عصر پلاستیک

کرونا در جهان تقاضای بسیاری از محصولات شیمیایی و پلیمری را افزایش داده است شاید مهمترین برنده این تهدید فراگیر اقتصادی بخشهای مهمی از صنعت پلاستیک باشد آنهم در شرایطی که هنوز فاصلهگذاری اجتماعی اجازه نداده تا روزهای اوج این صنعت را شاهد باشیم. کرونا یا همان کووید-۱۹ سبک زندگی را تغییر داده و شاید این تغییر، اثراتی دائمی را به همراه داشته باشد که بهصورت مستقیم بر سبد خرید خانوار و بنگاهها اثرگذار خواهد بود. پس از نقش پلاستیکهای پزشکی و بیمارستانی، سایر بخشهای این صنعت نیز با تغییر در حجم تقاضا روبهرو میشود اگرچه صنعت و بازار پلاستیک به قدری بزرگ و گسترده است که محدودکردن آن به نایلون یا ظروف چندان دقیق نیست اما تحرکات این بازارها قطعا اثرگذاری برجستهای به همراه خواهد داشت. به نظر میرسد در بحران کرونا و حتی پس از گذر از اوج شیوه این بیماری، برای صنایع تولیدکننده مصنوعات پزشکی و بهداشتی، شویندهها و سپس نایلون و ظروف یکبارمصرف فرصتهای جدید و بسیار بزرگی ایجاد شده است. اگرچه به معنی رونق در صنایع پلیمری نیست.

آشناترین کالای پلاستیکی برای همه ما کیسههای خرید پلاستیکی هستند که تقریبا در تمامی فروشگاهها دیده میشود. استفاده از این کالا در فروشگاههای بزرگ مدتی در نقاط محدودی از جهان ممنوع اعلام شد و دلیل اصلی آن حفاظت از محیطزیست عنوان شده بود. کیسههای پارچهای نیز از طرف خریداران رایج شد و البته کمپینهایی برای حذف این قبیل محصولات پلاستیکی به راه افتاد. در لایه بعدی ظروف یکبار مصرف هم در تیررس گروههای حمایت از محیطزیست قرار گرفت و تقریبا نهضت مبارزه با پلاستیک را شاهد بودیم ولی همه این سدها به یکباره فروریخت تا مجددا استفاده حداکثری از پلاستیکها نه تنها رایج بلکه توصیه شود. در کنار آن نقش پلاستیک در مبارزه با شیوع ویروس کرونا را به هیچ عنوان نمیتوان نادیده گرفت. سهولت تولید و مصرف باعث شد تا پلاستیک به یکی از کارآترین سلاحهای بشر در مبارزه با شیوع ویروس کرونا بدل شود. صنایع شیمیایی با محوریت محلولهای ضدعفونیکننده و صنعت پلاستیک با محوریت محصولات پزشکی دو ابزار اصلی در مبارزه با این بیماری بودند اگرچه به جرأت میتوان گفت که نقش پلاستیک در این مبارزه از تمامی گروههای کالایی برجستهتر است. به یاد داریم که در کشورمان در اواسط اسفندماه سال گذشته مشکل انتقال مایعات و محلولهای ضدعفونیکننده به کمک صنایع تکمیلی پتروشیمی یا همان صنعت پلاستیک مرتفع شد و تقریبا تمامی تشکلها با محوریت انجمن ملی صنایع پلیمری و رسانههای این صنعت تمام قد به کمک آمدند تا از این بحران عبور کنیم. بهصورت دقیقتر تمامی تجهیزات پزشکی مبارزه با شیوع کرونا از ماسک و گان و دستکش تا سرنگ و بستههای سرم همگی تولیدات صنعت پلاستیک هستند اما این موارد یک بخش از واقعیتهاست و تغییر سبک زندگی را باید مهمتر ارزیابی کرد.

گذار مجدد به استفاده از پلاستیک به وضوح رایج شده اگرچه برای آینده انتظار داریم که شتاب جدیدی داشته باشد. واقعیت آن است که برای ترسیم وضعیت تقاضا در آینده اطلاعات چندانی در دست نیست ولی رخدادهای فعلی و وضعیت زندگی افراد در کشورهایی که از اوج شیوع کرونا عبور کردهاند شاید بتواند برای آیندهپژوهی سبد تقاضا تصویری را ترسیم کند.

افزایش حجم تجارت اینترنتی با محوریت خردهفروشی، افزایش مصرف شویندهها و محلولهای ضدعفونیکننده، توجه بیشتر به بهداشت و درمان و اهمیتیافتن برجسته سلامتی، توجه به طب سنتی و تغییر الگوی مصرف موادغذایی و البته استفاده از خوراک نیمهآماده مخصوصا در جوامع شرقی با محوریت چین، کاهش مسافرتهای درونشهری و برونشهری، کاهش درآمد و در نهایت کاهش هزینهها و کاهش حجم خرید بهخصوص برای کالاهایی که بهعنوان یک ضرورت بهشمار نمیرود و حضور بیشتر در منزل از جمله مواردی است که هماکنون خودنمایی محسوسی داشته و این احتمال وجود دارد که مردم به مرور زمان به این سبک زندگی عادت کنند. از سوی دیگر باید به این نکته اشاره کرد که آسیبهای شیوع ویروس کرونا در جهان به زودی مرتفع نخواهد شد و حتی اگر تنها تا ۶ ماه آینده دنیا با این ویروس دست به گریبان باشد، باز هم اثرات غیرقابل انکاری را بر اقتصاد و میزان تقاضای مردم در اقصی نقاط جهان برجا خواهد گذاشت. غالب این موارد بیارتباط با صنعت پلاستیک در جهان نیست اگرچه تنها گام اول اثر کرونا در بازارها بهشمار میرود. در گام دوم که ترس از بیماری هنوز وجود داشته ولی کسب و کارها آغاز میشود باز هم شاهد تغییرات جدیدی خواهیم بود. از این پس باید منتظر بود که در جلسات رسمی از لیوانهای یکبارمصرف بهصورت گسترده استفاده شود و در میهمانیها همه چیز یکبارمصرف باشد. مایعات ضدعفونیکننده به وفور در همه جا مصرف شود. خرید و فروشهای اینترنتی از رونق نیفتاده و حتی فروشندگان معتبر آنها با افزایش حجم فروش روبهرو شوند. استارتآپهای خرید موادغذایی با رشد حجم فروش روبهرو شده و سپس هزینههای آن کاهش یابد. موادغذایی گرم با ظروفی در بسته و شاید غیرقابل نفوذ به مشتری تحویل شود. ارتباطات فردی و اجتماعی تغییر کرده و بنابراین سبد تقاضای افراد نیز متفاوت شود. باز هم این موارد رشد احتمالی تقاضای پلاستیکها را تقویت خواهد کرد که این رشد تقاضا نیاز به افزایش قدرتمند توانمندیهای بازیافت را به همراه خواهد داشت. البته یکی از مهمترین رخدادهای این شرایط کرونازده کاهش توجه به مسائل و مخاطرات زیستمحیطی است یعنی رشد تقاضای پلاستیکها و دورنمای افزایش بیشتر مصرف در برابر اثرات زیستمحیطی آن اهمیت بیشتری دارد گویی محیطزیست و بحثهای پیرامونی آن به حاشیه رفته است. این ویژگی ذهنی به وضوح در رسانههای معتبر در جهان مشهود است بنابراین کمتر کسی در برابر رشد استفاده از پلاستیکها موضعگیری صریحی خواهد داشت. البته کاهش بهای نفتخام در کنار افت عمیق تقاضا برای سوخت مایع موجب میشود احتمال قیمت تمامشده پلیمرها تغییر چندانی نداشته باشد. اگرچه رکودی عمیق را در این حوزه شاهد هستیم. شاید در ماههای آینده زمانی فرابرسد که مواد اولیه گریدهای نایلونی و در گام بعدی پلیپروپیلنها با رشد تقاضا همراه شوند که یک چهره جدید را رقم خواهد زد. در پایان شاید این نقل قول از (اقتصاددان) مک کیتریچ در فایننشالپست جالب توجه باشد: (از منظر بهداشتی و به کمک پوشش پلاستیکی) میتوانیم صبح کریسمس امسال انتظار داشته باشیم که روی تمامی هدایای خریداری شده برای بچهها از یک فروشگاه زنجیرهای عطسه نشده باشد. این نگرانی سال گذشته وجود نداشت.