آیا بازار گاز صاحب اوپک می شود؟

در حال حاضر سازمانی متشکل از صادرکنندگان گاز وجود دارد که مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) نام دارد و شامل دهها کشور است که در راس آنها روسیه، قطر و ایران قرار دارند. فهرست اعضای این گروه همچنین شامل نیجریه (بزرگترین تولیدکننده LNG آفریقا)، لیبی و مصر است که به تازگی با چندین کشف گاز، در بازار گاز بینالمللی یک مدعی به حساب میآید.

از میان ۱۰ صادرکننده گاز بزرگ دنیا، چهار کشور عضو GECF هستند از جمله روسیه که بزرگترین صادرکننده این کالا در جهان است و در نتیجه این سازمان میتواند مانند اوپک در بازار نفت، از نفوذ کافی در بازار بینالمللی گاز برخوردار باشد. اما نخست باید یک بازار گاز بینالمللی وجود داشته باشد.

رئوف مومدوف، محقق سیاست انرژی موسسه خاورمیانه در مقاله اخیری درباره GECF به این نکته اشاره کرده که متمایزترین تفاوت میان اوپک و سازمان گازی همین نکته است. در حالی که بازار بینالمللی توسعه یافته ای برای نفت خام با شاخص قیمتها و سبدهای قیمت وجود دارد، بازار گاز طبیعی از این نظر فاصله زیادی با یک بازار بینالمللی دارد. گاز طبیعی مطمئنا در سطح بینالمللی معامله میشود اما میزان زیادی از آن از طریق خطوط لوله منتقل میشود که مقصدها و در نتیجه پتانسیل بینالمللی شدن این کالا را محدود میکند. با این حال LNG وجود دارد و LNG اوضاع را تغییر میدهد.

حداکثر یک سوم از LNG در بازار محمولههای تکی وجود دارد و در این بازار قیمتها برخلاف قراردادهای بلندمدت گاز، با شاخصهای قیمت نفت مرتبط نیست. این بخش از معاملات LNG میتواند رشد کند. در بازار محمولههای تک، قیمتها جذابتر از قراردادهای بلندمدت هستند و به دلیل افزایش تولید و ظرفیت صادرات LNG در سراسر جهان است که باعث مازاد عرضه شده است.

برخی از تحلیلگران بر این باورند که زمان تشکیل سازمانی مشابه اوپک برای صادرکنندگان گاز فرارسیده است.

در سال ۲۰۰۶ پنج سال پس از تشکیل GECF در مقالهای که از سوی موسسه مطالعات انرژی آکسفورد منتشر شد، گفته شد GECF هنوز فاصله زیادی با یک تشکیلات کارتلی دارد اما این موضوع میتواند تغییر کند به خصوص در شرایطی که بازار در آینده با مازاد عرضه مواجه شود.

نیکوس تسافوس، محقق انرژی از مرکز مطالعات بین الملل و استراتژیک اخیرا در مطلبی نوشت: اکنون بازار در وضعیت مازاد عرضه است و این مازاد عرضه شدت میگیرد. به نظر میرسد وضعیت برای تشکیل یک اوپک گازی ایده آل باشد. وی نیز مانند مومدوف خاطرنشان کرد افزایش معاملات LNG در بازار محمولههای تک، توسعه ظرفیت انرژی و مازاد عرضه گاز همگی از تشکیل گروهی مشابه اوپک پشتیبانی میکند.

با این حال عامل مهمی وجود دارد که احتمالا مانع رفتار مشابه اوپک میشود. دو صادرکننده بزرگ LNG در جهان یعنی آمریکا و استرالیا، عضو گروه GECF نیستند و بعید است که عضو این گروه شوند. این دو کشور در سالهای اخیر به شدت سرگرم افزایش ظرفیت صادرات LNG بودهاند و امروزه آمریکا پس از روسیه، قطر و نروژ چهارمین صادرکننده بزرگ گاز در جهان است. نروژ هم بعید است به GECF ملحق شود.

بر اساس گزارش اویل پرایس، ممکن است زمان برای فعالیت GECF به عنوان یک اوپک گازی فرا رسیده باشد اما معلوم نیست بخواهد چنین راهی را در پیش بگیرد. با توجه به توزیع جغرافیایی ظرفیت LNG، شانس تنظیم موفقیت آمیز تولید به نحوی که باعث بالا رفتن قیمتها شود مورد تردید است. همچنین بسیاری از اعضای GECF عضو اوپک هستند و ممکن است پیش از این به حد کافی تولید انرژی فسیلی را محدود کرده باشند که تمایلی به اقدامات بیشتر نداشته باشند.