ارزیابی ۱+۵ از آلماتی/آخرین تحلیل‌ها از مذاکرات هسته‌ای

در بیانیهای در حاشیه نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام شد
ارزیابی مثبت 1+5 از مذاکرات آلماتی
بیانیههای دیروز، در حاشیه نشست شورای حکام منتشر شد
شش قدرت جهانی خواهان دستیابی به «نتایج ملموس و سریع» در مذاکرات هستهای با ایران شدند
اتحادیه اروپا در بیانیهای جداگانه خواستار توقف غنیسازی اورانیوم در ایران شد
 دیروز، روز بیانیهها درباره برنامه هستهای ایران در نشست 35 عضو شورای حکام آژانس بود. از یک سو بیانیه گروه 1+5 و بیانیه اعضای جنبش غیرمتعهدها که مذاکرات آلماتی را مفید ارزیابی کرده بودند و در سوی دیگر هم بیانیه جداگانه اعضای اتحادیه اروپا بود که درخواستهایی را علیه برنامه هستهای ایران مطرح کرده بودند. گروه 1+5 اما در بیانیهای که پیش نویس آن توسط خبرگزاری رویترز منتشر شد، مذاکرات خود را با ایران در آلماتی «مفید» ارزیابی کرده و گفتند که دیپلماسی در ماههای آینده به طور فعالانه دنبال خواهد شد. آنها همچنین نتایج ملموس و سریع در مذاکرات هستهای با ایران را که پس از هشت ماه از سر گرفته شد را خواستار شدهاند.
با این حال اعضای شش قدرت جهانی نگرانی خود را از نصب نسل جدید سانتریفیوژها در ایران ابراز داشته و از تهران خواسته اند تا گامهای جدی برای حل نگرانی آژانس درباره «ابعاد نظامی احتمالی برنامه هستهای ایران» بردارند. این پیشنویس در حالی منتشر شده که خبرگزاری رویترز لحن آن را «نسبتا ملایم» گزارش کرده است.
در کنار بیانیه اعضای شش کشور، اما اعضای جنبش غیرمتعهدها (نم) که ریاست آن را ایران بر عهده دارد، هم بیانیهای را در حمایت از برنامه صلحآمیز هستهای ایران قرائت کرده و بر ادامه گفتوگوهای ایران و آژانس برای رسیدن به توافق ساختاری (مدالیته) جهت حل نگرانیهای آژانس تاکید کردند. اما 27 کشور عضو اتحادیه اروپا هم در بیانیهای با لحنی نسبتا تند خواستار توقف غنی سازی در ایران شده و از موضوعاتی نظیر ادعای وجود ابعاد نظامی برنامه هستهای ایران ابراز نگرانی کردند. موضوعی که البته در هر سه بیانیه منعکس شده، اما لحن آنها با هم متفاوت بود.
بیانیه مهم 1+5
در مهمترین بیانیه اما، اعضای 1+5 تاکید کردهاند که هدفشان احیای «اعتماد بینالمللی نسبت به ماهیت منحصرا صلحآمیز برنامه هستهای ایران است».
اعضای این گروه در پیش نویس بیانیهای که به دست خبرگزاری رویترز رسیده است، مذاکرات هفته گذشته در آلماتی را «مفید» دانستند، اما مدعی شدند که عمیقا از اینکه ایران برخی فعالیتهای هستهای خاص از جمله گامهای اخیر برای نصب سانتریفیوژهای پیشرفتهتر را با نقض قطعنامههای سازمان ملل ادامه میدهد، نگران هستند.
به گزارش ایسنا در این بیانیه که در نشست 35 عضو شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی در وین خوانده شد، آمده است: ما به دنبال نتایج ملموس در مراحل اولیه روند دیپلماتیک هستیم. ما بار دیگر حمایتمان از یک راهحل دیپلماتیک برای موضوع هستهای ایران را اعلام میکنیم.
کشورهای عضو 1+5 همچنین از تهران خواستند بلافاصله «گامهای قابل توجهی» برای حل نگرانیهای آژانس درباره آنچه آنها «ابعاد نظامی احتمالی» در برنامه هستهای ایران خواندند، بردارد.
در بیانیه گروه 1+5 آمده است که این شش کشور به «ملاقاتهای مفیدی» که در قزاقستان «برای تداوم یک روند سازنده دیپلماتیک» صورت گرفت توجه دارند و این دیدارها «در ماههای آینده بر مبنای عمل متقابل و رویکرد گام به گام به طور فعالانه دنبال خواهد شد».
بر همین اساس هم رویترز گزارش داد که زبان نسبتا ملایمی که دراین بیانیه یک صفحهای به کار گرفته شده است نشاندهنده مصالحهای است که ظاهرا بین چهار کشور غربی از یک طرف و روسیه و چین از طرف دیگر صورت گرفته است. مسکو و پکن در گذشته از تحریمهای یکجانبه غرب علیه تهران انتقاد کردهاند و در بیانیههای خود ملایمت به خرج دادهاند.دیپلماتهای غربی هم گفتند که در حال حاضر اولویت گروه 1+5 نشان دادن اتحاد در زمینه موضوع هستهای ایران است.
بیانیه مثبت غیرمتعهدها
جنبش غیرمتعهدها هم روز گذشته در بیانیهای که در نشست شورای حکام قرائت شد، با استقبال از گفتوگوهای ایران و آژانس ابراز امیدواری کرد: «تفاهمنامه جمهوری اسلامی ایران و آژانس درباره مدالیته حل و فصل موضوعات باقی مانده» منعقد شده و طرفین به فوریت به گفتوگوی محتوایی خود ادامه دهند.» به گزارش ایسنا، در این بیانیه تاکید شده است که انتخابها و تصمیمات کشورها، شامل موارد (مربوط به) جمهوری اسلامی ایران، در زمینه استفادههای صلحآمیز از فنآوری هستهای و سیاستهای چرخه سوخت باید محترم شمرده شوند.
غیرمتعهدها تاکید کردند که دیپلماسی و گفتوگو از طریق صلحآمیز و همچنین مذاکرات محتوایی بدون پیش شرط بین طرفهای ذیربط باید به عنوان تنها روشهایی که از طریق آنها یک راهحل فراگیر و پایدار برای موضوع هستهای ایران قابل دستیابی است، باقی بماند.
در این بیانیه همچنین آمده است که جنبش غیرمتعهدها تاکید میکند که موضوع «منع اشاعه» باید از طریق ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک حلوفصل شود و اقدامات و ابتکاراتی که در این رابطه اتخاذ میشوند باید در چارچوب حقوق بینالملل، کنوانسیونهای ذیربط و منشور سازمان ملل باشند.
جنبش نم همچنین در بیانیه خود آورده است از تمایزی که مدیرکل بین تعهدات ایران ذیل موافقتنامههای پادمان و سایر درخواستها توسط شورای امنیت سازمان ملل قائل شود، استقبال میکند. در این رابطه جنبش غیرمتعهدها ملاحظه میکند که مدیرکل در گزارشش اظهار کرده که ایران شماری از تعهداتش برخاسته از مقررات مربوط به قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل را اجرا نمیکند.
جنبش غیرمتعهدها یادآوری کرد که مدیرکل قبلا اظهارات ایران را گزارش کرده مبنی بر اینکه برخی از درخواستهای آژانس «هیچ مبنای قانونی ندارند، زیرا آنها در چارچوب موافقتنامه پادمان قرار نمیگیرند»، جنبش غیرمتعهدها ایران را ترغیب میکند به منظور فراهم آوردن اطمینانهای معتبر مبنی بر فقدان مواد و فعالیتهای هستهای اعلام نشده در ایران مطابق با حقوق بینالملل، همکاریاش با آژانس را تقویت کند.
بیانیه نسبتا تند اتحادیه اروپا
از سوی دیگر اما اتحادیه اروپا به قرائت بیانیهای علیه برنامه هستهای ایران و حصول برخی توافقات در نشست آلماتی پرداخت.
بر اساس آنچه دیپلماتها گزارش داده بودند، طرفین در نشست آلماتی توافق کردند که سطح فعالیت هستهای ایران کاهش پیدا کند و نه تعطیلی و توقف کامل سایتها و غنیسازی اورانیوم. به رغم این موضوع اتحادیه اروپا خواستار توقف غنیسازی اورانیوم در ایران شد. البته برخی مقامهای اروپایی گفتند که نماینده سوئد در تلاش بود تا لحن بیانیه را تغییر دهد.
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از رویترز، اتحادیه اروپا در بیانیه اش اعلام کرد که سیاستهای ایران در به تعویق انداختن بازرسی آژانس بینالمللی انرژی اتمی از تحقیقات اتمی این کشور غیر قابل قبول است و نگرانی خود را درباره گسترش فعالیتهای هستهای ایران اعلام کردند. 27 عضو اتحادیه اروپا همچنین اعلام کردند که ایران باید فعالیتهای غنیسازی اورانیوم را متوقف کند. اتحادیه اروپا همچنین در این بیانیه آورده است که در زمینه عدم پیشرفت تحقیقات آژانس برای روشن شدن ابعاد نظامی احتمالی برنامه هستهای ایران نگرانی وجود دارد. براساس این گزارش، اتحادیه اروپا به تاخیر انداختن موضوع بازرسی آژانس از سایتهای تحقیقاتی ایران را غیرقابل قبول خوانده است.
ادعای نماینده آمریکا علیه ایران
علاوه بر بیانیه تند اعضای اتحادیه اروپا علیه ایران، فرستاده آمریکا به شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم روز گذشته ادعاهایی را علیه رفتار ایران در جریان مذاکرات 1+5 مطرح کرد و مدعی شد که «ما عمیقا نگران تاخیر ایران هستیم.»
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از رویترز، «ژوزف ماکمانوس» به ایران هشدار داد که اگر نتواند نگرانیهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی را برطرف کند، با انزوا و فشار بیشتر بینالمللی مواجه خواهد شد.
بنابراین گزارش، فرستاده ایالات متحده به شورای حکام آژانس در نشست غیرعلنی آژانس، ایران را به اقدامات تحریکآمیز متهم کرد که به ادعای او، یکی از آنها نصب سانتریفیوژهای جدید بوده است.
پیشبینی ایران از نشست آلماتی 2
این اتخاذ مواضع در نشست شورای حکام آژانس در حالی صورت گرفت که مقامات ایران همچنان نسبت به آینده مذاکرات ایران و گروه 1+5 خوش بین هستند هرچند که تاکید کرده اند برای رسیدن به توافق در این نشستها طرفین باید اقدامات متقابل انجام دهند.
دیروز اما فریدون عباسی رییس سازمان انرژی اتمی ایران گفته است که مذاکرات آلماتی 2 (نشست ایران و اعضای گروه 1+ 5 در 16 فروردین در آلماتی قزاقستان) مثبتتر و روشنتر از مذاکرات قبلی خواهد بود. به گزارش ایرنا، عباسی تصریح کرده است که ادبیات غرب در طول چند سال گذشته در مذاکرات هستهای بهتر شده که این تغییر ادبیات نتیجه پایداری مردم روی حقوق هستهای کشورمان است.

تحلیل فارین پالیسی از مذاکرات آلماتی
1+5 در خط قرمز خود تجدید نظر کرد
یک نشریه آمریکایی با اشاره به رویکرد گروه 1+5 در مذاکرات آلماتی نوشت، این گروه برخلاف قبل، با ارائه امتیاز بیشتر به ایران، امتیازات کمتری از تهران طلب کرده است.
به گزارش خبرگزاری فارس، نشریه «فارین پالیسی» در گزارشی به بررسی رویکرد آمریکا در نشست آلماتی پرداخت و نوشت: در ماههای پیش از برگزاری مذاکرات قزاقستان، بسیاری از تحلیلگران واشنگتن را ترغیب میکردند رویکرد «بیشتر در قبال بیشتر» را اتخاذ کند. این به آن معنا بود که به ایران پیشنهاد لغو تحریمهای بیشتر داده شود و در ازای آن، تهران امتیازات هستهای بیشتری ارائه کند. در ادامه این مطلب آمده است: اکنون روشن است واشنگتن به جای به کارگیری رویکرد «بیشتر در قبال بیشتر»، رویکرد «بیشتر در قبال کمتر» را اتخاذ کرده است. در واقع، آسودگی بیشتر از تحریمها به ایران پیشنهاد شد، اما در عوض، امتیازات کمتری از تهران درخواست شد. به ویژه، گروه 1+5، از درخواست قبلی خود مبنی بر اینکه ایران تاسیسات غنیسازی خود در فردو را تعطیل کند، عقب نشست.
به نوشته فارین پالیسی، سه راه برای ایجاد چارچوب توافق وجود دارد. یک از طریق تحمیل هزینه به طرفی که با دستیابی به توافق مخالفت می کند. دوم از طریق ارائه امتیاز. البته 1+5، هر دو این مسیرها را آزموده و بدون تردید اخیرا بیشتر بر اعمال فشار متمرکز شده تا ارائه امتیاز. با این حال، روش سومی برای ایجاد چارچوب مذاکراتی در گفتوگوها وجود دارد و آن تغییر خط قرمز هر یک از طرفین است. به نظر میرسد این رویکرد 1+5 در آلماتی بود که با سختگیری ایران روبهرو شد. در واقع، این گروه پذیرفت آنچه را که قبلا غیرقابل قبول میدانست بپذیرد و آن تاسیسات غنیسازی فردو بود.