6 دلیل آشفتگی بازار نهاده/ وزارت جهاد کشاورزی درباره نهاده‌های وارداتی شفاف عمل نمی‌کند

این روزها بازار نهادهها نگرانکننده است کنجاله به 5 برابر قیمت مصوب در بازارهای سیاه به فروش میرود، قیمت ذرت به کیلویی 5 هزار تومان رسیده ومرغداران هم میگویند پیدا کردن این نهادهها در بازار مانند سوزن در کاهدان است.

برخی مهمترین دلیل این آشفتگی بازار را انحصار در واردات و فساد در شبکه توزیع می دانند. به طوری که رئیس دفتر رئیس جمهوری به تازگی اعلام کرد: «متاسفانه شبکه توزیع و افرادی که کالا وارد میکنند با دلال بازی واسطه گریهای متعدد باعث شده اند قیمت کالایی که با ارز 4200 تومانی وارد می شود افزایش یابد.»

در این میان عدم نظارت بر توزیع هم مزید بر علت شده و نهادهها به جای بازارگاه وزارت جهاد کشاوزری که برای توزیع نهاده ایجاد شده است سر از انبارهای شخصی و بازار سیاه در میآورد. مرغداران هم از سامانه بازارگاه وزارت جهاد دل خوشی ندارند و می گویند ایرادات زیادی دارد و به رغم قولهای وزیر جهاد کشاورزی هنوز این ایرادها اصلاح نشده است.

مرغداران به دنبال شفاف سازی توزیع از سوی وزارت جهاد کشاوزری هستند و اعتراض دارند که چرا فهرست شفافی را که مشخص میکند نهادهها به کدام تولیدکنندگان و شرکتها و به چه میزان داده شده است منتشر نمیشود و معتقدند سکوت این وزارتخانه در برابر این خواسته ها به شک و تردیدهای فساد در توزیع افزوده است.

برخی تا این حد پیش رفتهاند که معتقدند انحصارگران به بدنه وزارت جهاد کشاورزی هم نفوذ کردهاند و باعث شده برنامههای توسعهای نهاده و خوراک دام و طیور در این وزارتخانه در طی سالهای گذشته توفیقی نداشته باشد تا این انحصارگران همچنان به منافع خود برسند.

در حالی که خبرنگاران هر روز گزارشهایی از درد و رنج مرغداران می شنوند اما مسئولان وزارت جهاد کشاورزی همه چیز را آرام می خوانند.

* خوراک دام وارداتی کجا می رود؟

وزیر جهاد کشاورزی می گوید: «برنامه مفصلی برای توزیع نهادههای دامی داریم که قوه قضائیه، تعزیرات و نهادهای نظارتی ما را در این خصوصی همکاری میکنند و گرم به گرم نهادههایی که امروز وارد کشور میشود را میتوانیم رهگیری کنیم که به کجا رفته است.»

اما در این میان مرغداران نظر دیگری دارند و می گویند نهاده های وارداتی مسیر قانونی توزیع را طی نمیکند و در دست دلالان و واسطه ها است.

سعیده مشایخی مرغدار نایینی گفت: «محموله های نهاده ذرت و کنجاله سویا پس از واردات در انبارهایی خالی می شوند، این انبارها مال شرکتهای زیرمجموعه فرد خاص هستند وهر زمانی که این فرد بگوید این نهادهها را به قیمتی که خودشان میخواهند میفروشند و هیچ نظارتی بر این قیمت ها نمی شود. حداقل 300 انبار این چنینی تنها در استان اصفهان وجود دارد»

به گفته این مرغدار اخیرا قیمت کنجاله در بازار به کیلویی 15 هزار تومان رسیده که حدود 5 برابر قیمت مصوب دولتی است.

* وابستگی به واردات نهاده و سوء استفاده دلالان

ایران جزو بزرگترین وارد کنندگان نهادهای دامی است و بیش از 70 درصد خوراک دام مورد نیاز کشور را وارد می کند به همین دلیل قیمتهای داخل به راحتی قابل کنترل نیست، و از آنجایی که قیمت محصولات پروتئینی مانند گوشت، مرغ و تخم مرغ تا 70 درصد وابسته به خوراک دام و طیور است، هر گونه نوسان قیمت در بازار باعث افزایش قیمت اینگونه محصولات میشود. به عنوان مثال به رغم اینکه طبق گفته دامداران مازاد تولید وجود دارد اما قیمت گوشت گوسفندی از کیلویی 100 هزار تومان پایین نمیآید. هم چنین قیمت مرغ از کیلویی 12 هزار تومان به 19 هزار تومان رسیده وقیمت تخم مرغ هم به شانه ای 38 هزار تومان رسیده است.

مجید موافق قدیری رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان به خبرنگار فارس گفت: سال گذشته ارزش واردات نهادههای دامی بیش از ۴.۱ میلیارد دلار بود که در مقایسه با ارزش ۳.۳ میلیارد دلاری واردات نهادههای دام و طیور در سال ۹۷، رشد ۲۳ درصدی را نشان میدهد. آمارهای تفکیکی واردات نهادههای دام و طیور نشان میدهد در سال گذشته بیش از ۸.۹ میلیون تن ذرت به ارزش ۲.۱ میلیارد دلار وارد کشور شده که در مقایسه با سال ۹۷ به لحاظ وزنی رشدی نداشته اما از لحاظ ارزشی افزایش چهار درصدی را تجربه کرده است.

وی افزود: در سال گذشته بیش از چهار میلیون تن جو به ارزش بیش از یک میلیارد دلار وارد کشور شده است که این آمار در مقایسه با واردات ۲.۶ میلیون تنی جو به ارزش ۶۰۲ میلیون دلار در سال ۹۷ رشد ۵۱ درصدی به لحاظ وزنی و رشد ۶۸ درصدی به لحاظ ارزشی را نشان میدهد.

به گفته قدیری سال گذشته بیش از ۲.۲ میلیون تن کنجاله سویا به ارزش بیش از ۹۵۸ میلیون دلار وارد کشور شده است که این رقم در مقایسه با واردات حدود ۱.۵ میلیون تنی کنجاله سویا به ارزش ۶۶۵ میلیون دلار در سال ۹۷ رشد ۵۰ درصدی به لحاظ وزنی و رشد ۴۴ درصدی به لحاظ ارزشی را نشان میدهد.

پس دلیل بالا رفتن این همه خوراک دام در کشور و به دنبال آن افزایش قیمت محصولات پروتئینی در کشور چیست؟

* چرا قیمت خوراک دام نجومی بالا رفت؟

آمارهانشان میدهد اگرچه میزان اختصاص ارز نسبت به سال گذشته برای واردات خوراک دام وطیور بیشتر بوده اما میزان خوراکی که وارد کشور شده نسبت به سا ل گذشته کمتر بوده است.

رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان درباره چرایی کمبود کنجاله سویا در بازار و کنجاله سویای ۱۵۰۰۰ تومانی در بازار غیررسمی گوید: ثبت سفارش کنجاله سویا در سال ٩٩ معادل ٩٥٠ هزار تن و در سال ٩٨ معادل ٩١٤ هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ٤ درصد؜ بیشتر شده است، تخصیص ارز هم ٧ درصد؜ رشد داشته اما ارزش ترخیص به نسبت مدت مشابه سال قبل ٦٣ درصد؜ و ترخیص وزنی ٦٠ درصد؜ کاهش داشته است.

وی همچنین گفت: توزیع کنجاله سویا در کشور از ابتدای سال حدود 1.3 میلیون تن بوده اما نیاز کشور به کنجاله سویا از ابتدای سال 2.4 میلیون تن است در ماه مرداد هم توزیع کنجاله سویا ١٧٠ هزار تن در کشور بوده اما نیاز کشور در همین مدت ۵۰۰ هزار تن بود.

بنابراین همانطور که مشاهده میشود به دلیل بالا رفتن قیمت جهانی اگرچه میزان تخصیص ارز بیشتر بوده اما میزان واردات کمتری نسبت به سال گذشته داشتهایم و به همین دلیل است که به رغم قیمت مصوب دولتی ۲۹۰۰ تومان اما کنجاله سویا در بازار سیاه به کیلویی 15 هزارتومان رسیده است.

* وجودرانت و فساد به دلیل تفاوت با قیمت مصوب

این تفاوت قیمت باعث شده که بسیاری دلالان و در حقیقت مفسدان دنبال رانت و فساد باشند و با استفاده از ضعف نظارتی این کالاها را در انبارهای خود ذخیره کرده وبه 5 برابر قیمت در بازار میفروشند و چون سود سرشاری دارد حرص و ولع برای این کار هم هر روز بیشتر میشود.

درباره ذرت هم وضع به همین روال است قیمت مصوب هر کیلو ذرت دامی 1400 تومان است که به گفته رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان قیمت آن در بازار روز گذشته 3800 تومان بوده اما گزارش مرغداران از استانها حکایت از رسیدن این نهاده به قیمت کیلویی 5000 تومان است.

قدیری میگوید:«هرکسی دنبال رانت و سوبسید باشد دنبال تولید پایدار و بهره وری نمیرود چون هر کامیون ۲۰ تنی ذرت، اختلاف قیمت ۴۷ میلیون تومانی دارد!»

* بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی مشکل دارد

به گفته مرغداران واردات نهاده در مسیر قانونی خود توزیع نمی شود یا با استفاده از نفوذ وارد کنندگان خاص به انبارهای شخصی هدایت می شود، یا در همان بازارگاهی که وزارت جهاد کشاورزی دایر کرده تا با نظارت خودش نهادهها توزیع شود بیشتر به نورچشمی ها داده میشود.

* وزارت جهاد شفاف عمل نمیکند

مشایخی مرغدار نایینی میگوید: وزارت جهاد کشاورزی برای اینکه شفاف باشد شرکتها و میزان نهاده هایی که به آنها داده شده را منتشر کند.

خبرنگار فارس تلاش کرد تا این شرکتها کارخانه ها و مرغدارانی که وزارت جهاد به انها خوراک داده است را منتشر کند اما مسئولان این وزارتخانه پاسخی در این مورد ندادند.

* سهم دولت در تامین نهاده اندک است

نکته دیگر اینکه شرکت پشتیبانی امور دام کشور که واردکننده خوراک دام و طیور است تنها 20 درصد در بازار نقش دارد بنابراین اگر سهم 20 درصد هم در سامانه بازارگاه توزیع شود تاثیر خاصی در بازار نخواهد داشت. با اینکه مسئولان وزارت جهاد میگویند که همه وارد کنندگان ملزم هستند گرم به گرم نهاده وارداتی را در این بازارگاه دولتی عرضه کنند اما مرغداران معتقدند این اتفاق به هیچ وجه رخ نمیدهد.

آنها می گویند: کامیونهای نهاده از گمرک تا به مقصد برسد در مسیر تا 8 درست بین واسطه ها می چرخد و آنها تحت عنوان روباری خرید و فروش می کنند و در نهایت از بازارسیاه سر در میآورند.

آنها معتقدند اگر واقعا همه چیز آنطور بود که وزارت جهاد میگوید قیمت کنجاله در بازار به 5 برابر قیمت نمیرسید.

* نظارت تعطیل است

به گفته آنها آنقدر نظارت تعطیل است که کارخانه های تولید کنسانتره که خوراک دولتی از بازارگاه میگیرند خوراک فراوری شده را به چندین برابر قیمت مصوب می فروشند و کسی هم نیست بگوید چرا این کار را میکنید.

اما وزیر جهاد کشاورزی بالاترین مقام تصمیم گیر وزارتخانه امروز گفته است: تغییرات اساسی در سامانه بازارگاه اتفاق افتاده و ملاحظات نهادهای نظارتی و تشکلهای صنفی در خصو اعمال و مشکلات آن برطرف شده است و به این ترتیب نهاده دامی که وارد میشود لحظه به لحظ مصرف مورد پایش قرار میگیرد.

این اظهارات خاوازی در حقیقت مهر تایید بر اشکالاتی است که مرغداران پیشتر به آن بارها تاکید کرده بودند و میگفتند که گوش شنوایی بر اینها نیست.

خاوازی همچنین گفته است برای گروههایی که در خصوص توزیع نهادههای دامی تخلف کردهاند تشکیل پرونده شده و به قوه قضائیه ارسال میشود و قطعا تخلف آنها مورد پیگرد قانونی قرار میگیرد.

خوراک دام و طیور یک کالای اساسی است که متاسفانه وابسته به واردات هستیم، تاثیر آن به عنوان کالای واسط در تولید محصولات پروتئینی 2.4 میلیون تن مرغ، 850 هزار تن گوشت و یک میلیون تن تخم مرغ بسیار مهم است دولت نباید اجازه دهد انحصار و فساد در شبکه توزیع با ایجاد اختلال در نهاده ها امنیت غذایی کشور را به خطر بیندازند.