توسعه اکتشافات معدنی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم

با توجه به دادههای آماری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، میزان سرمایهگذاری صورت گرفته ایمیدرو در بخش اکتشاف از سال ۹۳ تاکنون به بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است.

رییس هیات عامل ایمیدرو در این باره میگوید: برپایه اقدامهای ایمیدرو و شرکتهای تابعه در حوزه اکتشاف، تاکنون ۹۰۰ محدوده امیدبخش معدنی شناسایی شده است.

بنابر برنامه اولیه، ایمیدرو اجرای اکتشاف در گسترهای به مساحت ۲۴۰ هزار کیلومتر مربع را در سال ۹۳ به عنوان برنامه خود اعلام کرد که در اجرا به ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع رسید و در سال ۹۷ بالغ بر ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع جدید تعریف شد و اکنون مساحت حدود ۷۰۰ هزار کیلومتر مربع اعلام شده است.

بخش اکتشاف، پایه توسعه معدنی

همه مسوولان بخش معدن و صنایع معدنی براین موضوع که اکتشاف مقدمه و اساس فعالیتهای معدن و صنایع معدنی محسوب میشود، اشراف لازم را دارند، اما این موضوع در دولتهای گذشته (حداقل سه دهه گذشته) در حد حرف مطرح شده بود و در میدان عمل، گام اجرایی برنداشته بودند.

وزیر پیشین صنعت، معدن و تجارت سال گذشته گفت: بخش اکتشافات مبنا و پایه توسعه معدنی و صنایع معدنی در کشور است و بدون ورود دقیق و عملیاتی به این بخش، عملکرد سایر حوزههای معدنی کشور در حد شعار باقی میماند و رشد و توسعهای نخواهند داشت.

رضا رحمانی توسعه بخش معدن و بهره برداری مناسب از معادن موجود را نیازمند برخی مقتضیات از جمله شناسایی، اکتشاف، تجهیز و بهرهبرداری و همچنین توسعه صنایع معدنی دانست که نیازمند همراهی و همکاری دستگاههای مختلف و ذیربط در این حوزه است.

اکتشاف در بیش از ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع پهنه معدنی

براساس توضیحات «خداداد غریب پور» سازمان ایمیدرو بیش از ۴۰۰هزار کیلومتر مربع از برنامه اکتشاف خود را در مدت دو سال گذشته عملیاتی کرد و در واقع از نیمه دوم سال ۹۲ تاکنون حدود ۷۰۰ هزار کیلومتر مربع فعالیت اکتشافی توسط ایمیدرو و شرکتهای زیرمجموعه انجام شده است.

رییس هیات عامل ایمیدرو خاطر نشان کرد: بالغ بر ۵۰ هزار کیلومتر از ۷۰۰ هزار کیلومتر عملیات اکتشاف، توسط کنسرسیومی از شرکتهای خصوصی انجام شده است.

شناسایی بیش از ۳۰ میلیارد تن ذخیره مصالح ساختمانی

بررسیهای پیشین معاونت معدنی وزارت صنعت در دولت یازدهم حاکی از آن بود که بیش از ۳۰ میلیارد تن از ذخایر اکتشاف معدنی کشور به انواع مصالح ساختمانی از قبیل شن و ماسه، گچ، آهک، سنگ لاشه، ساختمانی و تزئینی و … اختصاص داشته است.

همچنین آمار دولتهای پیشین نشان میداد که میزان ذخایر شناسایی شده کشور حدود ۵۷ میلیارد تن است که از این رقم، نزدیک به ۳۷ میلیارد تن ذخیره قطعی و بقیه احتمالی برآورد میشود.

جعفر سرقینی گفته بود: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، اکتشافات سیستماتیک برای شناخت مواد معدنی انجام شده بود و در دهه ۷۰ شمسی برای تامین نیاز کارخانههای داخلی یک مقدار فعالیت اکتشافی انجام شد، اما کار شاخص در دولت یازدهم به مورد اجرا درآمد.

تملک ایمیدرو بر ۲۸۰ محدوده معدنی

رییس هیات عامل ایمیدرو به تازگی از تملک این سازمان بر ۲۸۰ محدوده معدنی خبر داد و گفت: بقیه پهنهها (پس از یکسال) برای واگذاری به بخش خصوصی در اختیار سازمان صنعت، معدن و تجارت استانها قرار گرفته است.

وی گفت: اکنون از ۲۸۰ محدودهای که در اختیار ایمیدرو قرار دارد برای ۸۰ محدوده پروانه اکتشاف صادر شده و از این ۸۰ پروانه، ۱۲ مورد به گواهی کشف تبدیل شده و به بخش خصوصی واگذار شده است.

غریب پور اعلام کرد: تاکنون ۴۶۰ هزار کیلومتر مربع از پهنهها آزاد شده و ۶۶ هزار کیلومتر مربع (از این پهنهها) امسال به بخش خصوصی واگذار شده است.

وجود مواد معدنی تا عمق ۱۱۰۰ متری

سرقینی در دولت یازدهم آمار داد: متوسط عمق اکتشاف در جهان به ۸۰ متر میرسد، در حالی که براساس مطالعات صورت گرفته نشان میدهد که تا عمق یک هزار و ۱۰۰ متری زمین مواد معدنی وجود دارد، اما در کشورمان ۲۰ متر ثبت شده است.

معاون معدنی وزارت صنعت در دولت یازدهم تصریح کرده بود: با وجود اینکه فعالیت معادن کوچک مقیاس، ضرورت دارد و با پراکندگی در سطح کشور، امکان اشتغال فراگیر را فراهم میسازند، اما در حقیقت، معدنکاری بزرگ مقیاس ترویج شده است.

ضرورت مشارکت دولت و بخش خصوصی در امر اکتشاف

مهدی کرباسیان رییس پیشین سازمان ایمیدرو هم گفته بود: آنچه در بخش اکتشاف باید در دستور کار قرار گیرد، این است که بخش غیردولتی و خصوصی ترغیب شوند تا برای بخش اکتشاف بودجه اختصاص دهند.

وی اضافه کرد: تامین نقدینگی مشکل اساسی طرحهای نیمه تمام است و با صبر و مدیریت باید برنامهها را اجرا کرد و نظارت بیشتر بر بخش معدن هم خواستار شد.

به گفته کرباسیان، همواره طرحهای بزرگ و واحدهای تابعه ایمیدرو باید مورد ارزیابی قرار گیرد تا با کمک بخش خصوصی و تشکلها، معادن کوچک و متوسط مورد حمایت قرار گیرند.

وی گفت: تمرکز بر سیاست تجمیع و حرکت در چارچوب ایجاد کنسرسیوم واحدهای کوچک، می تواند کارایی آنها را افزایش بخشد.

رشد پروانههای اکتشاف

براساس آمارهای مربوط به صدور پروانه اکتشاف معدنی در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افزایش ۸.۷ درصدی به رقم ۴۷۵ فقره رسید.

جداول آماری وزارت صنعت، معدن وتجارت نشان می دهد که سال گذشته ( ۱۳۹۸ )تعداد ۴۳۷ فقره پروانه اکتشاف معدنی در ۶ ماه ابتدایی صادر شده بود.

پیشگامی اصفهان، کرمان و خراسان جنوبی در صدور پروانه اکتشاف

آمار مورد بررسی گویای آن است که استانهای اصفهان، کرمان و خراسان جنوبی هر یک با صدور ۳۹ فقره پروانه اکتشاف در نیمه نخست امسال، نسبت به دیگر استانها بالاترین سهم را به خود اختصاص دادند و فارس با ۳۸ و سیستان وبلوچستان با ۳۶ فقره در جایگاه بعدی قرار گرفتهاند.

سال گذشته در ۶ ماهه ابتدایی استانهای کرمان، خراسان جنوبی و یزد به ترتیب با ۵۳، ۳۶ و ۲۸ فقره پروانه اکتشاف، سهم بیشتری نسبت به دیگر استانها داشتند.

گیلان، ایلام و البرز، فاقد پروانه اکتشافی

براساس دادههای وزارت صنعت، استانهای گیلان، ایلام و البرز در نیمه نخست امسال، همانند مدت مشابه پارسال، فاقد پروانه اکتشاف بودند و استان تهران در نیمه نخست دارای یک فقره پروانه اکتشاف بود، در حالی که در ۶ ماهه ابتدایی پارسال صفر بود.

جمهوری اسلامی با شناسایی حدود ۵۷ میلیارد تن ذخیره معدنی که ۳۷ میلیارد تن آن قطعی و بقیه احتمالی است، در جایگاه پانزدهم جهان قرار دارد، ضمن اینکه بطور متوسط سالیانه ۴۰ میلیون تن انواع مواد معدنی از پنج هزار و ۶۰۰ معدن فعال استخراج میشود که سهم مصالح ساختمانی ۶۰ تا ۶۵ درصد برآورد شده است.

پایان سخن

آمارهای وزارت صنعت، معدن وتجارت گویای آن است که ایران از لحاظ تنوع مواد معدنی اکتشافی ( ۶۸ ماده) در جهان جایگاه دهم و از لحاظ ذخایر شناسایی شده (حدود ۵۷ میلیارد تن) در رده پانزدهم دنیا قرار گرفته، اما واقعیت اینکه در چهار دهه گذشته عمده فعالیت معدنی کشور در سطح انجام شده به استثنای زغالسنگ که ویژگی آن استخراج اغلب از عمق است.

دولتهای یازدهم و دوازدهم به این باور رسیدند که رمز تداوم فعالیتهای معدنی و بقای صنایع معدنی در شرایط امروز، توسعه اکتشاف است و باید در این زمینه فعالیت گسترده انجام شود.

امروز ایران در بسیاری از مواد معدنی برای معرفی خود به جامعه جهانی، حرف برای گفتن دارد از جمله در صنعت مس، سنگآهن، سنگ تزئینی و ...؛ بنابراین لازمه این حضور، توسعه فعالیتهای اکتشافی است و ضرورت دارد در این بخش بیش از گذشته، سرمایهگذاری شود تا ضمن برخورداری نسل فعلی، نسلهای آتی نیز از آن بهرهمند شوند.