وعده‌ای که نه اجرا شد، نه تکذیب، فقط مطرح شد

به دنبال فراز و نشیبهای چند ساله نرخ ارز و تفاوت عمده قیمت ارز مابین بانک مرکزی و بازار، مسوولان برای سامان بخشیدن بازار و ثابت نگه داشتن قیمت ارز راههای مختلفی را امتحان کردند و این بار تاکید بر تک نرخی شدن آن دارند. موضوعی که از سوی دولتیها در دستور کار قرار گرفت و با اعلام وزیر اقتصاد مبنی بر تک نرخی شدن ارز، از ابتدای آذرماه موجی از واکنشها را برانگیخت.

اجرایی شدن وعده بانک مرکزی جهت یکسانسازی نرخ ارز قطعا سبب پیامدهای مثبت و منفی در بازار میشود. البته تک نرخی شدن ارز از دیرباز و در اوایل دهه 70 مطرح شد و در سال 81 با استناد به بند 3 تبصره 29 از سوی مجلس تصویب شد. به طوری که چندی پیش بانک مرکزی با عزم راسخ و با هدف تک نرخی کردن و یکسانسازی ارز وارد بازار شد اما مشتریان ارز همچنان با دو قیمت در ارز مواجه بودند.

از اهمیت اجرا تا توانایی در اجرا...

اواخر آبان ماه سال جاری شمسالدین حسینی - وزیر اقتصاد - از تک نرخی شدن ارز و مبنا قرار گرفتن نرخ ارز مرکز مبادلات از اول آذر ماه خبر داد.

به گفته حسینی مبنای محاسبه حقوقی و گمرک در ایران، ارز دولتی به قیمت 1226 تومان بوده که این نرخ مبنا از ابتدای آذر ماه تغییر میکند و مبنای محاسبه قرار خواهد گرفت. خبری که با وجود گذشت 20 روز از آذرماه هنوز اجرایی نشده است.

همان طور که پیش‎بینی هم میشد؛ صحبت وزیر اقتصاد واکنشهای متفاوتی را چه در بخش دولتی، خصوصی و حتی نمایندگان مجلس در پی داشت. از میان مجلسیها "ابراهیم نکو" عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس وعده وزیر اقتصاد مبنی بر تک نرخی شدن ارز از ابتدای آذر ماه را امری اشتباه دانست و گفت که با اظهارات نسنجیده نباید بازار را دچار التهاب کرد.

وی تاکید کرد: بازار در شرایط حاضر ثبات کمی دارد و در فاصله زمانی کوتاه اظهارات وزیر اقتصاد تا ابتدای آذرماه نیز نمیتوان در راستای تک نرخی شدن ارز گام برداشت. بنابراین تبعات منفی طرح این مسایل در شرایط حاضر از محاسن آن بیشتر است، چرا که امروز این بحث میتواند به تخلفات دیگری در زمینه بازار ارز دامن بزند و تعدادی سودجو اقدام به کارهای دیگری کنند که سبب متشنج شدن بازار شود.

در همین راستا علا میرمحمد صادقی- نایب رییس اتاق بازرگانی ایران - از جمله افرادی است که با این تصمیم مخالف است.

به اعتقاد وی این اقدام به ضعیف شدن قشر کمدرآمد جامعه میانجامد.

میرمحمد صادقی معتقد است؛ ارز مرجع با قیمت 1226 تومان به واردات کالاهای ضروری تعلق میگیرد که توسط خود دولت وارد کشور میشود و حذف این ارز تنها باعث بالا رفتن قیمت کالاهای حیاتی و به زحمت افتادن طبقه حقوقبگیر جامعه میشود.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر صادرکنندگان آمادگی عرضه ارز خود به قیمت مبادلهای را ندارند. قرار ما این بود که تعلق گرفتن ارز صادراتی به واردات به صورت توافقی باشد. اگر قرار باشد قید شود که صادرکنندگان ارز خود را با قیمت مبادلهای در اختیار واردکنندگان قرار دهند، عملا این موضوع امکانپذیر نخواهد بود.

آیا فعالان اقتصادی موافقند؟

به دنبال این خبر محسن شرکا - دبیرکل خانه صنعت و معدن ایران- در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه خراسان، با اشاره به شایعاتی مربوط به تک نرخی شدن نرخ ارز از ابتدای آذرماه اظهار داشت: چیزی که مسلم است، اگر دولت بتواند تقاضا را با عرضه هماهنگ کند، مطمئنا تک نرخی شدن با این محاسبات بسیار راهگشا خواهد بود.

وی افزود: برای تک نرخی شدن، حتما باید تنظیم عرضه و تقاضا صورت گیرد و اگر این دو موضوع با یکدیگر در تعادل نباشد، قطعا قیمت دومی به و جود خواهد آمد.

دبیرکل خانه صنعت و معدن ایران خاطرنشان کرد: اگر ارز به میزان کافی و جود داشته باشد، ایدهآلترین تصمیم همین تک نرخی شدن است.

در همین راستا امیر مرادی- رییس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی - در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه خراسان، با اشاره به شایعاتی مربوط به تک نرخی شدن نرخ ارز در این روزها اظهار داشت: قطعا باید به این سمت حرکت کنیم. اما هم اکنون زیرساخت لازم برای اجرای آن وجود ندارد و اتخاذ این گونه تصمیمات ناگهانی میتواند ضربات مهلکی به اقتصاد کشور وارد کند.

وی افزود: قطعا با تک نرخی شدن ارز جلوی بسیاری از رانتها گرفته میشود و دقیقا میتوانیم به صورت هدفمند اقتصاد را مدیریت کنیم اما باید برای اجرای آن برنامهریزی دقیق انجام دهیم وگرنه شرایط از این هم بدتر خواهد شد.

رییس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی به قیمت ارز پس از تک نرخی شدن گریزی زد و گفت: همان طور که گفتیم الزامات لازم برای اجرای طرح فراهم نیست اما ممکن است بازهم شاهد تصمیمات غیره منتظره باشیم. بنابراین قیمتی که امروز برای نرخ ارز پس از تک نرخی شدن مطرح است ما بین 2000 تومان تا 2500 تومان است.

دولت در مورد نرخ ارز هنوز تصمیمگیری نهایی را انجام نداده است!

چند روزی فعالان اقتصادی درگیر همین اظهارنظرها بودند که جدیدترین اظهار نظر یکی بازیگران اصلی تیم اقتصادی کشور نشان از اوج هماهنگی در بین مسوولان داشت! در شرایطی که همه از اجرایی نشدن این تصمیم بعد از گذشت 20 روز از وعده وزیر اقتصاد متعجب بودند، محمدرضا فرزین رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی خیال همه را تا اطلاع ثانوی راحت کرد و گفت: دولت در مورد نرخ ارز هنوز تصمیمگیری نهایی را انجام نداده است.

فرزین اظهار کرد: در حال حاضر با سه نرخ در بازار مواجهیم، اول ارز مبادلهای که حدود 2400 تومان است، دوم ارز مرجع که 1226 تومان است و ارز بازار آزاد. هم اکنون تمام نیاز کشور برای کالاهای اساسی و اولویت 1 و 2 شامل دارو و غذا با ارز 1226 تومانی تامین میشود و مابقی اولویتها با ارز مبادلهای است. البته نیازهای دیگری نیز در جامعه وجود دارد که به سمت بازار آزاد سوق داده میشود. بنابراین باید به گونهای عمل شود که تمام نیاز ارزی در بازار مبادلهای تامین شود و روز به روز بازار آزاد کوچک شده و هر نیاز واقعی در مرکز مبادلات ارزی تامین شود.

رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی افزود: وقتی بازار مبادلهای بزرگ شود، بازار آزاد خود به خود کوچک خواهد شد، تجربه نشان داده است بازار آزاد به راحتی حذف نمیشود، ولی میتوان بازار آزاد را طوری طراحی کرد که غیررسمی و قاچاق به شمار رود. یعنی اگر یک صادرکننده ارز خود را در بازار آزاد تبدیل به ریال کرد کار او قاچاق محسوب شود. البته در مورد بحث ارز مرجع و یا مبادلهای دیدگاههای زیادی وجود دارد و پیشنهادهایی ارائه شده است. عدهای معتقدند دولت ارز مرجع را قطع و به نرخ مبادلهای ارز تبدیل کند، ولی مابهالتفاوت را به خانوارها و تولیدکنندگان برگرداند؛ در آن صورت ارز تکنرخی میشود و ارز مرجع برداشته میشود که این در وضعیت کنونی یک ایده است و هنوز عملی نشده است.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر نرخ ارز برای اولویت یک و دو به نرخ مرجع 1226 و برای سایر اولویتها نرخ بازار مبادله ملاک قرار میگیرد. نرخ بازار آزاد هنوز جمع نشده و دولت در مورد نرخ ارز هنوز تصمیمگیری نهایی را انجام نداده است.

اظهارنظرهای چندگانه ناهماهنگی در ارائه طرحهای اقتصادی را میرساند، از طرفی وزیر اقتصاد وعده اجرای تک نرخی شدن ازر از ابتدای آذرماه را میدهد و از طرف دیگر با گذشت بیش از 20 روز از آذرماه، فرزین از عدم تصمیمگیری نهایی دولت درباره ارز خبر میدهد.

حال با تمام این اظهارنظرها باید دید آیا این برهه از زمان برای اجرای تک نرخی ارز مناسب است؟ آیا الزامات اولیه آن در نظر گرفته شده و دولت میتواند با ابزار موجود به این موضوع برسد؟ آیا نظر فعالان اقتصادی و بخش خصوصی در اینباره درنظر گرفته شده است؟ و در نهایت آیا این تصمیم کمکی به قشر آسیبپذیر جامعه خواهد کرد یا نه؟