معمای تعیین قیمت خودرو در بازار

آنچه مشخص است در همه جای دنیا قیمتگذاری خودرو در بازار مبتنی بر میزان عرضه و تقاضا است و قیمتها با توجه به کیفیت عرضه محصول از سوی خودروساز و همچنین تقاضای موجود تعیین میشود. اما در ایران شرایط قیمتگذاری خودرو در بازار روند معکوسی را طی میکند و از این رهگذر پارامترهای زیادی در این زمینه به ایفای نقش میپردازند. بهعنوان نمونه در شرایط کنونی که خودروسازان اذعان میکنند تولید رشد کرده و تزریق خودرو به بازار تا حدودی به روال عادی بازگشته اما باز هم قیمتها با رشد چشمگیری همراه شده است. در این زمینه برخی از فعالان بازار عنوان میکنند که روند صعودی قیمتها در بازار در حال حاضر با سرعت بیشتری نسبت به مقطعی که تولید حال و روز خوشی نداشت در حرکت است.بنابراین میتوان چنین نتیجهگیری کرد که میزان عرضه خودرو از سوی خودروساز، برخلاف بازارهای جهانی چندان در بازار ایران تاثیرگذار نبوده و چه در مقطعی که تولید کاهش یافته و چه زمانی که تولید با افزایش همراه بوده، بازار در مسیر خود حرکت کرده و پارامترهای جهانی چندان در روند قیمتگذاری خودرو در بازار کشورمان تاثیرگذار نبوده است. حال این سوال مطرح است که منبع کشف قیمت خودرو در بازار چیست؟ یا به تعبیری قیمتها در بازار چگونه تعیین میشود؟ این سوالها به این دلیل مطرح است که خودروهای تولیدی در بازار هر روز قیمتهای جدیدی به خود میبینند و معلوم نیست مثلا پراید ۶۰ میلیون تومانی چگونه در یک روز دو میلیون تومان افزایش قیمت را به خود میبیند. در واقع مشخص نیست چه جریانی تشخیص داده قیمت خودرو بهعنوان نمونه دو میلیون تومان در یک روز رشد کند. در این زمینه در ابتدای گزارش یادآور شدیم که در بازار ایران برخلاف بازارهای جهانی عرضه و تقاضا پارامتر معتبری نیست چرا که هم اکنون با وجود افزایش عرضه، شیب صعودی قیمتها بیشتر نیز شده است.

در این زمینه بسیاری از فعالان و دستاندرکاران خودرو با توجه به نحوه محاسبه قیمت خودرو در شرکتهای تولیدی بر این نکته تاکید دارند که خودروسازان کشورمان با توجه به انحصار موجود در این صنعت برخلاف جریان خودروسازی جهان عمل میکنند. آنچه مشخص است قیمتگذاری خودروسازان خارجی طی پروسهای متفاوت از ایران صورت میگیرد؛ بهطوریکه آنها قیمت محصولات خود را براساس استراتژی «قیمتگذاری مبتنیبر بازار»، «ارزش برند» و در نهایت قیمتگذاری «نفوذی» تعیین میکنند. به این ترتیب، در اولین استراتژی یعنی «قیمتگذاری مبتنی بر بازار» تعیین قیمت خودرو براساس شرایط بازار و قیمت رقبا صورت میگیرد. در این استراتژی هر چند بازار نقش مهمی دارد، اما خودروسازان خارجی تلاش دارند با کاهش قیمت تمامشده محصولات خود را با شرایط رقابتی وارد بازار کنند. در دومین استراتژی یعنی قیمتگذاری «مبتنیبر ارزش» قیمت خودرو براساس ارزش واقعی تعیین میشود. این نوع قیمتگذاری بیشتر برای خودروهای لوکس صورت میگیرد. براساس این استراتژی، گاه دو خودرو از دو برند متفاوت عملکرد و تجهیزات یکسانی دارند اما قیمت خودرویی که ارزش برند آن بیشتر است، بالاتر است. و اما آخرین استراتژی «قیمتگذاری نفوذی» نام دارد؛ بهطوریکه برخی خودروسازان برای دستیابی به سهم بازار بهصورت مصنوعی قیمت پایینی را برای خودروی جدید خود در نظر میگیرند. با توجه به تجربه جهانی قیمتگذاری خودرو به سراغ خودروسازان کشورمان میرویم. قیمتگذاری که نه بر اساس ارزش برند و میزان عرضه و تقاضا بلکه بهصورت دستوری از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعیین میشود.بر اساس این نوع قیمتگذاری، برای خودروساز قیمتها در بازار چندان مهم نیست و تولیدکننده تنها وظیفه عرضه خودرو آن هم با قیمتهای مصوب وزارت صنعت، معدن و تجارت را دارد.

حال به سراغ بازاری میرویم که جدا از عملکرد خودروسازش، خود به قیمتگذاری میپردازد.در این بازار اگر متفاضی، خواستار خرید خودرو خارج از نمایندگی خودروسازان باشد باید برای کشف قیمت خودروی موردنظر خود به سایتهای فروش خودرو در فضای مجازی مراجعه کند یا از نمایشگاهداران و رسانههای فعال در این زمینه کمک بگیرد. با نگاهی به قیمتهای ارائه شده از سوی منابع یاد شده میتوان اینگونه استنباط کرد که بازار خودرو در قیمتگذاری از هیچ قانونی تبعیت نمیکند و فروشندگان بهطور انفرادی یا بهصورت گروهی و با آگاهی از تقاضای موجود در بازار به قیمتگذاری هر محصولی میپردازند. هر چند پیش از این عنوان میشد که قیمت خودروها در بازار به سقف رسیده و با هر افزایش قیمتی تقاضا افت میکند اما هماکنون هیچ محدودیتی برای رشد قیمتها وجود ندارد و این فروشندگان هستند که با هر تعداد خودرویی که دارند به تعیین قیمتها در بازار میپردازند.

منابع کشف قیمت در بازار
طی یک هفته گذشته به نقل از فعالان بازار، قیمتها با وجود افزایش تولید در شرکتهای خودروساز بین ۶ تا ۱۰ میلیون تومان افزایش یافته است. اما قیمتها از سوی چه مراجعی تعیین و اعلام میشود؟ آنچه مشخص است هماکنون سه منبع کشف قیمت خودرو در بازار شکل گرفته است. منبع اول که منبع سنتی و قدیمی بازار خودرو است را نمایشگاهداران فعال در این زمینه البته تشکیل میدهندبا گسترش فضای مجازی فعالیت این صنف بسیار محدود شده است.از منبع بعدی اعلام قیمت میتوان به سایتهای خرید و فروش خودرو اشاره کرد که طی چند سال گذشته فعالیت آنها رو به گسترش بوده است. اما از رسانههای فعال در این زمینه نیز میتوان بهعنوان آخرین منبع کشف قیمت خودرو نام برد. این رسانهها با جمعآوری اطلاعات از فعالان بازار خودرو به نوعی به درج قیمت در رسانههای خود میپردازند.اما همانطور که عنوان شد نمایشگاهداران بهصورت سنتی منبع کشف قیمت خودرو محسوب میشوند. از اینرو برخی از مصرفکنندگان قیمتهایی که از سوی اتحادیه نمایشگاهداران اعلام میشود را ملاک قیمت برای داد و ستد در بازار قرار میدهند.

با این حال این روزها با گسترش فضای مجازی و همچنین راههای ارتباطی مانند درج آگهیهای فروش خودرو در رسانهها به نوعی نقش نمایشگاهداران در زمینه تعیین قیمت خودرو کمرنگ شده است. به این ترتیب به نظر میرسد سایتهای فعال در زمینه انتشار آگهیهای خودرویی دست بالا را در تعیین قیمت خودرو دارند.از آنجا که این سایتها فضایی را فراهم میکنند که خریداران و فروشندگان خودرو بیواسطه همدیگر را شناسایی و داد و ستد کنند، میتوان گفت که قیمتهای بازار مجازی خودرو قیمتهای واقعی است. بنابراین سایتهای منتشرکننده آگهی خودرویی به این دلیل میتوانند منبع کشف قیمت قلمداد شوند. البته نباید از نظر دور داشت که در برخی مواقع آفت قیمتسازی در فضای مجازی این منبع کشف قیمت را تهدید میکند.همین مساله باعث شده که در مقاطعی نهادهای نظارتی به نحوی در انتشار آگهی در این سایتها ورود کرده و با ایجاد محدودیتهایی جلوی آن بخش از آگهیها که به منظور قیمتسازی منتشر میشوند را بگیرند.حال به بررسی منبع سوم قیمتگذاری خودرو، یعنی رسانهها میپردازیم.آنچه مشخص است رسانهها در گزارشهای خود به نوعی علاوه بر بررسی وضعیت عرضه و تقاضای بازار، به تحلیل عوامل تاثیرگذار بر بازار خودرو میپردازند. بهطور مثال تحلیل اثرپذیری قیمت خودرو از سایر بازارها مانند بازار ارز و همچنین عواملی مانند تحولات سیاسی و اقتصادی که میتواند روی قیمت خودرو اثر مستقیم داشته باشد، محور گزارشهای تحلیلی بازار خودرو در رسانهها قرار میگیرد. با توجه به بررسی عوامل مختلف بیشتر سمت و سوی این گزارشها پیشبینی از وضعیت بازار است.

عوامل موثر بر قیمت
تعیین قیمت خودرو در بازار و پارامترهای اثر گذار بر آن این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که داد و ستد اندکی در بازار انجام میشود قیمتها روند صعودی به خود گرفتهاند. بیتردید خرید و فروش اندک خودرو سبب میشود که کشف قیمت خودرو نیز سخت شود. در این شرایط یکی از فعالان بازار خودرو  میگوید در حال حاضر به دلیل خرید و فروش کمی که در بازار اتفاق میافتد، قیمت گذاری بر اساس سیستم عرضه وتقاضا چندان تعیین کننده نیست. وی در ادامه به نقش سر شاخهها در تعیین قیمت میپردازد و میگوید در شرایط کنونی قیمت خودرو در بازار توسط برخی از فعالانی که تعداد زیادی خودرو در اختیار دارند تعیین میشود. آن طور که وی میگوید هم اکنون که عرضه از سوی خودروسازان روال مشخصی ندارد و شرکتهای خودروساز در تزریق محصول به بازار با چالشهایی مواجه هستند آن دسته از فروشندگان که تعداد زیادی خودرو دپو کردهاند به صورت هماهنگ قیمتها را در بازار تعیین میکنند. وی تاکید میکند این موضوع برفروشندگان جزء بازار اثرگذار است. دلیل دیگری که مدنظر این فعالان بازار است، خرید و فروشی است که دستاندرکاران بازار با یکدیگر انجام میدهند. این اتفاق به نظر وی سبب میشود که نمودار قیمت خودرو افزایشی شود. به این ترتیب در شرایطی که این فعال بازار خودرو معتقد است عوامل افزایشی شدن قیمت خودرو را باید در بازار خودرو جستوجو کرد برخی دیگر بر نقش عوامل خارج از بازار خودرو در تعیین قیمتها تاکید دارند. این بخش از فعالان بازار معتقدند در حال حاضر عوامل کلان اقتصادی مانند تورم، تاثیر سایر بازارها روی بازار خودرو مانند بازار ارز و همچنین اخبار سیاسی، دست بالا را در تعیین قیمتها دارند. مبهم بودن شرایط اقتصادی کشور و قرار گرفتن خودرو در لیست کالاهای سرمایهای نیز مورد توجه طرفداران تاثیر عوامل خارج از بازار خودرو روی قیمتها، قرار گرفته است. در حال حاضر شاهد هستیم که قیمت ارز روندی نسبتا با ثبات دارد. اما عدم انتشار اخبار مثبت در حوزه خودرو، وضعیت نوسانی و صعودی قیمتها را بیشتر از پیش تقویت میکند. این بخش از فعالان بازار معتقدند چنانچه اخباری از جنس احتمال آزاد شدن واردات خودرو در سال آینده یا تغییر در نحوه عرضه خودرو توسط خودروسازان منتشر شود شاهد سقوط قیمتها در بازار خواهیم بود. آنها هشدار میدهند انتشار اخباری درباره بهبود وضعیت تولید خودرو در شرایطی که مشتریان حاضر در بازار، نمودی عینی از آن را نمیبینند، نهتنها کمکی به کاهش قیمتها نمیکند بلکه خود تبدیل به پارامتری برای افزایش قیمتها میشود.