ایران و ونزوئلا؛ از شکستن اعتصاب صنعت نفت تا بریدن حلقه تحریم

فورچون، دومین نفتکش حامل فرآوردههای نفتی ایران به ونزوئلا رسید و این یعنی تغییر آرایش بینالمللی به نفع ایران و ریشه آن را میتوان در اقتدار جمهوری اسلامی ایران در آبهای گرم خلیج فارس جستجو کرد.

چندی پیش خبرگزاری رویترز از حرکت ۵ نفتکش ایرانی به نامهای پتیونیا، فارست، فاکسون، کلاون و فورچون از مبدا ایران به سوی دریای کارائیب و مقصد احتمالی ونزوئلا خبر داد. طولی نکشید که این خبر به تأیید مقامات ونزوئلا و ایران رسید که مهره چینی آمریکاییها در حیاط خلوت شأن را بر هم زد.

حرکت ۵ نفتکش حامل فرآوردههای نفتی ایران در دوره تحریمهای نفتی ایران، آن هم با پرچم سه رنگ الله نشان، زیر نفوذ و رصد ثانیهای ماهوارهها، پهپادها، جنگندهها و ناوهای آمریکا با رادارهای روشن و شناسههای رسمی جمهوری اسلامی ایران، یعنی دهن کجی به هر آنچه قدرت آمریکایی نام دارد. یعنی زوال تفکری که ۴۲ سال به خیال خود حصار دور ایران کشید اما جمهوری اسلامی ایران، با در اختیار داشتن سومین ناوگان عظیم نفتکش دنیا، سینه کش دریای کارائیب را با اقتدار شکافت.

۱.۵ میلیون بشکه فرآورده نفتی در مسیر کاراکاس

صادرات محموله بنزین و گازوئیل به میزان یک میلیون و ۵۲۰ هزار بشکه و همچنین محموله کاتالیستی و اعزام تیمی از مهندسین و متخصصین صنعت نفت ایران به کاراکاس دو پیام مهم را مخابره کرد؛ نخست تغییر موقعیت ایران از واردکننده بنزین به صادرکننده این فرآورده استراتژیک و همچنین جولان دادن با پرچم رسمی ایران بیخ گوش آمریکاییها در حالی که رسماً آمریکاییها را تهدید کردیم که حتی نزدیک نفتکشهای ایرانی شدن میتواند عواقب سریع الاثر و محکمی را در پی داشته باشد.

ریشه قدرت نمایی در دریای کارائیب در لباس سبز پاسداری

این تغییر موازنه را میتوان متأثر از برخورد ایران در مواجهه با نفتکش انگلیسی گریس ۱ در خلیج فارس دانست. از سویی دیگر اقدام بی بدیل ایران در عین الاسد و همچنین قدرت موشکی کشور به این اقتدار ضریب بیشتری داد و ایران ثابت کرد با وجود تمام تحریمها، قدرتمند است. هم به لحاظ فناوری و تکنولوژیکی و هم از جهت نظامی و بینالمللی.

ونزوئلا، متحد روزهای دور ایران

فریدون برکشلی، رئیس دفتر مطالعات انرژی وین درباره اقدام اخیر جمهوری اسلامی ایران در ارسال فرآورده نفتی به مقصد ونزوئلا، گفت: جمهوری اسلامی ایران و ونزوئلا همواره روابط خوبی داشته اند. هر دو کشور از اعضای مؤسس سازمان اوپک هستند و در سالهای سخت دوره ۲۰۰۰-۱۹۸۰ و البته پس از آن هم کم و بیش در کنار هم بودهاند. هر چند رؤسای جمهور این کشور بر اساس انتخابات توسط مردم انتخاب میشوند ولی در ارتباط با نفت و در درون سازمان اوپک، ونزوئلا حتی با وجود دولتهای راستگرا و در اوج جنگ تحمیلی عراق صدام، هنوز ترجیح میداد که در کنار جمهوری اسلامی ایران باشد.

اتحاد غیرعربی برای موازنه قدرت

وی افزود: البته و نزوئلاییها استدلالهایی هم دارند که مربوط به خودشان است. مثلاً اینکه میگویند، ایران و ونزوئلا تنها کشورهای غیرعرب مؤسس اوپک هستند. در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی هنگامی که کریسانتی، وزیر نفت ونزوئلا بود و برای میانجی گری درمورد آشتی نفتی ایران و عراق در زمان جنگ تحمیلی به تهران آمده بود، گفت که میکوشد مکزیک را به سازمان اوپک وارد کند تا جناح عربستانی اوپک را متوازن سازد. البته این امر تحقق پیدا نکرد، زیراکه بخشی از تولید مکزیک توسط کمپانیهای آمریکایی انجام میشد که با نظر دولت مکزیک مخالف بودند.

۱۲ میلیارد دلار سرمایه ایرانیها در حیاط خلوت آمریکا

به گفته برکشلی، طی دو دهه گذشته روابط جمهوری اسلامی ایران و ونزوئلا با تغییراتی که در کاراکاس پیش آمد و با رویکردی که جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفت، جنبه استراتژیک پیدا کرد. در سال ۲۰۱۸ ایران حدود ۱۲ میلیارد دلار در بخشهای مختلف ونزوئلا سرمایهگذاری کرد که عمدتاً توسط بخش خصوصی انجام شد.

ایران، ناجی قدیمی صنعت نفت ونزوئلا / اتحاد علیه کدخدا

برکشلی با اشاره به اینکه در سال ۲۰۰۰ میلادی، به تحریک علنی امریکا، کارکنان صنعت نفت ونزوئلا دست به اعتصابات سراسری زدند، اظهار داشت: در نتیجه این اعتصاب صنعت نفت ونزوئلا کاملاً از حرکت ایستاد و تولید نفت متوقف شد. در آن مقطع جمهوری اسلامی ایران به کمک کاراکاس شتافت و با ارسال چند محموله فراورده نفتی و محصولات پایه پتروشیمیایی و کمکهای فنی، تخصصی، دولت ونزوئلا را حمایت کرد. در آن مقطع ۵۰ هزار نفر از کارکنان شرکت نفت ونزوئلا در اعتصاب کامل قرار گرفتند. نهایتاً هوگو چاوز نیمی از آنان را اخراج کرد.

تکرار تاریخ

این کارشناس حوزه بین المللی نفت با تاکید براینکه صنعت نفت ونزوئلا از همان زمان با کمکهای جمهوری اسلامی توانست به فعالیتهای خود ادامه دهد، تاکید کرد: حالا با این مقدمه، جمهوری اسلامی ایران بار دیگر از دولت جانشین چاوز یعنی مادورو حمایت کرد. اما این بار حمایت ایران در شرایطی انجام شد که هر دو کشور تحت تحریم امریکا هستند. در واقع روابط نفتی و اقتصادی دو کشور تحت تحریم، فصل تازهای در روابط بینالمللی و بینالدولی باز کرده است. این روابط با همان شرایطی انطباق دارد که در سال ۱۹۵۹ میلادی، منجر به تشکیل سازمان اوپک شد.

وی توضیح داد: در سال ۱۹۵۹ میلادی کمپانیهای نفتی بینالمللی، به طور یک جانبه قیمت نفت خام برداشتی از ونزوئلا و متعاقباً سایر کشورهای خاورمیانه را ۱۰ سنت در بشکه کاهش دادند. ونزوئلا با تولیدکنندگان خاورمیانه و ایران رایزنی کرد و متعاقباً سازمان اوپک برای حفظ و حراست از قیمت نفت و ثبات بازار شکل گرفت. در همان مقطع این بحث مطرح بود که اوپک، شکل یک سازمان فراگیر به خود بگیرد و در تمام زمینهها همکاری و رایزنی داشته باشد. اما با مخالفت عربستان، در اساسنامه سازمان اوپک، فقط اقدام مشترک به منظور ثبات بازار جهانی نفت و در آمد کشورهای عضو منظور شد.

برکشلی ادامه داد: به تدریج با پیوستن اعضای جدید به سازمان اوپک، تغییراتی در اساسنامه منظور شد، ولی هیچگاه دامنه آن به مسائل سیاسی مانند تحریم و یا همکاریهای فراتر از قیمت و سقف تولید نرفت. لیبی که در دهه ۱۹۷۰ کشوری انقلابی بود، سعی کرد تا بحث تحریمها را وارد صحن اجلاسهای اوپک نماید، اما نهایتاً نا موفق بود.

همپیمانان روزهای تحریمی/ تغییر آرایش دلار به نفع ایران

رئیس دفتر مطالعات انرژی وین با بیان اینکه با این تفاسیر حالا برای اولین بار کشورهای تحت تحریم امریکا، راهی را برگزیدند که در چهارچوب قوانین بینالمللی و با رعایت تمام موازین هرچند ظالمانه موجود، با یکدیگر روابط نفتی داشته باشند، گفت: این روابط به ویژه از این روی اهمیت دارد که دلار را به طور کامل از صحنه مبادلات حذف کرده است. در حقیقت بخش اصلی و مهم قدرت بین المللی امریکا از سال ۱۹۷۱ شروع شد که ریچارد نیکسون، استاندارد طلا را جایگزین دلار کرد و حالا این سلطه در روابط کشورهای تحریمی رنگ باخته است.

حمایت صادرکنندگان فرآوردههای نفتی از حذف دلار

وی تاکید کرد: امریکا پس از آن با چاپ و انتشار دلار، امریکا را با پول بدون پشتوانه تحت استقراض جهانی قرار داد. امروز امریکا معادل ۳۰ برابر تولید ناخالص داخلی خود، دلار چاپ کرده است. معاملات جهانی نفت بر مبنای دلار است. نفت جدای از افت کنونی قیمتهای جهانی و تا اواخر ۲۰۱۹ به تنهایی بالاترین حجم معاملات فقط یک قلم کالا را در اختیار داشت. بنابراین حذف دلار از چرخه معاملات جهانی که مورد توجه و علاقمندی تمام کشورهایی است که معاملات گسترده نفت و فراوردههای نفتی و پتروشیمیایی دارند، از اهمیت به سزایی برخوردار است.

ثبت یک نقطه عطف تاریخی در صنعت نفت جهان

وی گفت: در واقع آنچه که خشم امریکا را بر انگیخته است، بیش از حمل چند محموله فراورده نفتی بین ایران و ونزوئلا، حذف سوئیفت و دور زدن دلار است. ضمن اینکه ایران، بعنوان کشوری که تا ۲۰۱۷ واردکننده بنزین بود، حالا توانسته تحت شدید ترین تحریمهای امریکا، به صادر کننده بنزین بدل شود و این امریکا را سخت آشفته کرده است.

برکشلی اظهار داشت: در واقع آنچه که در تاریخ ۲۳ ماه مه ۲۰۲۰ و در روز عید سعید فطر اتفاق افتاد، نقطه عطفی است که مطمئناً در تاریخ صنعت نفت جهان، از آن یاد خواهد شد.