بازار بی‌حباب سکه در انتظار پیش‌فروش/ جذب نقدینگی با ابزار «طلایی»

هفته گذشته اعلام شد بانک مرکزی مرحله جدید پیش فروش سکه را به زودی آغاز خواهد کرد. اینکه چرا و با چه هدفی این اقدام انجام خواهد شد، در این خبر و خبر بعدی که سایت بانک مرکزی منتشر کرد، دلیلی وجود نداشت.

اما معمولا بانک مرکزی پیشفروش سکه را در زمانی انجام میدهد که التهاب در بازار وجود داشته باشد و فاصله قیمتی بین قیمت واقعی سکه و نرخی که در بازار به فروش میرسد وجود داشته باشد. 

سال گذشته از 29 آذر ثبتنام متقاضیان پیشفروش سکه آغاز و در مجموع حدود 9.6 میلیون سکه پیشفروش و تمامی آن در سال جاری به روشهای مختلف مانند خرید نقدی، ارائه اوراق گواهی سپرده با سود 24 درصد و 20 درصد و پته تعیین تکلیف شد. البته به گفته مدیر اداره بررسیها و سیاستهای اقتصادی بانک مرکزی هنوز 130 هزار سکه از دوره قبل به دلیل عدم مراجعه افراد، تعیین تکلیف نشده است.

در زمانی که بانک مرکزی طرح پیشفروش سکه را اجرایی کرد، قیمت سکه در بازار تا یک میلیون تومان افزایش یافته بود در حالی که طبق برآوردها در آن زمان قیمت واقعی آن حداکثر 600 تا 650 هزار تومان بود. این اقدام بانک مرکزی در شرایط صورت گرفت که نرخ سود سپرده پایین بود و به همین دلیل نقدینگی به سمت سکه رفته بود.

همچنین با آغاز پیشفروش سکه سیر نزولی قیمت آن آغاز شد و تا 600 هزار تومان کاهش یافت اما با افزایش نرخ دلار در بازار، مطابق با نوسانات ارز، قیمت سکه در بازار تغییر کرد تا جایی که هماکنون قیمت سکه طرح جدید به بیش از یک میلیون و 400 هزار تومان رسیده است.

در چنین شرایطی که قیمت دلار حدود 3700 تومان و اونس جهانی 1668.2 دلار رسیده، قیمت فعلی سکه به هیچ وجه حبابی نیست و مطمئنا هدف بانک مرکزی از این اقدام قطعا کنترل بازار سکه نخواهد بود.

برای محاسبه قیمت سکه قیمت اونس در قیمت دلار ضرب و بر وزن اونس تقسیم شده و این عدد (در عیار طلای معامله شده در بازارهای جهانی یا اونس 24 و عیار سکه بهار آزادی که 22 است و با تقسیم عدد 22 بر 24 عدد 0،916 به دست میآید) ضرب شده و این عدد در وزن سکه که 8 گرم است، ضرب میشود. در نهایت حق ضرب به عدد اضافه شده و قیمت واقعی سکه به دست میآید.

بنابراین با لحاظ نرخ 3700 تومانی دلار، 1668.2 دلاری اونس، قیمت واقعی سکه در حال حاضر حدود یک میلیون و 450 تا یک میلیون و 455 هزار تومان است. بر این اساس فاصله قیمتی چندانی بین نرخ واقعی سکه و بازار وجود ندارد که اجرای طرح پیشفروش سکه بانک مرکزی را نیاز داشته باشد.

اگر بانک مرکزی  میخواهد قیمت سکه کاهش یابد ابتدا باید نرخ دلار در بازار را کنترل و کاهش دهد تا قیمت سکه به تبعیت از آن کاهش یابد.

اما به نظر میرسد هدف از اجرای این طرح به هیچ وجه کنترل بازار سکه نیست و علت اصلی این کار جذب نقدینگی از بازار باشد. همانطور که بانک مرکزی اعلام کرده در پیشفروش سکه 56 هزار میلیارد ریال نقدینگی جمعآوری شده در این مرحله هم با توجه به افزایش قیمت سکه در بازار، در صورت عرضه کمتر هم میتواند به همان میزان نقدینگی از اقتصاد جمعآوری کند.

البته روشهای متداول جمعآوری نقدینگی در تمام اقتصادها، انتشار اوراق قرضه (اوراق مشارکت)، افزایش نرخ سود سپرده و تسهیلات، افزایش نرخ سپرده قانونی بانکها نزد بانک مرکزی و نرخ تنزیل مجدد است که البته انتشار اوراق قرضه و استفاده از نرخ تنزیل مجدد در اقتصاد اسلامی کاربرد ندارد و نمیتوان از آنها استفاده کرد. البته انتشار اوراق مشارکت بانک مرکزی تفاوت چندانی با اوراق قرضه ندارد زیرا این منابع در جایی سرمایهگذاری نمیشود و این منابع در بانک مرکزی بلوکه شده و پس از مدتی اصل و سود آن به خریداران داده میشود.

از این مباحث بگذریم امسال بانک مرکزی در دو مرحله اوراق 5 هزار میلیارد تومان منتشر کرد که در مرحله اول استقبال چندانی نشد اما در مرحله دوم همه 2500 میلیارد تومان اوراق منتشر شده به فروش رفت. 

به نظر میرسد باید ابزار دیگری را به روشهای جمعآوری نقدینگی اضافه کنیم و آن عرضه دارایی بانک مرکزی یا همان سرمایه ملی است. در  واقع بانک مرکزی با این اقدام از منابع ملی میکاهد و در برابر آن ریال جمعآوری میکند. البته این اقدام بارها توسط بانک مرکزی در 20 سال گذشته صورت گرفته است ولی همواره بهانه این اقدام کنترل التهابات بازار سکه بوده و در حالی که هیچ حباب قیمتی در بازار سکه وجود ندارد چنین اقدام به منطقی به نظر نمیرسد.

البته جمعآوری نقدینگی با فروش سکه به نوعی برای بانک مرکزی بهتر است زیرا دیگر لازم نیست پس از مدتی همه آنچه را جمع کرده با سود تضمین شده آن به اقتصاد بازگرداند. ریال میگیرد و سکه طلا میدهد.