نابسامانی بازار لاستیک خودرو/ احتکار و گرانی تایر چگونه پایان می‌یابد؟

قیمت تایر سواری در ماههای اخیر با افزایش غیر منطقی روبهرو بوده است؛ به طوری که در بعضی از سایزهای پرمصرف مثل تایر پرایدی و پژو 405 با افزایش دو الی سه برابری قیمتها در بازار آزاد مواجه هستیم. حتی طرح فروش تایر دولتی توسط تولیدکنندگان نیز نتوانسته دردی از وضعیت بازار تایر دوا کند، چرا که طرح فروش اینترنتی تولیدکنندگان با مشکلات عجیبی مانند کمبود عرضه و ایرادات فنی بسیار همراه بوده و فروش حضوری تایر دولتی نیز به علت محدودیت نمایندگان فروش و همچنین تعداد کم تایرهای تخصیص یافته، باعث ایجاد صفهای طولانی و فرآیندی زمانبر شده، که در نتیجه بسیاری از متقاضیان را از دریافت تایر دولتی منصرف کرده است.

بر اساس اظهارات سید محمد میرعابدینی دبیر انجمن واردکنندگان تایر ایران، به دلیل کاهش واردات لاستیکهای سواری و افزایش 70 درصدی قیمت لاستیکهای تولید داخل، بازار تایر سواری در رکود شدیدی به سر میبرد و این امر نشان دهنده عدم تعادل عرضه و تقاضا است؛ به گفته وی، تصمیماتی که دولت با حذف ارز دولتی و نیمایی برایواردات در نظر گرفته به این موضوع دامن زده است.

اما به گفته مصطفی تنها سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر ایران، اکثر مشکلات مرتبط به قیمت تایر مربوط به بازار این کالا میشود؛ چرا کهتایرهای رایج سواری مانند پراید، پژو و سمند به اندازه کل مصرف کشور تولید شده و واردکنندگان نیز فعالیت خود را ادامه دادهاند و در مجموع مشکلی از نظر تولید وجود ندارد.

عدم ثبت اطلاعات فروش و توزیع تایر، علت اصلی احتکار و گرانی

بر اساس اظهارات داوود سعادتی نژاد رئیس اتحادیه فروشندگان لاستیک، روغن و فیلتر، تا اسفند ماه سال گذشته وضعیت مناسبی دربازار تایر حاکم بود، اما با توجه به افزایش قیمت 30 درصدی در فروردین99، توزیع لاستیک با مشکل مواجه شد و تنها دو شرکت نسبت به عرضهلاستیک اقدام کرده و بازار تایر سواری با کمبود شدید مواجه شد.

با وجود اینکه تولیدکنندگان تایر سواری اظهار میکنند که به اندازه نیاز بازار تولید کافی صورت گرفته است، این پرسش مطرح میشود که علت اصلی کمبود و گرانی تایر چیست؟ این لاستیکهای تولید شده در کدام انبارهای مخفی شدهاند و چرا دستگاههای نظارتی از کشف آن‎ها ناتوان هستند.

به گفته سعادتینژاد، تولیدکنندگان میبایست قیمتها و اطلاعات تولید و فروش خود را در سامانه جامع تجارت وزارت صمت ثبت کنند اما مشکلاتیدر این حوزه وجود دارد و این تکلیف قانونی به درستی انجام نشده است،بنابر اظهارت وی باید از تولیدکنندگان پرسید که لاستیکهای مازاد به کجا میرود.

آیا گشتهای میدانی نهادهای نظارتی راهحل نابسامانی بازار تایر است؟

علاوه بر این، بر اساس اظهارات رسول جمشیدی کارشناس صنعت تایر، ستاد تنظیم بازار تولیدکنندگان را ملزم به ثبت اطلاعات خرید و فروش در سامانه تجارت کرده است، اما تا کنون حتی یک اظهارنامه هم در سامانه ثبت نشده و این عدم اظهار بحث احتکار و افزایش قیمتها رابه وجود آورده است. به گفته وی، نظارت میدانی اثربخشی لازم را ندارد و نظارتباید در عرصه سامانه هوشمند پیگیری شود.

مسئله عدم ثبت اطلاعات تولید و فروش تایر سواری توسط تولیدکنندگان به عنوان یکی از مهمترین دلایل وضعیت نابسامان بازار تایر توسط سید یاسررایگانی، سخنگوی سازمان تعزیرات نیز مورد تایید قرار گفته است، به گفته وی اگر واردکنندگان و تولیدکنندگان به درستی اطلاعات را در سامانه جامع انبارها وارد میکردند، با احتکار کالا مواجه نمیشدیم.

پیش از این، خبر برخورد با واحدهای متخلف توزیع تایر و کشف بیش از 8 هزار حلقه تایر احتکار شده دمنتشر شده بود که این موضوع نشاندهنده شروع فعالیت نهادهای نظارتی برای رصد بازار تایر بود. اما سوال اینجاست که آیا برخورد و نظارت فیزیکی راهحل مناسبی برای ساماندهی بازار تایر است؟

ناتوانی تولیدکنندگان در فروش و توزیع مناسب تایر دولتی

همانطور که پیش از این گفته شد خرید تایر دولتی به صورت اینترنتیمشکلات فراوانی داشت؛ به طوری که شرکتهای تولیدکننده محدودی در طرح عرضه تایر دولتی حضور داشته و همچنین توزیع این تایرها با مشکلات فنی و زیرساختی همراه بوده است.

به گفته تنها سخنگوی انجمن صنعت تایر، برای فروش تایر به صورت اینترنتی ابتدا میبایست زیرساختهای نرم افزاری آن پیشبینی و سرمایه گذاری شود که با توجه به محدودیتهای موجود، تولیدکنندگان امکان فراهم کردن تمامی امکانات مدنظر سازمان حمایت و دیگر نهادهای نظارتیرا ندارند.

در همین رابطه سیدمحمد حسین مولاخواه مدیرکل نظارت بر کالاهایغیرفلزی سازمان حمایت، با انتقاد از تخلفات صورت گرفته در فرآیندفروش اینترنتی تایر توسط تولیدکنندگان گفت: به عنوان مثال در یکی از شهرستانها، افراد سودجو توانستهاند با جمعآوری کارتهای ملی مردم، تعداد بسیار زیادی تایر با نرخ دولتی خریداری کرده و آنها را با نرخ آزاد در بازار عرضه کنند.

به گزارش تسنیم، با توجه به اینکه تولیدکنندگان از عرضه مناسب تایر دولتی ناتوان هستند، این پرسش به وجود میآید که چرا تا کنون اطلاعات تولید و فروش خود را در سامانه جامعه تجارت ثبت نکرده و توزیع این کالای اساسی را به ارگانهایی که توانایی اجرای مناسب آن را دارند نمیسپارند.

توزیع سیستمی تایر سواری، راه حل پیشنهادی برای ساماندهی بازار

به گفته رسول جمشیدی، کارشناس صنعت تایر، مشکل بازار تایر سوارینه در نحوه قیمتگذاری و تعیین ارز تخصیص یافته برای واردات مواد اولیه، بلکه در شیوه نظارت بر نحوه فروش و توزیع این کالا است.

بر اساس اظهارات وی، نظارت بر زنجیره تولید و توزیع کالاهای اساسیاهمیت ویژهای دارد و باید این موضوع را پذیرفت که قدرت نظارتیسازمانهایی همچون سازمان حمایت از مصرف کنندگان و سازمان تعزیرات برای رصد بازار کالاهای گوناگون کافی نیست و به همین دلیلدر این حوزه نیازمند بررسی و رصد کامل زنجیره تأمین و توزیع تایرتوسط سامانههای سیستمی هستیم.

به گزارش تسنیم، ضرورت توزیع سیستمی تایر مورد توجه و تاکید برخی از مقامات دولتی نیز بوده است، به عنوان مثال عبدالهاشم حسننیا معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به تجربه موفق طرح توزیع سیستمی تایرسنگین از طریق حواله مکانیزه، خواستار ادامه یافتن صدور حواله سیستمی برای جلوگیر از نابسامانی و عدم کنترل بازار تایر شده است.

به گفته برخی از کارشناسان بازار لاستیک، سامانه توزیع سیستمی، رویههای لازم برای جلوگیری از احتکار و اختفای تایر را در اختیار داشته و با توجه به تجربه مثبت استفاده از این روش، در توزیع تایر سنگین، میتوان از آن برای ساماندهی بازار تایر سواری نیز استفاده کرد.

به عنوان مثال علی حسینی کارشناس صنعت تایر با بیان اینکه در نظر نگرفتن یک شبکه منسجم برای توزیع کالا در نهایت به ضرر مصرفکننده منجر خواهد شد، اظهار داشت: ایجاد شفافیت و برقراری امکان رصد کالا از طریق شبکه توزیع، موجب تسهیل نظارت بر بازار شده و توانایی نهادهای نظارتی در مقابله با سودجویی و احتکار را افزایش میدهد.

چرا تایر سواری به صورت سیستمی توزیع نمیشود؟

به گزاش تسنیم، سامانه جامع تجارت با هدف ایجاد یک سامانه واحد جهت مدیریت فعالیتهای تجاری بازرگانان و فعالان تجاری در حوزه ثبت اطلاعات خرید و فروش کالا ، نگهداری و انبارش کالا و حمل کالا طراحیشده است و بر اساس قانون مبارزه با قاچاق و ارز همه سازمانهای دولتی و خصوصی در حوزه تجارت، تولید و واردات میبایست با این سامانه همکاری کنند.

با وجود الزام قانونی و بر اساس مصوبه کارگروه تنظیم بازار مبنی بر الزام تولیدکنندگان به ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت، تولیدکنندگان تایرتاکنون از این کار امتناع و در برابر شفافسازی زنجیره تأمین مقاومت کردهاند که این امر نه تنها باعث ایجاد عدم شفافیت و احتکار تایر در انبارها شده است، بلکه امکان بکارگیری سامانه توزیع سیستمی برای ساماندهی بازار تایر سواری را از حاکمیت و نهادهای نظارتی سلب میکند.