پرورش قارچ درآمد جانبی بیشتر از کشاورزی برای روستائیان دارد

امروزه پرورش قارچ خوراکی در جهان اهمیت زیادی دارد و قدمت پرورش آن در برخی از کشورهای جهان به هزاران سال میرسد.

سابقه کشت قارچ در کشورهایی نظیر چین و ژاپن به دو هزار سال نیز میرسد. 

پرورش قارچ در ایران طی سالهای اخیر توسعه چشمگیری هم از نظر تولید و روشهای پرورش ایجاد شده است، از آنجایی که  در کشور ایران زمینه لازم برای توسعه بیشتر این فعالیت وجود دارد، سرمایهگذاری در این بخش میتواند نقش به سزایی در اشتغالزایی و صادرات غیر نفتی داشته باشد، به ویژه اینکه پرورش این محصول در همه فصول سال و در زمانهایی که کشاورزان معمولا عملیات کشت و کار  و برداشت خود را تمام کرده و در حال استراحت نیز هستند، میتواند انجام شود.

گرچه پرورش قارچ به صورت سنتی سازوکارها  مخصوص خود را دارد، اما در مقابل پرورش قارچ به روش سنتی بسیار ساده و نیاز به هزینه زیادی ندارد و پرورش در همه فصول سال نیز امکانپذیر است، به این دلیل فرصت بسیار مناسبی است که کشاورزان در زمان زمستان که معمولا از کارهای عمده کشاورزی فارغ شدهاند، به این کار بپردازند.

علاوه بر نقش بسیار مهمی که در اقتصاد کشاورزان و کشور میتواند ایفا کند، در تامین مواد غذایی پروتئینی نیز بسیار موثر خواهد بود.

آمارها نشان میدهد، اگرچه پرورش قارچ در کشور طی سالهای گذشته افزایش قابل ملاحظهای داشته، اما به هیچ عنوان کافی نیست و تعداد شاغلان این بخش هنوز د حدود 6 هزار نفر هستند و تولید کنندگان نیز با مشکل بستهبندی و قیمت بازار مواجه هستند که باعث نارضایتی آنها شده است.

*قارچ در ایران

فعالیت پرورش قارچ خوراکی در ایران با دو نوع قارچ صدفی و دکمهای انجام میشود، پرورش قارچ صدفی عمدتا در استانهای گلستان، مازندران، کهگیلویه و بویراحمد و آذربایجان شرقی انجام شده و روش پرورش آن معمولا سنتی است، اما فعالیت پرورش قارچ دکمهای به دلیل حساسیت به شرایط محیطی باید در محلهایی با شرایط حرارت، نور و رطوبت کنترل شده انجام شود و به همین دلیل پرورش این نوع قارچ نیاز به تأسیسات و تجهیزات پیشرفته داشته و به صورت صنعتی تولید میشود.

* تعداد واحدهای پرورش قارچ خوراکی در کشور

در کشور یک هزار و 33 واحد پرورش قارچ خوراکی وجود دارد که 704 واحد آن دکمهای ، 279 واحد تولید قارچ صدقی و 50 واحد نیز در زمینه پرورش هر دو نوع قارچ فعالیت دارند.

از سال 85 تاکنون تعداد واحدهای پرورش دهنده قارچ خوراکی اعم از دکمهای و صدفی از  534 واحد به  1033 واحد رسیده است.

بر اساس این گزارش 704 واحد تولیدکننده قارچ دکمهای به روش صنعتی و  279 واحد تولیدکننده قارچ صدفی به صورت سنتی در کشور وجود دارد.

همچنین آمارها نشان میدهد که تعداد واحدهای پرورش قارچ خوراکی طی 6 سال گذشته افزایش 93 درصدی داشته است.

همچنین مقایسه آمارها نشان میدهد که تعداد واحدهای پرورش قارچ به روش صنعتی رشد قابل ملاحظهای داشته است به طوری که تعداد  72 واحد تولیدکننده قارچ صنعتی در سال 85 به 163 واحد و در سال 91 به 704 واحد رسیده است.

بیشترین تمرکز واحدهای تولیدکننده قارچ خوراکی در استانهایی مانند مازندران، گلستان، اصفهان و آذربایجان شرقی متمرکز شده است. استانهایی مانند اردبیل، خراسان شمالی و استانهای مرکز کشور مانند یزد، کرمان، فارس و خراسان جنوبی از تراکم کمتر تولید قارچ خوراکی برخوردارند.

بر اساس این گزارش تعداد 4 هزار و 536 سالن تولیدکننده قارچ خوراکی در کشور به مساحت 754 هزار و 877 مترمربع وجود دارد. تعداد سالنها نیز نسبت به سال 85 تقریبا نزدیک به دو برابر شده است.

بر اساس این گزارش بیشترین مساحت سالنهای تولیدکننده قارچ خوراکی در استان تهران وجود دارد.

*اشتغال در واحدهای تولیدی قارچ

بر اساس این گزارش واحدهای پرورش قارچ خوراکی در سال 90 حدود 5 هزار و 900 نفر کارکن داشتهاند که از این تعداد 4 هزار و 678 نفر شاغل با مزد و حقوق بودند و از مجموعه شاغلان نیز 3 هزار و 437 نفر مرد و یک هزار و 241 نفر نیز زن بودند.

مقایسه تعداد شاغلان سال 1390 نسبت به شاغلان در سال 1384 افزایش 87 درصدی را نشان میدهد.

* ارزش تولید قارچ

واحدهای پرورش قارچ خوراکی طی سال 1390 حدود  57 هزار و 933 تن قارچ تولید کردهاند که از این مقدار 20 هزار و 169 تن قارچ دکمهای بستهبندی شده و 37 هزار و 381 تن به صورت قارچ دکمهای فلهای عرضه شده است، 165 تن قارچ صدفی بستهبندی شده و  217 تن قارچ صدفی فلهای نیز به بازار عرضه شده است.

همچنین از مجموع میزان تولیدات قارچ خوراکی سهم قارچی که به صورت سنتی تولید شده فقط یک درصد بوده و این آمار نشان میدهد که بیشترین میزان تولید در واحدهای صنعتی صورت میگیرد.

البته به دلیل اینکه قارچ محصولی فسادپذیر و با قدرت انبارداری کمتری است مقداری ضایعات نیز در مراحل برداشت و آمادهسازی و عرضه به بازار صورت میگیرد مقدار ضایعات بعد از تولید واحدهای پرورش قارچ خوراکی در سال 90 حدود 983 تن بوده که 1.7 درصد کل تولیدات را شامل میشود، البته استانهای تهران، البرز و قزوین از لحاظ میزان تولید در جایگاههای اول تا سوم کشور را به خود اختصاص دادهاند.

*پراکنش تولید قارچ در کشور

بر اساس این گزارش حدود 23 درصد تولید قارچ کشور در استان تهران، 14 درصد در استان البرز، 11 درصد در قزوین، 10 درصد استان اصفهان، 5 درصد استان خراسان رضوی، 5 درصد در استان چهارمحال و بختیاری، 30 درصد استان مازندران و  29 درصد در سایر استانها انجام میشود.

به هرحال با توجه به اینکه پرورش قارچ در کشور میتواندنقش موثری در اقتصاد کشاورزان و کشور داشته باشد و بخش زیادی از نیازهای غذایی کشور را تامین کند بنابراین لازم است سرمایهگذاری بیشتر در این بخش شود.