فرصت‌سازی تولیدکنندگان ایرانی از تحریم‌های ناجوانمردانه

پیش از این مقرر بود یازدهم تا چهاردهم آذرماه بیستمین نمایشگاه بینالمللی لوازم خانگی برگزار شود، اما با توجه به تعطیلات دو هفتهای و الزام ستاد ملی مبارزه با کرونا به رعایت پروتکلها، به اجبار به پنجم تا هشتم دیماه موکول شد.

این نمایشگاه، با توجه به متراژ و حضور واحدها، بزرگترین نمایشگاه برگزار شده از ابتدای امسال تاکنون محسوب میشود. البته پاندمی کرونا، محدودیتهای پروازها و مشکلات قرنطینه، سبب شد تا این دوره از نمایشگاه برخلاف سالهای گذشته بدون حضور خارجیها برگزار شد.

در دو سال گذشته این صنعت حوادث مختلفی را پشت سر گذاشت که از جمله مهمترین آنها میتوان به خروج برندهای خارجی نظیر سامسونگ، ال. جی و غیره متاثر از تحریمهای ظالمانه آمریکا و همچنین ممنوعیتهای دولت برای واردات اشاره کرد.

خروج خارجیها، فرصتی برای شکوفایی تولید

با توجه به در اختیار داشتن سهم حدود ۴۰ درصدی خارجیها در بازار ایران، خروج برندها در ابتدا رکودی در بخش تولید حاکم کرد. با این حال در ادامه، این صنعت خود را پیدا کرد و با گذشت حدود دو سال از تحریمها، امروز سهم بسیاری از برندها در بازار کشور افزایش یافته است.

در همین رابطه معاون امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت گفته که امروز نهتنها کمبود تولید ناشی از ترک کشور از سوی شرکتها جبران شده، بلکه مقایسه آمارها با سال ۹۶ (پیش از آغاز دور تازه تحریمها) رشد ۱۵ درصدی تولید را نشان میدهد.

«سلطانحسین فتاحی» عضو هیات مدیره انجمن صنایع لوازمخانگی میگوید: پیش از اعلام ممنوعیت واردات لوازمخانگی به کشور، بسیاری ظرفیتها بیکار بود و اکثر واحدها با ۴۰ تا ۵۰ درصد ظرفیت خود کار میکردند.

وی گفت: با توجه به خالی شدن بازار و افزایش تقاضا، ظرفیتهای خالی کارخانجات بهتدریج زیر بار تولید رفت، بهطوری که در ادامه تولیدکنندگان خواهان ارز بیشتری برای واردات مواد اولیه، تجهیزات و ماشینآلات مورد نیاز خود بودند تا پاسخگوی نیاز بازار باشند.

«علیرضا موسویمجد» رییس هیات مدیره انجمن لوازم صوتی و تصویری ایران نیز در این زمینه گفت: با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور و مواجهه با تحریمهای ظالمانه که همه صنعت را دچار مشکل کرد، اما برخی مجموعهها توانستند با اتکا به پتانسیل نیروی انسانی، توان داخلی و واحد تحقیق و توسعه (RD) خود طراحی محصولات جدید را در دستور کار قرار دهند.

وی بیانداشت: بهطور مثال، اکنون تولید تلویزیونی جدید با برند ایرانی پس از تحریمها آغاز شده که حاصل دستکم ۱۰ ماه تلاش دست اندرکاران، اساتید دانشگاهها و تکنسینهای خبره است.

توفیقات روزافزون شرکتها در این زمینه و تولید محصولات بهروز، جدید و با قابلیتهای نوین از جمله بهکارگیری اینترنت اشیاء، از مشخصههایی بود که در چهار روز برگزاری نمایشگاه در بازدید از غرفهها به چشم میخورد.

به عنوان مثال، یکی از برندهای بزرگ و نوظهور بازار کشورمان، طی دو سال گذشته با راهاندازی واحد تحقیق و توسعه (RD) با حضور افرادی که تجربه کار با کرهایها را داشتند و با یافتن تامینکنندگان مواد اولیه جدید و انطباق با توان تولید داخل، محصولات جدیدی به بازار عرضه کرد.

این شرکت به عنوان نخستین شرکت ایرانی توانست برای اولین بار ماشین لباسشویی با قابلیت ضدعفونی کردن لباسها با گاز ازن و شستو شوی لباسهای با بافت بسیار حساس را در داخل کشور تولید کند.

حتی برخی شرکتها که تا پیش از این حضور در بازار لوازمخانگی برایشان جذابیت نداشت، با خروج خارجیها، با تغییر رویکرد و بهکارگیری ظرفیتهای معطل مانده سایر کارخانجات در سراسر کشور، ضمن کاهش هزینههای تولید، به این عرصه روی آوردند و در همین مدت کوتاه موفق به کسب درصدی از بازار برای خود بهویژه در بخش لوازم خانگی کوچک شدند.

همچنین، حضور بخش خصوصی واقعی در شرکتهای دولتی که مطابق اصل ۴۴ قانون اساسی واگذار شده بودند، منجر به تولد دوباره برخی برندهای قدیمی شده که ملاحظه حضور پرقدرت آنها در نمایشگاه دلگرمکننده و تداعیگر نوعی حس نوستالژیک بود.

لزوم حرکت به سمت محصولات دانشبنیان

با این حال یکی از نقاط ضعف این صنعت، خلا صنایع دانشبنیان و همکاری با شرکتهایی از این دست است.

معاون نوآوری و تجاریسازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طی بازدیدی که از این نمایشگاه داشت، گفت: جای لوازمخانگی در صنایع دانشبنیان کشور خالی است؛ اگر تولیدکنندگان و شرکتها بتوانند مجوز دانشبنیان بگیرند، بیش از ۱۰۰ نوع حمایت از سوی این معاونت از آنها انجام خواهد شد.

«پیمان صالحی» با اشاره به وجود پنج هزار و ۴۰۰ شرکت دانشبنیان ذیل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، خاطرنشانکرد: در صورتی که صنایع لوازمخانگی نیازمندی خاصی داشته باشند، با انجام یک فراخوان از سوی این معاونت به شرکتهای دانشبنیان اعلام خواهد شد تا مخاطب خود را برای ساخت نیازشان پیدا کنند.

ایجاد برند ملی

حال با خروج خارجیها از بازار بزرگ و جذاب ایران، مسوولان در تلاشند تا تولیدکنندگان بزرگ داخلی را به سمت ایجاد برند ملی و پس از آن حضور در بازارهای جهانی سوق دهند.

«کیوان شکرانی» مدیر برند یکی از شرکتهای بزرگ داخلی در این زمینه گفت: به اعتقاد من یک برند داریم و آن «ایران» است، همه باید کمک کنند تا این برند شکل بگیرد و در این صورت کل اکوسیستم صنعت لوازمخانگی رشد کرده و نام کشورمان ارتقا خواهد یافت.

وی بیانداشت: از بازگشت مجدد برندهای بزرگ خارجی به کشور استقبال میکنیم، زیرا سبب میشود به سمت فناوریهای نوین و محصولات کیفیتر برویم و به رکود و انحصار مشابه صنعت خودروسازی مبتلا نشویم، همچنین میتوان برنامههای مشارکتی با خارجیها تعریف کرد.

شکرانی معتقد است: اگر بتوانیم قطعهسازی متمرکز در صنعت لوازمخانگی داشته باشیم، برندهای اصلی میتوانند به دنبال برنامههای گستردهتری بروند.

«احمدرضا شریفی» دیگر تولیدکننده لوازم خانگی که در بیستمین نمایشگاه بین المللی لوازم خانگی حضور داشت گفت: برندسازی نیازمند «بانی» است، بانی که دولتی نبوده بلکه یک رهبر بخش خصوصی وجههدار باشد و بتواند همه را با خود همراه کند.

به گفته وی، صنعت لوازمخانگی در ایران در بسیاری موارد هنوز وابسته به خارج است، بهطور مثال در زمینه تولید کمپروسور با وجود تلاشهای انجام شده در گذشته، اما وابستگی ۱۰۰ درصدی وجود دارد و این قبیل مسائل مانعی بر سر راه برندسازی است.

«فرهاد کیایی» مدیر تولید یکی از شرکتهای حاضر در نمایشگاه نیز گفت: در گذشته دو کارخانه بزرگ کمپرسورسازی در شیراز و قزوین راهاندازی شد، اما از آنجایی که طرح توسعه درستی نداشتند از گردونه حذف شدند.

وی، نیاز سالیانه ایران به ۲ میلیون دستگاه کمپرسور را یادآور شد و افزود: نپرداختن به مسائل زیربنایی امروز منجر به بروز مشکلاتی شده است.

کیایی یادآور شد: در ایران بیش از ۲۰۰ تولیدکننده لوازمخانگی وجود دارد، اما در کشور رقیب نظیر ترکیه در مجموع پنج شرکت معتبر و برند اصلی حضور دارند که روزانه بین ۳۰ تا ۵۰ هزار دستگاه لوازم خانگی تولید میکنند، این در حالی است که تیراژ تولید در شرکتهای بزرگ به سه تا چهار هزار دستگاه در روز می رسد.

وی تصریحکرد: صنعت لوازمخانگی نیازمند بازنگری اساسی و یک متولی قدرتمند است.

همچنین تولیدکننده دیگری نیز گفت: شرکتهای بزرگ لوازمخانگی هیچیک با یکدیگر تعامل ندارند و همواره به عنوان رقیب به یکدیگر نگاه میکنند.

وی بیانداشت: امروز نیاز است تا شرکتهای بزرگ با یکدیگر کار مشترک انجام دهند تا ارزشافزوده برای همه تولیدکنندگان ایجاد شود.

تشکیل کنسرسیوم قطعهسازی

تشکیل کنسرسیوم قطعهسازی برای تامین نیاز تولیدکنندگان به قطعه، از جمله اتفاقات مثبتی است که طی ماههای گذشته در عرصه لوازمخانگی اتفاق افتاده است.

«عباس هاشمی» دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی در این زمینه گفت: یکی از ویژگیهای خاص نمایشگاه امسال حضور قدرتمند قطعهسازان است، همچنین با توجه به محدودیتهای بینالمللی و تحریمها تکمیل سبد کالایی تولیدکنندگان ایرانی در دستور کار قرار گرفته است.

برخی مشکلات تولید

در عین حال، بسیاری تولیدکنندگان از کمبود مواد اولیه، تخصیص نیافتن ارز مورد نیاز واحدها از سوی بانکمرکزی و همچنین ارقام بالای دریافتی گمرک برای واردات مواد خام و اولیه از جمله ای. بی. اس، ورق خودرنگ یخچال فریزرخانگی و کمپرسور گلایه داشتند.

به گفته آنان، بالا بودن گمرکی اجناس سبب شده تا قیمت دلاری تمام شده کالای ایرانی قابل قیاس با رقبای خارجی همچون چین و ترکیه نباشد و نتوانند در بازارهای منطقه با این کالاها رقابت کنند.

به گفته آنان، تحریمها مشکل دیگری در دو سال گذشته بود که دشواریهای عدیدهای بهویژه در موضوع نقل و انتقال پول، همچنین همراه نشدن شرکتهای بزرگ و مطرح جهانی با ایرانیها به وجود آورد و هزینههای زیادی بر شرکتها تحمیل کرد.

بیستمین نمایشگاه بینالمللی لوازم خانگی به مدت چهار روز با شعار «درخشش تولید در کشاکش تحریم»، در متراژ ۱۶ هزار مترمربع و با حضور ۱۷۶ واحد تولیدی داخلی و بدون حضور خارجیها برگزار شد.

بررسی آمارهای منتشره وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی از تولید ۲ میلیون و ۸۰۱ هزار و ۱۰۰ دستگاه انواع یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و تلویزیون از ابتدای امسال تا پایان آبانماه است.

در هشت ماه گذشته، یک میلیون و ۳۳۴ هزار و ۳۰۰ دستگاه یخچال و فریزر در کشور تولید شد که در همسنجی با پارسال رشد ۲۹.۲ درصدی نشان میدهد.

مطابق این آمارها، در هشت ماهه امسال ۶۶۵ هزار و ۲۰۰ دستگاه ماشین لباسشویی توسط کارخانجات داخلی تولید شد. تولید یاد شده در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد ۵۸.۲ درصدی داشته است.

تولید انواع تلویزیون در این مدت با رشد ۶۲.۵ درصدی پیشتاز شد و به ۸۰۱ هزار و ۶۰۰ دستگاه رسید.

با این حال، در تولید کولر آبی افت ۱۱.۲ درصدی در همسنجی با سال گذشته به ثبت رسید و تولیدکنندگان داخلی ۷۵۸ هزار و ۲۰۰ دستگاه از این محصول تولید کردند.