دو سناریوی بورس در شوک نفتی

به دنبال کاهش نرخ سود سپردههای بانکی، هجوم نقدینگی به سهام شتاب گرفت و دیروز شاخص بورس با جهش حدود ۱۹ هزار واحدی همراه شد. به این ترتیب، در ۱۸ روز معاملاتی سال جاری شاهد عبور از دو ابرکانال در بازار سهام کشورمان بودیم. اما آن سوی مرزها بازار نفت آمریکا حال و هوای معکوسی داشت و قیمت قرارداد ماه مه برای نخستین بار در تاریخ منفی شد. واکنش بورسبازان به این ماجرا چگونه خواهد بود؟

پیدا و پنهان نفت صفر دلاری

پیش از بررسی سناریوهای پیش روی بازار سهام، تحلیل مختصری از آنچه بر بازار نفت دیشب گذشت داشته باشیم. تحلیل دقیقتر و پرسشهای احتمالی را امروز در کانال «دنیای بورس» دنبال کنید. نفت از جهات مختلف کالای منحصر به فردی است؛ به عنوان مثال، تولید آن مثل تولیدات کارخانهای قابلیت توقف سریع ندارد. بنابراین، اگر تقاضا کم شود نمیتوان به سادگی چاه را مسدود و تولید را متوقف کرد. همچنین، ذخیرهسازی آن آسان نیست و تجهیزات خود را میخواهد. پس مازاد تولید نفت میتواند در کوتاهمدت به معنای واقعی کلمه دور ریخته شود. این همان دلیلی است که در آمریکا قیمت نفت در سررسید ماه مه به زیر صفر سقوط کرد. این اتفاق تاریخی است؛ پس بر خلاف آنچه برخی ادعا میکنند نمیتوان گفت مساله خاصی رخ نداده، منفی شدن قیمت در قرارداد مربوط به نفت wti، نشاندهنده اثر سنگینی است که کرونا بر اقتصاد دنیا گذاشته است. اینکه در سررسیدهای بعدی قیمتها مثبت و بالای ۲۰ دلار است، نشان از خوشبینی معاملهگران نفت نسبت به برطرف شدن افت تقاضا ناشی از کرونا در آینده نزدیک است. اما اگر چنین بازیابی در تقاضا شکل نگیرد، این وضعیت هشداری جدی برای سرمایهگذاران است.

به هر حال آنچه اهمیت دارد، آن است که نه باید در تحلیل این مساله سادهانگاری کرد و نه باید وحشت داشت. اینکه بگوییم هیچ اتفاقی نیفتاده باعث میشود ریسک احتمالی ناشی از ادامهدار شدن اثر کرونا را نادیده گرفتهایم که میتواند خطرناک باشد. به ویژه آنکه پیرو اظهارات رئیس جمهور آمریکا مبنی بر بازگشت فعالیتهای اقتصادی به مدار عادی، برخی نگران موج دوم ویروس کرونا هستند. اما وحشت زیادی نیز بر خلاف واکنشی است که جمع کثیری از معاملهگران در بورسهای جهانی داشتهاند و سهام مربوط به حوزه نفت چندان سنگین افت نکردهاند. در واقع، اگر اثر کرونا محدود باشد و بازار قرار باشد به زودی متعادل شود، اثر این افت ناگهانی قیمتها بر سودآوری شرکتها چندان سنگین نخواهد بود و جای هراس جدی ندارد.

هیجان فروش یا عطش خرید؟

حال با این تفاسیر بورس تهران چگونه واکنش خواهد داد؟ نکته نخست آنکه از بازار سهامی که مملو شده از تازهواردهای کاملا ناآشنا به تحلیل، نمیتوان انتظار داشت تحلیل و برآورد دقیقی از مساله داشته باشند. کسانی که حتی نمیدانند قیمت نفت در همه جای دنیا صفر یا منفی نشده و تفاوت قراردادهای آتی با بازار نقدی چیست، بعید است که بتوانند بر مبنای تحلیل درست اقدام کنند. پس واکنش بازار سهام وابسته است به نوع برداشت سطحی که از مساله میتوان داشت؛ اگر افت سنگین قیمت نفت آمریکا برای آنها دلهرهآور و نشانه رکود باشد، آنگاه احتمالا فروشندگان با شدت هجوم میآورند.

اما سناریوی دوم آن است که اتفاقا بازار چنین وضعیتی را به معنای افت بیشتر درآمدهای نفتی کشور و در نتیجه افزایش تورم بداند. آنگاه است که عطش خرید قوت بیشتری میگیرد و مشابه هفتههای قبل هرگونه عرضهکنندهای را غافلگیر میکند. نکته تایید این سناریو آن است که پیش از این نیز ریزشهای سنگین قیمت کالاها در بازار جهانی نتوانست خریداران را عقب بنشاند.

عرضه دولتیها در صف

در حالی که این ماه وعده داده شده عرضههای بزرگ سهام دولتی از طریق صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله در بورس موسوم به ETF انجام شود، تحرکات حقوقیهای دولتی در معاملات خرد سهام نیز جلب توجه میکند. این موضوع یکی از موثرترین رویکردهایی است که به نفع اقتصاد است بدون آنکه محدودیتی ضدبازار ایجاد شود. هم تامین مالی دولت انجام میشود و هم شناوری شرکتها افزایش مییابد و هم عطش نقدینگی تا حدی فروکش میکند. در همین رابطه، توصیه رئیس کل بانک مرکزی به بانکها برای خروج از بنگاهداری و عرضه سهام در وضعیت رونق کنونی مشاهده میشود که در مجموع نشاندهنده حرکت عقلانی در استفاده از این فرصت استثنایی در اقتصاد کشور است.