آزادراه تخلیه حباب‌ها

روند کاهشی قیمتها در بازار خودرو همچنان ادامه دارد. این در شرایطی است که همراه با کاهش انتظارات تورمی که یکی از دلایل نزولی شدن قیمتها در بازار است، هم اکنون فرصت مناسبی برای سیاستگذار کلان خودرو ایجاد شده تا با تمهیداتی قیمتها را به سمت نرخهای پایینتر که متکی بر عوامل بنیادین اقتصاد است، هدایت کنند. همراه با کاهشی شدن نرخ ارز و به دنبال آن روند نزولی قیمتها در دیگر بازارها، خودرو نیز با افت ۲۰ تا ۲۵ درصدی در قیمت محصولات عرضهشده به بازار مواجه شد. آنچه مشخص است کاهش نرخ ارز و تورم انتظاری در روند قیمتی بازارها از جمله خودرو تاثیر زیادی داشته است. حالا اما کارشناسان اقتصادی به سیاستگذار کلان خودرو توصیه میکنند که از این فرصت ایجادشده استفاده و با تمهیداتی، ثبات را در بازار خودرو دائمی کند.

حذف قیمتگذاری دستوری و همچنین گشایش در عرضه خودرو از مسیر واردات و تقویت بخشخصوصی میتواند از جمله تمهیداتی باشد که همراه با کاهش تورم انتظاری، بساط دلالی و سوداگری در بازار خودرو را برچیند. آنچه مشخص است اگر از التهابات بازار خودرو کاسته شود و به ثبات نسبی برسد، بهطور حتم این بازار میتواند بر دیگر بازارها موثر واقع شود.

به این ترتیب بهنظر میرسد این پتانسیل در بازار خودرو وجود دارد که بهعنوان بازار پیشرو عمل کند و جلوی نوسانی شدن بازارهای دیگر را بگیرد. درحالحاضر با توجه به سیاستگذاریها در حوزه خودرو، این بازار به محل امنی برای سرمایهگذاری تبدیل شده است؛ چراکه بازار سکه و ارز بسیار پرریسک است و بازار مسکن نیز نقدینگی زیادی لازم دارد. این در شرایطی است که خرید خودرو از مبدأ و فروش آن در بازار میتواند سود سرشاری نصیب دلالان کند. اگر چه قیمتگذاری در حاشیه بازار میتواند سود حاصل از دادوستد خودرو را نصیب خودروساز کند؛ با این حال دولت چندان موافق آن نیست. حال فرض بگیرید که از فردا قیمتگذاری آزاد شود، دیگر انگیزهای برای دلالی در بازار باقی نمیماند. تحقق این امر در ابتدا میتواند به کاهش التهاب بازار خودرو کمک قابل توجهی کند و بازار را به ثبات و آرامش برساند. با این شرایط بازار خودرو که طی سه سال گذشته محل امنی برای سرمایههای سرگردان بود، خواب را از دلالان خواهد گرفت و دیگر انگیزهای برای ادامه معامله باقی نخواهد گذاشت. به این ترتیب به نظر میرسد با آرامش بازار خودرو، دیگر بازارها که معاملات در آنها با ریسک بالایی همراه است، به تبعیت از بازار خودرو مسیر آرامش را در پیش گیرند.

آنچه مشخص است اگر ثبات در بازار خودرو بهطور مستقیم هم نتواند بر دیگر بازارها تاثیرگذار باشد بهطور حتم میتواند سیگنال مثبتی به سایر بازارهای دارایی مخابره کند.
سود پنهان اصلاح قیمت خودرو

بازار خودرو بعد از تلاطمهای متعددی که از سرگذراند، روزهای آرامی را سپری میکند. برخی از کارشناسان معتقدند آرام شدن بازار خودرو این موقعیت را در اختیار سیاستگذار کلان میگذارد تا با انجام اصلاحاتی علاوه بر تداوم وضعیت فعلی بازار این امکان را برای شرکتهای خودروساز نیز ایجاد کند تا به نوعی از تولید همراه با ضرر فاصله گرفته و بتوانند به تدریج نمودار زیان انباشته خود را در مسیر کاهشی قرار دهند.

اما منظور از اصلاحات در بخش خودرو چیست؟ بیتردید در سرلیست اصلاحاتی که بازار و صنعت خودرو به آن نیاز دارد اصلاح شیوه قیمتگذاری در مبدا است.

در حال حاضر قیمتها در مبدا بهصورت دستوری تعیین میشود و همین مساله باعث شده تا از یک طرف خودروسازان به تولید همراه با ضرر مشغول باشند و انباشت زیان در این شرکتها به نوعی ترمز افزایش تیراژ و عرضه خودرو متناسب با تقاضای موجود بازار را بکشد. از طرف دیگر فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار باعث شده تا فضا برای حضور دلالان و واسطهها مساعد شود و دست مصرفکننده واقعی از خودرو کوتاه بماند.

چنانچه سیاستگذار خودرویی رضایت به اصلاح شیوه قیمتگذاری در مبدا دهد تا خودروسازان قیمت محصولات خود را بر اساس قیمتهای حاشیه بازار و استفاده از مکانیزم عرضه و تقاضا تامین کنند، این مساله کمک خواهد کرد تا در کنار خروج دلالان و واسطهها از بازار خودرو بساط تولید همراه با ضرر در شرکتهای خودروساز و سنگین شدن کفه زیان در صورتهای مالی این شرکتها نیز جمع شود. البته سیاستگذار خودرویی برای اینکه بتواند آرامش را در سراسر بازار خودرو ایجاد کند باید در کنار آزادسازی قیمت خودرو در مبدا، قفل ورود خودرو به کشور را نیز باز کند. بهنظر میرسد با توجه به شرایط موجود استفاده از فرصت به دست آمده نه تنها موجب تداوم آرامش بازار میشود بلکه این امکان وجود دارد که آرامش در بازار خودرو زمینهساز ایجاد آرامش در سایر بازارهای موازی شود. حال این سوال مطرح است که خودرو چگونه میتواند زمینهساز آرامش در سایر بازارها شود؟

ریشه این ایده را باید در بازدهی بازارها طی ۷ ماهی که از سالجاری میگذرد جستوجو کرد.

بررسی پنج بازار سرمایهگذاری موجود یعنی بازار سرمایه (بورس)، ارز، مسکن، خودرو و سکه نشان میدهد که بعد از بورس، بازار خودرو بیشترین بازدهی را در میان پنج بازار یاد شده داشته است.

بازار خودرو طی بازه زمانی یاده شده توانسته ۱۴۳ درصد بازدهی را در کارنامه خود ثبت کند و بعد از بازار بورس در جایگاه دوم قرار گیرد.

در حالی بازار خودرو توانسته این میزان بازدهی را ثبت کند که شاهد هستیم بازار سکه در این مدت بازدهی ۱۳۴ درصدی داشته و بازدهی بازار ارز و مسکن به ترتیب در محدودههای ۸۱ درصد و ۷۱ درصد متوقف شده است. نکته قابلتوجه در ارتباط با بازدهی ۱۴۳درصدی بازار خودرو این است که این میزان بازدهی نصیب کسانی شده که خرید خود را از بازار انجام دادهاند چنانچه آنها این امکان را پیدا میکردند تا خرید خود را از کارخانه انجام دهند با توجه به فاصله قیمتی که میان قیمتهای کارخانه و بازار وجود دارد بیتردید بازدهی آنها افزایش قابل ملاحظهتری مییافت.

با توجه به بازدهی بازار خودرو و قرار گرفتن این بازار در رتبه دوم و بالاتر از سه بازار مسکن، ارز و سکه این ایده از سوی برخی از کارشناسان مطرح شده که چنانچه بازار خودرو بتواند آرامش فعلی را به یک آرامش بلندمدت تبدیل کند، میتوان امیدوار بود تا آرامش خودرو به تدریج به سایر بازارها نیز سرایت کند.
بازار خودرو اثرگذار یا اثر پذیر

به اعتقاد برخی از کارشناسان ریزش قیمت خودرو در بازار میتواند زمینه را برای اصلاح قیمتها از مسیر حذف قیمتگذاری دستوری و آزادسازی قیمت فراهم کند.

این گمانه بهوجود آمده که چنانچه قیمت خودرو از مسیر یاد شده اصلاح شود شاهد خروج سفته بازان و دلالان از بازار خواهیم بود و این خود مقدمهای خواهد شد تا آرامش به سایر بازارهای موازی نیز سرایت کند.

با توجه به گمانه یاد شده این سوال مطرح میشود که آیا به راستی بازار خودرو این توانایی را دارد تا در قامت یک بازار پیشرو روی سایر بازارهای موازی اثر گذار باشد ؟

در این زمینه موسی غنی نژاد اقتصاددان میگوید: هر چند که ثبات در بازار خودرو نمیتواند بهصورت مستقیم روی سایر بازارها اثر گذار باشد اما چنانچه این امر اتفاق بیفتد میتواند یک سیگنال مثبت به سایر بازارهای دارایی مخابره کند. این اقتصاددان ادامه داد: آنچه سبب ایجاد تلاطم در بازارهای دارایی شده است ریشه در تورم دارد.غنی نژاد میگوید: سیاست گذار کلان برای کاهش تلاطم در بازارهای گوناگون به دنبال کنترل قیمت هاست اما این مساله نه تنها کمکی نمیکند بلکه خود سبب ایجاد رانت و فساد میشود.

این اقتصاددان تاکید میکند دولت باید به جای بررسی معلولها و کنترل آنها به سمت بررسی علتها و چاره اندیشی برای آنها برود. او میگوید در شرایط حاضر رشد نرخ تورم علت افزایش قیمت هاست بنابراین دولت باید فکری برای کنترل نرخ تورم بکند.غنی نژاد معتقد است ریشه رشد نرخ تورم کسری بودجه است بنابراین دولت باید از مسیر انتشار اوراق بدهی نه رشد نقدینگی به جنگ کسری بودجه برود.این اقتصاددان در ارتباط با چگونگی ایجاد آرامش در بازار خودرو میگوید این مساله از طریق اجرای همزمان خروج دولت از پروسه قیمتگذاری و لغو ممنوعیت واردات خودرو به کشور قابل دسترسی است.بهنظر غنی نژاد حضور دولت در پروسه قیمتگذاری و پایین نگهداشتن قیمت خودرو در مبدا تنها موجب ایجاد رانت و فساد شده و هیچ دستاوردی برای تولیدکننده و مصرفکننده به دنبال نداشته است.این اقتصاددان تاکید میکند جایگزینی مکانیزم عرضه و تقاضا با قیمتگذاری دستوری سبب تنظیم بازار و ایجاد تعادل پایدار میشود.

محمد ارباب افضلی اقتصاددان نیز به خبرنگار ما میگوید که در میان بازارهای سرمایه، بازار خودرو بازار پیش رو محسوب نمیشود.

این اقتصاددان ادامه میدهد دلیل این مساله را باید در درجه اهمیت و همچنین حجم نقدینگی این بازار جست و جو کرد.

ارباب افضلی میگوید بازار خودرو ذاتا یک بازار مصرفی است، اما در شرایط اقتصادی کنونی تبدیل به یک بازار دارایی شده است. این اقتصاددان معتقد است بازار ارز را میتوان بازار پیشرو در این زمینه قلمداد کرد، زیرا مستقیم و غیر مستقیم روی سایر بازارهای کشور اثر گذار است.ارباب افضلی میگوید اگر قرار باشد به سمتی برویم که بازارهای موجود را آرام کنیم کلید این مساله بازار ارز است و سیاست گذار کلان در حوزه پولی و مالی کشور میتواند با اتخاذ سیاستهای اصولی شرایط را به گونهای رقم بزند که آرامش در بازار ارز ایجاد شود و به تدریج تاثیر خود را روی سایر بازارها بگذارد.

ارباب افضلی معتقد است آنچه باعث شده ماهیت کالایی به نام خودرو از یک کالای مصرفی به یک کالای سرمایهای تغییر کند را باید در افت ارزش پول ملی جست و جو کرد. او ادامه میدهد در شرایط حاکم بر اقتصاد کشور دارندگان سرمایه نقدی با خرید محصولات شرکتهای خودروساز به نوعی وظیفه حفظ دارایی خود را به کالای مصرفی مانند خودرو سپردهاند.ارباب افضلی افت ارزش پول ملی، افزایش انتظارات تورمی و پر ابهام شدن وضعیت خرید آتی برای مصرفکنندگان را در تغییر ماهیت خودرو از یک کالای مصرفی به کالای سرمایهای دخیل میداند.

این اقتصاددان ادامه میدهد خرید خودرو با این نیت که در آینده گران شود را نمیتوان در ردیف سرمایهگذاری روی خودرو قلمداد کرد زیرا این کار بهعنوان سفته بازی و دلالی شناخته میشود.

ارباب افضلی معتقد است اما اگر سیاست گذار خودرویی مسیری را ایجاد کند تا سرمایههای نقدی سرگردان به سمت شرکتهای خودروساز حرکت کنند و خودروسازان بتوانند از طریق جذب نقدینگی علاوه بر بالا بردن تیراژ خود، کیفیت محصولات خود را نیز بهبود بخشند و در مقابل سرمایه گذاران نیز به یک سود معقول دست یابند این مسیر را میتوان بهعنوان سرمایهگذاری در صنعت خودرو مورد توجه قرار داد.

در این زمینه اقتصاددان دیگری به خبرنگار ما میگوید قیمت خودرو خود تابعی از وضعیت نرخ ارز است و نرخ ارز نیز در اقتصاد تک محصولی ایران وابستگی مستقیمی به وضعیت قیمت نفت در بازارهای جهانی و همچنین میزان صادرات نفت از کشور دارد.او ادامه میدهد بنابراین قیمت خودرو نمیتواند اثر گذار باشد بلکه خود از متغیری مانند نرخ ارز اثرپذیر است.

وی معتقد است در کنار تاثیرپذیری قیمت خودرو از نرخ ارز، با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد کشور و وجود تحریم ها، قیمت خودرو مانند هر کالای دیگر از تغییر این شرایط نیز (مانند برقراری مذاکره بر رفع تحریمها ) تاثیر میپذیرد.اما بهنظر این اقتصاددان وضعیت حاکم بر اقتصاد کشور و همچنین تورم افسارگسیخته باعث شده تا هر کالای مصرفی مانند خودرو که از خصوصیت بادوام بودن نیز بهره میبرند مورد توجه دارندگان سرمایههای سرگردان قرار گیرند. این اقتصاددان در ادامه با اشاره به اینکه بازار خودرو یک بازار همگن است میگوید تعیین قیمت یک خودرو با توجه به شرایط حاضر که بازار خودرو کشور از تنوع چندانی برخوردار نیست کار چندان پیچیدهای محسوب نمیشود و همین مساله سبب شده تا بسیاری از دارندگان سرمایههای سرگردان به دلیل کشف آسان قیمت و روند مشخص معاملات ترجیح دهند تا سرمایه خود را به خودرو تبدیل کنند. آلبرت بغزیان اقتصاددان نیز به خبرنگار ما میگوید درست است که بازار خودرو جزو بازارهای پر بازده در ۷ ماه اخیر بوده اما این مساله دلیل نمیشود که ایجاد آرامش در این بازار ولو با اصلاح قیمتها در مبدا و از سرگیری واردات بتواند التهابات سایر بازارها را نیز کاهش دهد.بهنظر این اقتصاددان بازار پیشرو در شرایط فعلی بازار ارز است.او تاکید میکند چنانچه سیاستگذار کلان اقتصاد بتواند نوسانات بازار ارز را کنترل کند و این بازار را به ثبات برساند این امیدواری وجود دارد که آرامش بازار ارز به سایر بازارهای موازی سرایت کند.این اقتصاددان دلیل حضور سرمایههای سرگردان در این بازار را راحتی نگهداری خودرو به نسبت ارز و سکه و همچنین راحتی در معامله عنوان میکند و میگوید از آنجا که خرید خودرو نیاز به تخصص چندانی ندارد بازار خودرو برای دارندگان سرمایه جذابیت پیدا کرد.