت پتروشیمی از ۱۷ میلیارد دلار به ۲۵ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ میرسد. بهزاد محمدی - مدیرعامل شرکت صنایع ملی پتروشیمی - درباره طرحهایی که در فاصله سال جاری تا سال ۱۴۰۰ به بهرهبرداری میرسند، تصریح کرد: تا سال ۱۴۰۰، ۲۷ طرح به بهرهبرداری میرسد که از جمله آنها میتوان به متانول کاوه که بزرگترین متانول جهان با ظرفیت تولید ۷۰۰۰ تن است اشاره کرد. علاوه بر این الفین ایلام، متانول بوشهر و تخت جمشید از جمله دیگر طرحهای تعریف شده است که تا پایان سال ۱۳۹۸ به بهرهبرداری میرسد.

وی با بیان اینکه علاوه بر این در سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ نیز برای جهش سوم صنعت پتروشیمی برنامههایی تعریف شده به گونهای که ۲۶ پروژه تعریف شده که هر کدام از آنها پیشرفتهای متفاوتی داشتهاند، اظهار کرد: براساس این، ظرفیت صنعت به ۱۳۳ میلیون تن افزایش خواهد یافت و این مساله منجر خواهد شد تا درآمد صنعت پتروشیمی به ۳۷ میلیارد دلار افزایش یابد.

مدیرعامل شرکت صنایع ملی پتروشیمی همچنین از اخذ مجوز اجرای ۴۰ طرح در بخش پتروشیمی خبر داد و افزود: این طرحها در مرحلهی تامین سرمایه و تکنولوژی هستند و آنها را از محاسبات جهش دوم و سوم خارج کردهایم. همچنین میزان سرمایهگذاری برای دستیابی به اهداف جهش دوم را پنج میلیارد دلار است که این مبلغ از منابع داخلی و خارجی تامین سرمایه شده است و مشکلی برای تامین این سرمایه این بخش نخواهیم داشت.

تنوع محصولات پتروشیمی افزایش مییابد

علاوهبر این، براورد شده است که تنوع محصولات پتروشیمی ایران با بهرهبرداری از طرحهای جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی افزایش یابد، علیاصغر گودرزیفراهانی - سرپرست مدیریت برنامهریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی - در این باره با اشاره به اینکه همه طرحهای در حال اجرای صنعت پتروشیمی براساس پیشرفت فیزیکی و پیشبینی زمان راهاندازی در قالب طرحهای جهش دوم و سوم تقسیمبندی شدهاند، اظهار کرد: انتظار داریم که طرحهای جهش دوم صنعت پتروشیمی که پیشرفتهای بسیار خوبی نیز دارند تا پایان سال ۱۴۰۰ و در واقع تا پایان برنامه ششم توسعه به نتیجه برسند که براساس آن ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی به ۱۰۰ میلیون تن در سال میرسد.

وی با اشاره به پیشرفت بسیار مطلوب بعضی از طرحهای جهش سوم صنعت پتروشیمی، افزود: براساس برنامهریزی انجام شده تا پایان سال ۱۴۰۴، جهش سومی در مقدار تولید محصولات پتروشیمی رخ میدهد که با تحقق آن ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی به سالانه ۱۳۳ میلیون تن خواهد رسید.

سرپرست مدیریت برنامهریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به اینکه تنوع محصولات پتروشیمی پس از بهرهبرداری از طرحهای جهش دوم و سوم پتروشیمی افزایش قابل ملاحظهای خواهد داشت، ادامه داد: تأمین نیاز داخل در اولویت شرکت ملی صنایع پتروشیمی است و پس از تحقق این جهشها میتوان محصولات وارداتی با مصرف بالا را در داخل تولید کرد.

وی با اشاره به اینکه تعداد محصولات اصلی تولیدی از ۹۰ محصول کنونی به ۱۰۵ محصول در پایان سال ۱۴۰۴ میرسد، گفت: با متنوع کردن محصولات سبد پتروشیمی، مواد اولیه مورد نیاز صنایع پاییندست پتروشیمی نیز تأمین میشود و و نیاز داخل به بعضی از محصولات مانند آکریلونیتریل که هماکنون وارد میشود، تامین خواهد شد.

سرپرست مدیریت برنامهریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به برنامههای این شرکت برای مجتمعهای پتروشیمی، گفت: دو برنامه برای مجتمعهای پتروشیمی در دستور کار است؛ نخست تلاش میشود تولید مجتمعها به ظرفیت اسمی برسند؛ دوم اینکه از طرحهای توسعهای و ساخت واحدهای جدید با خوراک تولیدی خود مجتمعها استقبال میشود و برای صدور مجوز اجرای آنها سختگیری نخواهد شد.

میزان تولید محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۲ معادل ۵۷ میلیون تن بوده است که این اعداد بیانگر توسعه ظرفیت صنعت پتروشیمی است، علاوه بر این میزان محصول نهایی برای فروش و صادرات صنعت پتروشیمی ۳۱ میلیون تن برآورد شده که از این میزان ۲۲ تا ۲۵ میلیون تن صادر و ۸.۵ میلیون تن در داخل کشور مصرف میشود.

از ۸.۵ میلیون تن مصرف داخل پنج میلیون تن در بورس عرضه میشود که دو میلیون تن آن برای مصرف اوره در بخش کشاورزی است. در صنعت پتروشیمی ۴۴ نوع محصول تولید میشود که از این میزان ۱۷ محصول پلیمری است که این بخش نیز به ۳۰۰ گرید تقسیم میشود و مجموعا باید گفت که تولید محصولات کشاورزی به ۳۵۰ نوع میرسد.