کشت برنج در خوزستان بشرط افزایش آب سدها/ ۷۰ درصد آب مصرفی در محصولات کم‌آب است

علیمراد اکبری در نشست خبری با بیان اینکه وظیفه اصلی این معاونت توجه به دو عنصر آب و خاک است، گفت: بحث خاک مربوط به مراتع و جنگلها و به اصطلاح آبخیزداری است. با توجه به آنکه در کشور خشک و نیمهخشک به سر میبریم و سهم ما از آب شیرین دنیا حدود یکدهم درصد است، باید آب و خاک مورد استفاده مدیریت شود.

وی ادامه داد: بیش از 10 سال است که در خشکسالی به سر میبریم و بارشهای چند ساله اخیر منوط بر رفع خشکسالی و رسیدن به ترسالی نیست. همچنانکه توجه شود بارشهای ما معمولا در زمان مناسب اتفاق نمیافتد و 70 درصد آن مربوط به زمانی غیر از فصل کشاورزی است. همچنین توجه شود که کل بارندگیهای ما حدود یکسوم معمول در دنیا است و با توجه به آنکه در 40 سال اخیر به طور کلی دمای کشور حدود 2 درجه افزایش داشته است و به ازای افزایش یک درجه، 10 درصد مجموع مصرف آب گیاه بیشتر میشود و در هر درجه بیش از 20 متر مکعب آب تبخیر میشود.

اکبری سهم منابع آبی ما را به طور کلی 21 درصد مربوط به قناتها، 5.2 درصد مربوط به چشمهها، 17.5 درصد آبهای جاری و 56.3 دهم درصد چاهها بیان کرد و گفت: حدود 1.3 میلیون هکتار از 18 میلیون هکتار خاک کشور هیچ محدودیتی ندارند و میتوان در آنها کشاورزی کرد اما در باقی موارد مباحثی از جمله شوری، قلیایی بودن و سایر موارد مطرح است. همچنین توجه شود که 60 درصد خاک ما دارای مواد آلی کمتر از یک درصد است. بنابراین اگر در این مورد بتوان این مواد را افزایش داده و حاصلخیزی خاک را بالا برد میتوانیم بیش از 30 درصد در مصرف آب صرفهجویی کنیم. در نتیجه بیش از 30 درصد به سطح زیر کشت افزوده میشود. به همین منظور باید معاونت آب و خاک در استانها فعال شوند.

معاون آب و خاک وزارت کشاورزی با بیان اینکه بیش از 80 درصد اعتبارات وزارتخانه جهاد کشاورزی در معاونت آب و خاک است، افزود: اما به لحاظ مدیریتی ضعیف عمل کردهایم بنابراین نیاز است در هر استان کشور یک معاونت ایجاد شود. توجه شود که از 67 هزار پرسنل این وزارتخانه حدود 1585 نفر در این معاونت مشغول به فعالیت هستند. این در حالی است که بیش از 80 درصد اعتبارات وزارتخانه در دست این معاونت است.

اکبری تاکید کرد: اهداف ما در این معاونت، حفاظت کمی و کیفی از خاک، افزایش راندمان و بهرهوری و تقویت امنیت غذایی است. بر همین اساس سیاستهای ما مدیریت و برقراری ارتباط بین آب، خاک، انرژی و استفاده از فناوریهای نوین آبیاری است که بر طبق آن همکاریهای متعددی با سازمانهای تخصصی دنیا مثل فائو داریم که بر همین اساس پروژه سیدا با اعتبار 5000 میلیارد دلار در قزوین در حال انجام است.

وی با بیان اینکه در مسئله خاک غفلت کردهایم، گفت: بیشتر توجهات ما مختص مسائل آب بوده است که این موجب شده از توجه به خاک غفلت کنیم.

معاون آب و خاک وزارت کشاورزی با بیان اینکه مجمع جهانی GSP مربوط به خاک است، گفت: تا دو سال گذشته ما هیچ توجهی به خاک نداشتیم اما حدود دو سال است که عضو این مجمع شدهایم تا بتوانیم با توانمندسازی نیروها با همدیگر همکاری داشته باشیم. همچنین پروژه CCP نیز با توجه به سیلهای چند سال گذشته مطرح است که بر این اساس حدود 500 هزار دلار هزینه شده تا بتوانیم به مسائل پژوهشی و مطالعاتی سیل و مدیریت خاک بپردازیم.

اکبری افزود: به طور کلی پروژههای ما در حدود 550 هزار هکتار است که 25 هزار هکتار از آن زیر بار کشت بوده و حدود 4500 میلیارد تومان سرمایهگذاری شده است. سال گذشته توانسیتم 500 هزار تن برنج از مجموع 295 هزار هکتار زمینهای کشاورزی استان خوزستان برداشت کنیم که در همان سال توانست هزینههای صرف شده را بازپس دهد.

وی با اشاره به ممنوعیت کشت برنج در غیر از سه استانهای گیلان، مازندران و گلستان گفت: مقرر است که در استان خوزستان به شرط کافی بودن آب در رشد سدها این امتیاز از مردم سلب نشود.

معاون آب و خاک وزارت کشاورزی همچنین با اشاره به افتتاح پروژه 32 هزار هکتاری سیستان گفت: در آن زمان وزیر نیرو اعلام کرد حدود 30 درصد آب اضافی را به بخش کشاورزی اختصاص خواهد داد، در حالی که مشخص نیست این آب در کجا قرار دارد.

اکبری در ادامه به تشریح وظیفه این معاونت از جمله احداث شبکههای آبیاری آببندانها و غیره در سه استان گیلان، مازندران و گلستان اشاره کرد و گفت: بر همین اساس نامهای به امضای سه استاندار رسیده است تا بتوانیم حدود 24 هزار هکتار وسعت آببندانهای این سه استان را بازسازی کرده و با افزایش ظرفیت ذخایر آن را بهبود بخشیم تا ظرفیت ذخایر آن از 600 متر مکعب به 1300 متر مکعب که چیزی حدود سه برابر ظرفیت سد کرج است، برسد. بر همین اساس حدود 7000 هکتار از آن اجرایی شده و منابع آن در دست تعمیر است. مدل مالی در این مسئله به گونهای است که 15 درصد از منابع مالی مورد نیاز توسط مردم، 35 درصد توسط استانداریها و 50 درصد نیز از طریق دولت تامین شود.

وی با اشاره به 280 هزار هکتار زمین استان گلستان گفت: قسمت اعظم این زمینها دیم بوده و این موجب میشود که علیرغم بالا بودن میزان بارندگی به علت شوری خاک، میزان تولید آن بسیار کاهش یابد. بر همین اساس موفق شدیم که فقط با زهکشی سطحی میزان برداشت را به 2.5 تن در هر هکتار برسانیم که این رکورد تا 4.5 تن نیز رسیده است. بنابراین با عمل زهکشی میتوان میزان تولید سالیانه را افزایش داد.

معاون آب و خاک وزارت کشاورزی در خصوص میزان آب مصرفی نیز گفت: اختلافی بین متخصصین کشور وجود دارد تا بتوانند میزان آب مصرفی را برآورد کنند. بر همین اساس ما در 38 محصول باید با اندازهگیری 87 درصد اراضی کشور، میزان آب مصرفی را تخمین بزنیم و تاکنون 23 محصول از جمله 12 محصول زراعی و 11 محصول باغی را انجام دادهایم و باقی نیز در دست اجرا است. توجه شود که این اندازهگیری صرفا با تخمین آب مصرفی توسط کشاورز است.

اکبری ادامه داد: بر همین اساس به این نتیجه رسیدهایم که بیش از 70 درصد آب مصرفی ما در محصولات کمآبی است. درواقع اگر این روند در 23 محصول ادامه یابد، تا سال 1400 میزان آب مصرفی حدود 60 تا 65 درصد خواهد بود.

وی در ادامه به ارائه گزارش اقدامات این معاونت اشاره کرد و گفت: میزان تجهیز و نوسازی 1.6 دهم بوده است و 280 هزار هکتار توسط دولت زهکشی شده است. از نظر عملیات زهکشی جزو کشورهای برتر هستیم و دستگاههای مربوط به آن در حال حاضر در خوزستان بومیسازی و مصرف میشوند.

معاون آب و خاک وزارت کشاورزی با بیان اینکه راندمان آب از 39 هزار متر مکعب به 45 هزار متر مکعب رسیده است. بر همین اساس پتانسیل صرفهجویی آب تا سال 92، 8.6 دهم درصد بوده و از سال 92 تا به امروز حدود 14 میلیارد متر مکعب در مصرف آب صرفهجویی شده است. توجه شود که از اعتبارات 2221 میلیارد تومان سال 99 حدود 100 میلیون یورو برای آبیاری تحت فشار و باقی برای سایر موارد است.

اکبری در خصوص چاههای مجاز و غیرمجاز در کشور نیز گفت: راهکاری که در این مسئله مطرح شد انسداد چاههای غیرمجاز بود که در این مسئله به دلیل گره خوردن بخشی از نیاز برخی از مردم به چاه با مشکل مواجه است. راهحل دیگر در این مسئله انسداد چاههای کشاورزان بود که هم دارای چاه مجاز و هم غیرمجاز بودهاند زیرا معیشت آنها از طریق چاههای مجاز نیز تامین میشوند. توجه شود که سه نوع برداشت از چاهها از سه نوع چاه مطرح است که مورد اول چاه مجاز، مورد دوم برداشت اضافه از چاهها و مورد سوم برداشت از چاههای غیرمجاز است.

وی در خصوص کاهش میزان برداشت آب نیز گفت: اصلاح پروانه برداشت چاههای مجاز موجب شده است که مشکلاتی در تامین آب مطرح شود زیرا در این مسئله سیستمهای تعریف شده برای تامین آب جوابگو نبوده و مشکلاتی در برداشت آب به وجود آمده است.

اکبری در پایان در مورد حق نظاره نیز گفت: علیرغم مخالفت ما با این مسئله موافقت شده و به تصویب رسیده است و آئیننامه آن در حال تدوین است. بنابراین ما سعی میکنیم که این پول برای توانمندسازی کشاورزان مصرف شود.