چرا سهام پتروشیمی‌های کاغذی همچنان در بورس معامله می‌شود؟

محمدرضا شکوهی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعت نفت با اشاره به برخی رویههای نادرست در بازار بورس کشور گفت: این روزها اقبال گسترده مردم به بازار بورس میتواند نوید بخش شکوفایی این بازار قلمداد شود. در این راستا آن چیزی که بیش از هر چیزی اهمیت دارد حفظ اطمینان مردم به این بازار و پرهیز از هر اقدامی است که این اطمینان را خدشهدار کند. اما متاسفانه به نظر میرسد که سازمان بورس در ارتباط با برخی از شرکتها به وظایف خود به نحو احسن عمل نمیکند که لازم است این رویه ناصواب هرچه سریعتر اصلاح گردد.

وی افزود: برای تبیین بیشتر موضوع اجازه دهید قدری به عقب بازگردیم و بررسی کنیم که موضوع عدم توازن سهام برخی از شرکتهای پتروشیمی از کجا نشات میگیرد. سالیان پیش تصمیم غلطی مبنی بر احداث خط لوله اتیلن غرب اخذ شد که نتیجه آن احداث مجتمع های پتروشیمی در غرب کشور به صورت گسسته بود.

شکوهی همچنین گفت: اساسا مجتمعهای پتروشیمی بایستی به صورت شهرکی و در کنار دریا احداث شوند تا هم اقتصادی باشند و هم صادرات محصولات آنها به سادگی میسر باشد. قابل ذکر اینکه تمام یا قسمتی از محصول یک واحد پتروشیمی خوراک واحد دیگر را تشکیل میدهد لذا همجواری در ارتباط با مجتمعهای پتروشیمی میتواند یک اصل اقتصادی باشد. نمونهای از این شهرکها را میتوان در مناطق عسلویه و ماهشهر مشاهده نمود.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعت نفت اظهار داشت: در کنار تصمیم به احداث خط اتیلن غرب تصمیم دیگری مبنی بر احداث خط اتیلن مرکز اتخاذ گردید و قرار بود مجتمعهای پتروشیمی باز هم به طور گسسته بدون توجه لازم به نیاز به آب و سایر مسائل نظیر مشکلات تامین خوراک و وضعیت بازار محصول در مرکز کشور و استانهای جنوبی احداث شوند. متاسفانه خواست نمایندگان مجلس دال بر احداث پتروشیمی در حوزه انتخابیه خود در شکل دادن هر دو مسیر اتیلن دخیل بود.

پتروشیمیهایی که سهامشان در بورس عرضه شده ولی قرار نیست احداث شوند

وی در ادامه گفت: به هر حال تامین مالی این پروژهها از طریق بازار بورس با فروش سهام این پتروشیمیها شروع شد. اما هر چه بیشتر گذشت کمتر خبری از احداث مجتمعها به گوش میرسید. در این بین لازم است به این نکته اشاره شود که اگر قصد بر تامین مالی پروژه از بازار بورس باشد بهتر است این امر از طریق عقود صکوک شرعی نظیر صکوک استصناع، اجاره، مرابحه و امثال آنها رخ دهد و فروش سهام، حداقل به اشکال رخ داده برای طرحهای مورد اشاره چندان مطلوب نیست و پیرامون شرعی بودن آن فقها باید نظر دهند.

شکوهی افزود: به هر حال طرحهای پتروشیمی مذکور پس از گذشت سالیان همچنان بلاتکلیف ماندهاند و به نظر نمیرسد که به دلیل مشکلات حادی که وجود دارد اساسا این پتروشیمیها ساخته شوند. وجود شواهد معتبری مبنی بر عدم توان تامین خوراک آنها، عدم وجود خط لوله انتقال خوراک، عدم توان تامین آب مورد نیاز مجتمع، عدم وجود بازار مصرف محصولات در جوار مجتمع و در کل مکان یابی نامناسب احداث مجتمع از جمله مشکلات این طرحها است که نشان میدهد اساسا ساخت این واحدها ممکن نیست.

 7 طرح پتروشیمی که احتمالا هرگز ساخته نمیشوند

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعت نفت با ذکر اسامی پتروشیمیهای مشکلدار عرضه شده در بورس گفت: هفت طرح مشکلدار که سهام آنها به صورت شرکت شبه کاغذی در بورس خرید و فروش میشود و به نظر میرسد که این روش اشکال شرعی هم داشته باشد عبارتاند از پتروشیمی ممسنی، پتروشیمی داراب، پتروشیمی فسا، پتروشیمی جهرم، پتروشیمی دهدشت، پتروشیمی کازرون و پتروشیمی که قرار است در استان گلستان احداث شود.

وی گفت: این طرحها عمدتا نه ساخته شدهاند و نه به دلایل ذکر شده قرار است ساخته شوند و به عبارتی سالیان سال است که بلاتکلیف ماندهاند. لذا اینکه چرا سهام آنها در بورس مبادله میشود و حتی رشدهای خیرهکننده هم دارند جای سوال فراوان دارد و میتواند منشاء فساد و متضرر شدن سهامداران خرد باشد.

لزوم توقف معاملات پتروشیمیهای کاغذی در بازار بورس اوراق بهادار

شکوهی توضیح داد: به نظر میرسد نه شرکت ملی صنایع پتروشیمی و نه سازمان بورس در این زمینه احساس مسئولیت نمیکنند. از طرفی برخی نیز به صورت سهام در سهام شرکت مادر در صدد توجیه هستند که این خود نیز عذر بدتر از گناه است. بار دیگر به مساله اصلی نگاهی مجدد میاندازیم تا از حاشیهها و پاسخهای نامتوازن در امان مانیم. اساسا طرحهایی که نه ساخته شدهاند و نه قرار است ساخته شوند(حداقل با اطلاعات موجود) از منظر عقل سلیم نباید سهامشان به بورس وارد شود تا چه رسد به اینکه مورد مبادله هم قرار گیرند.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعت نفت گفت: لذا باید سازمان بورس و اوراق بهادار و وزارت نفت در اقدامی مسئولانه هر چه سریعتر مبادله سهام شرکتهای مذکور را ممنوع و نماد معاملاتی آنها را متوقف کند و با این توجیه که چون شرکتهای ذیربط در بازار پایه هستند و مردم خودشان نباید سهام چنین شرکتهایی را بخرند به دنبال مفر نباشد چرا که مردم اولا همه کارشناس خبره نیستند و در ثانی به بازار بورس اعتماد دارند.

وی در ادامه اظهار داشت: جهت تعیین تکلیف سهامداران فعلی شرکتهای ذیربط نیز بایستی کمیتهای ذیصلاح از کارشناسان تشکیل شده و وضعیت سهامداران را تعیین تکلیف کنند. باشد که از این به بعد شاهد چنین نواقصی نباشیم چرا که اعتماد مردم بزرگترین پشتوانه سازمان بورس و اوراق بهادار است.

شکوهی در پایان خاطر نشان کرد: طی سالیان گذشته تا به امروز شرکت ملی صنایع پتروشیمی فاقد یک نقشه راه جامع و مانع بوده است لذا عدم توازن فعلی نتیجه عدم درایت طی سالیان است. با توجه به تحولات مختلف صنایع پتروشیمی و پالایشی کشور مشتمل بر واگذاریها، شایسته است که هم اکنون یک نقشه راه جامع، البته این بار در قامت نقشه راه توسعه صنایع پتروپالایشی، پس از ادغام شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران در قالب تاسیس شرکت صنایع پتروپالایشی کشور، نقشه راه مزبور ذیل شرکت جدید تهیه و تدوین شود.