آیا اقتصاد نفتی خلیج فارس سقوط می‌کند؟

نفت برای کشورهای حاشیه خلیج فارس یک نعمت بوده است. اکتشافهای نفتی در نیمه قرن بیستم، این منطقه پرآشوب و فقیر را به یکی از ثروتمندترین مناطق دنیا تبدیل کرده است. قطر، کویت و امارات متحده عربی از سوئیس هم ثروتمندترند. حتی عربستان سعودی، بحرین و عمان همتای ژاپن و انگلیس هستند.

ولی جنگ فعلی قیمت در بازارهای نفت تمام محاسبات این کشورهای حاشیه خلیج فارس را بر هم میزند. در حال حاضر این شش رژیم سلطنتی به همراه روسیه شیرهای نفت خود را باز کردهاند تا بازار را پر از نفت کرده و تولید کنندگان گران قیمت تر را از صحنه بیرون کنند. در حالی که ۲٫۵ میلیون بشکه در روزی که عربستان تصمیم دارد به تولید نفت خود اضافه کند، بزرگترین موج این سونامی است، همسایگان آن هم عقب ننشستهاند. امارات متحده عربی ۲۰۰ هزار بشکه در روز تولید خود را افزایش داده است. کویت تولید خود را ۱۱۰ هزار بشکه بالا میبرد و روسیه هم روزانه ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر نفت تولید میکند.

افزایش تولید ربطی به مسائل ژئوپلیتیکی ندارد، در عوض نتیجه کاهش قیمت نفت است. کشورهای حاشیه خلیج فارس از هر بشکه نفت پول کمتری به دست میآورند بنابراین باید نفت بیشتری تولید کنند تا درآمدشان حفظ شود.

حتی در بدترین شرایط که قیمت نفت به ۱۰ دلار در هر بشکه برسد و کل صنعت نفت جهان ضرر کند، تولیدکنندگان خلیج فارس همچنان سوددهی خود را خواهند داشت. مشکل مربوط به اقتصاد آنها میشود. این کشورها به قیمت بالاتری از نفت برای متعادل کردن بودجه خود و حمایت از ارزهای مرتبط با دلار دارند.

بانکهای مرکزی این کشورها و صندوقهای ثروت حکومتی آنها ذخایر بالایی برای رد کردن چنین بحرانی دارند و حتی میتوانند خطر بلند مدت کاهش تقاضا را هم تحمل کنند ولی این ذخایر با این قیمت پایین نفت به سرعت تمام میشوند.

سرمایههای مالی عربستان سعودی را در نظر بگیرید – ذخایر بانک مرکزی به اضافه سرمایههای صندوق ثروت ملی منهای بدهی دولتی. این ذخایر به فقط ۰٫۱ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور رسیده است در حالی که طی چهار سال از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ که قیمت نفت از صد دلار در هر بشکه سقوط کرد، برابر با ۵۰ درصد بود. حتی اگر قیمت نفت به ۸۰ دلار در هر بشکه بازگردد عربستان یک بدهکار خالص خواهد بود.

گزارش صندوق بینالمللی پول نشان میدهد در این چهار سال، سرمایههای خالص مالی این شش پادشاهی خلیج فارس حدود نیم تریلیون دلار سقوط کرده و به دو تریلیون دلار رسیده است. اگر تا ۲۰۴۰ به اوج تقاضای نفت نرسیم، این ذخایر باقی مانده هم تا ۲۰۳۴ پایان مییابد. نفت ۲۰ دلار در هر بشکه سرعت خالی شدن این ذخایر را سریع تر میکند و تا ۲۰۲۷ آن را به صفر میرساند.

با قیمت نفت بین ۵۰ تا ۵۵ دلار در هر بشکه، ذخایر بین المللی عربستان آنقدر پایین میآید که تا ۲۰۲۴ فقط پنج ماه واردات را پوشش میدهد. این دورنما برای عربستان بسیار هشدار دهنده است و با قیمت فعلی نفت بسیار خوشبینانه به نظر میرسد.

دورهای که کشورهای حاشیه خلیج فارس و صندوقهای ثروت آنها ماشینهای پولسازی بودند که میتوانستند بهای هر گونه سرمایهای را در هر قارهای پرداخت کنند رو به پایان است. شاید حتی تبدیل به فروشندگان خالص شوند. این شرایط بر بازار خزانهداری آمریکا هم تاثیر میگذارد چون عربستان سعودی حدود ۱۸۳ میلیارد دلار سهام در این شرکتها دارد. این اقتصادهای حاشیه خلیج فارس طی ۵۰ سال گذشته شاهد کاهش ثروت خود بودهاند. نسل آینده این کشورها هرگز ثروت کنونی را تجربه نخواهد کرد.