تقابل سه نیرو در بازار دلا‌ر

بانک مرکزی با تکذیب این ادعا طی یک اطلاعیه رسمی عنوان کرد که عوامل بنیادی از کاهش بیشتر نرخ ارز حمایت میکند. در کنار این دو نگاه، بررسیها نشان میدهد برخی عوامل بنیادین و انتظارات، زمینهساز تغییر مسیر قیمتها شدهاند. از نگاه کارشناسان، سیاستگذار باید با بهرهگیری از ابزار مناسب بهدنبال ثبات و کنترل نوسان دلار باشد.

براساس صحبتهای تحلیلگران، رشد قیمت دلار و سکه در دو روز اخیر را میتوان از دو زاویه مختلف تحلیل کرد؛ عوامل کلان اقتصادی و متغیرهای انتظاری. بهعنوان مثال، کارشناسان اعتقاد دارند، میزان رشد نقدینگی سرعت زیادی پیدا کرده و زمانی که نقدینگی گسترش زیادی پیدا میکند، طبیعی است که تقاضا رشد کند. در آن سو، در سمت و سوی انتظارات، دولت در آمریکا در ماههای آتی تغییر خواهد کرد ولی تحریمها همچنان باقی است و تجربه طولانی شدن برداشتن تحریمها در دوره قبل تا حدی بر انتظارات بازار اثرگذار بوده است.

همچنین دیروز نوسانگیران ارز و سکه مانور زیادی روی کاهش رایهای الکترال بایدن انجام دادند. آنها این موضوع را برجسته میکردند که ممکن است شکایت ترامپ به جایی برسد. از سوی دیگر، آنها روی این خبر هم بسیار تاکید کردند که ممکن است ترامپ در ماههای آخر دولت خود تحریمهای بسیار بیشتری را علیه ایران اعمال کند که کار را برای دولت بایدن برای برداشتن تحریمها دشوارتر کند.

عدهای هم عنوان میکردند که بانک مرکزی رقم مشخصی را برای کف قیمت در نظر گرفته و بازار با برخورد به آن در مسیر صعودی قرار گرفته و روند نزولی متوقف شده است. در واقع این گروه باور دارند، بانک مرکزی بهعنوان خریدار وارد بازار شده است و قیمتها به همین دلیل بالا آمدهاند. با این حال، بانک مرکزی تحلیل این عده را رد و عنوان کرد که این نهاد کف مشخصی را برای قیمت دلار در نظر ندارد. همچنین تاکید کرد که دلار در بازار متشکل و سامانه نیما با ارقام بسیار پایینتری نسبت به بازار آزاد در حال معامله است، امری که از نگاه بانک مرکزی به معنای پشتوانه کمتر نرخهای بازار بود.

عامل نقدینگی و نرخ سود

بر اساس آمارها، نقدینگی در ایران در سال 99 با سرعت بیشتری رشد کرده است. زمانی که سرعت رشد نقدینگی زیاد میشود، تقاضا قدرت بیشتری پیدا میکند و میتواند بازارهای مالی را دچار نوسان کند. در کنار این، در شرایط کنونی با توجه به بالا بودن نرخ تورم، نرخ بهره واقعی منفی است و در نتیجه مهارگری هم برای نقدینگی ایجاد شده به شکل مشخص وجود ندارد. سیاستگذار میتواند با بالا بردن نرخ سود یا انتشار اوراق، نقدینگی را به سمت خود جلب کند. در شرایط فعلی که بازار سهام نزولی است و نرخ سود واقعی هم منفی است، بازارهای ارز و سکه و سایر کالاها بیشتر مقصد نقدینگی تولید شده میتوانند باشند و قیمتها را جابهجا کنند. اگر بانک مرکزی سیاستهای انقباضی بیشتری را در پیش بگیرد، سرعت رشد نقدینگی کاهش پیدا خواهد کرد و این مساله میتواند به کاهش التهاب بازارها منجر شود.

تاثیر انتظارات بر قیمت دلار

بازار تصور میکند که در میانمدت اتفاقات مثبتی برای اقتصاد ایران میتواند رخ دهد. با این حال تا 70 روز آینده ترامپ در کاخ سفید است. برخی فعالان با توجه به این موضوع باور دارند که انتظارات کوتاهمدت همچنان در هراس از دولت فعلی آمریکا قرار دارد. در کنار این، بازار بهطور ملموس اثر تحریمها را احساس میکند و هنوز به این باور نرسیده که تحریمها به زودی برداشته خواهند شد.

گروهی از فعالان عنوان میکنند، دولت آمریکا تغییر خواهد کرد و احتمال پایان فشار حداکثری نیز وجود دارد. با این حال، فعالان عنوان میکنند که مشخص نیست ایران به تغییر دولت آمریکا واکنش مثبتی داشته باشد و به راحتی به دنبال مذاکره با دولت جدید آن کشور باشد. بازار یک سیگنال از خارج در مورد پایان فشار حداکثری دریافت کرده و میتواند در انتظار یک واکنش مثبت از داخل کشور باشد. به گفته برخی فعالان، بازار براساس صحبتهای کنونی، چنین استنباطی ندارد که قرار است به سرعت تغییری در روابط ایران و آمریکا رخ دهد.

البته نوسانگیران هم در روزهای یکشنبه و دوشنبه جو زیادی پیرامون برخی اخبار سیاسی ایجاد کردند. بهعنوان مثال، آنها بارها و بارها این خبر را منتشر کردند که ایران در صورتی بازگشت آمریکا به برجام را میپذیرد که تکلیف ضرر 250 میلیارد دلاری ایران را مشخص کند.

در سومین روز هفته، دلار یک کانال دیگر رشد کرد و سکه امامی هم از مرز 13 میلیون تومانی عبور کرد. روز دوشنبه، اسکناس آمریکایی، 1200 تومان افزایش یافت و به بهای 26 هزار و 500 تومان رسید. در بازار سکه هم این فلز گرانبها با 500 هزار تومان رشد روی عدد 13 میلیون و 100 هزار تومان قرار گرفت.

سرنوشت دلار در روزهای آتی

با وجود روند افزایشی دلار در دو روز گذشته، برخی از فعالان اعتقاد داشتند که سرعت رشد قیمت دلار با همین شدت ادامه پیدا نخواهد کرد و بازار ممکن است با هر خبر مثبتی، ریزش دوبارهای را تجربه کند. از نگاه این گروه، قیمت دلار بیشتر تحتتاثیر اخبار سیاسی جابهجا میشود و با توجه به جو روانی بازار، خبرهای مثبت میتوانند ریزشهای جدیدی را ایجاد کنند. در چنین شرایطی، نقش بازارساز بسیار اهمیت دارد که با تنظیم انتظارات بتواند مانع از وقوع نوسانات شدید در بازار شود. بازار تا زمانی که پرنوسان باشد، نوسانگیران از وسوسه حضور در آن دست نخواهند کشید. تنها ثبات قیمتهاست که به تدریج سفتهبازان و نوسانگیران را از بازار خارج میکند. کاهشها و افزایشهای شدید بازار، سد راه ثبات در بازار هستند و موجب میشوند که توجه افراد مرتب به سوی این بازارها معطوف شود.

در این میان، برخی تحلیلگران عنوان میکنند، درست است که افزایش سرعت رشد نقدینگی در بالا رفتن قیمت دلار موثر است؛ با این حال، اگر سمت و سوی انتظارات تغییر پیدا کند، اثر رشد نقدینگی هم با سرعت کمتری به بازارها منتقل میشود. در واقع در صورتی که فشارهای حداکثری کاهش پیدا کند و فروش نفت ایران از سر گرفته شود، انتظار میرود که قیمت دلار نتواند به راحتی در سطوح فعلی باقی بماند. با این حال، ادامه فشارها و تحریمها، میتواند کشور را از لحاظ ارزی تحت فشار بیشتری قرار دهد. در این میان، گروهی از تحلیلگران باور دارند که با اصلاحات اقتصادی هم میتوان مانع از اثرگذاری بیشتر تحریمها بر نرخ ارز شد.

گروهی از تحلیلگران هم برای رشد قیمت دلار در روزهای اخیر به عوامل بنیادی دیگری اشاره کردهاند. عامل نخست، افزایش تقاضای تجاری برای دلار است. با اینکه سطح عرضه دلار در سامانه نیما طی هفته جاری، با رشد قابلتوجهی نسبت به هفته گذشته مواجه شده، اما نرخ فروش حواله دلار از 25 هزار تومان پایینتر نیامده است. این یعنی، سطح تقاضا در این سامانه به اوج خود رسیده است. یک دلیل هم میتواند این باشد که به دلیل انتظار گشایش در آینده میانمدت، تقاضای وارداتی برای کالاهای اولیه تولید، شدت گرفته است. علاوه بر این، برخی آزادی واردات بدون انتقال ارز را نیز مزید بر علت میدانند تا تقاضای تجاری را در این شرایط افزایش دهد.