سهم ۶ هزار مگاواتی ارزرمزها در مصرف برق/ خاموشی گسترده در تابستان ۱۴۰۰ رقم می خورد؟

گرم شدن هوا از یک سو و کاهش بارندگیها در سال آبی جاری که ظرفیت تولید برق نیروگاههای برقآبی کشور را متأثر میکند، موجب شده است تا امسال نیز تأمین پایدار برق کشور در بخش خانگی، کشاورزی و صنایع تبدیل به چالشی جدی شود. هر چند اولویت راهبردی برای مدیریت چنین شرایطی در وهله نخست مدیریت مصرف با استفاده از ابزارهای قیمتی و البته فرهنگی و در برخی موارد اجباری است، اما موضوع شناخت و مدیریت بخشهای نو که به واحدهای صنعتی ما اضافه شدند نیز برای این مدیریت بی تأثیر نیست. به گفته مدیرعامل شرکت برق حرارتی امسال حدود ۲ هزار مگاوات به ظرفیت تولید کشور اضافه میشود. هرچند این رخداد در جهت توسعه زیرساختهای کشور است، اما به نظر میرسد همچنان تراز تولید، مصرف و البته کسب درآمد صنعت برق منفی است.

بی شک طی روزهای آینده، یکی از سر خط اصلی اخبار، نقش واحدهای استخراج ارزرمز در مصرف برق است. صنعتی نو که باوجود تلاشهای بین نهادی، اما هنوز هم سامان مناسبی نگرفته است. این صنعت میتواند با سازمان یافتگی مناسبی علاوه بر کسب درآمد برای خود به واحدهای تولیدی برق کمک کند. این در حالی است که به گفته متخصصان امسال به احتمال خیلی زیاد، شاهد کاهش چشمگیر سهم نیروگاههای برق آبی با ظرفیت ۵ هزار مگاوات در تولید برق باشیم. چالشی که دو سال پیش زمینه ساز خاموشیهای گستردهای شد. اما اینکه در این میان اثرگذاری واحدهای ارزرمز در چالش برق و خاموشی تابستان ۱۴۰۰ چه میزان است، نیاز به بررسی و واکاوی دقیقی دارد.

ساز و کار یکپارچه ای نداریم

علی بخشی، رئیس هیأت مدیره سندیکای برق ایران ، در این باره با اشاره به اینکه در حال حاضر واحدهای استخراج ارزرمز یکی از مصرف کنندگان جدی برق در کشور به شمار میروند، گفت: تراز مصرفی برق این واحدها بر میزان کل مصرف برق کشور حقیقتاً اثرگذار است. البته بخشی از واحدهای این حوزه غیرمجاز هستند، بنابراین نمیتوان امار دقیقی از بخش مصرف برق این واحدها از کل برق کشور در نظر داشت.

وی میزان حدودی مصرف برق واحدهای استخراج ارزرمز ها ۶ تا ۷ هزار مگاوات اعلام کرد و افزود: این رقم مصرف برق، میزان کمی نیست؛ چنانچه بارها شاهد بودیم که با از دست دادن ظرفیت نیروگاههای برق آبی به میزان ۵ هزار مگاوات به دلیل کاهش بارشها، در تابستان به مشکل میخوریم. اما علت اینکه این واحدهای استخراج کننده ارزرمز تبدیل به چالش در سیستم برقی کشور شدهاند، این است که ما ساز و کار یکپارچه و دقیقی برای فعالیت این واحدها تدوین نکردهایم. همین روند موجب شده تا به دلیل وجود چنین نیازی این واحدها شکل گرفته و به عنوان یک مصرف کننده عمده وارد شبکه برق کشور شوند در حالی که ما کنترل دقیقی روی آنها نداریم.

سود از جیب مردم / رانت انرژی در اختیار صنایع

این مقام مسئول ادامه داد: این واحدها به ویژه در شرایط پیک مصرف برق میتوانند در بحث خاموشی مؤثر باشند. ما برق یارانهای در اختیار مصرف کنندگان خانگی، کشاورزی و مصرف کنندگان صنعتی بزرگ قرار میدهیم. بدیهی است که هزینه تمام شده تولید برق از هزینه دریافتی مشترکین بسیار بالاتر است. اما این یارانه وقتی به بخش خانگی یا کشاورزی تعلق میگیرد مفهوم متفاوتی از یارانه به بخش صنایع بزرگ مانند فولاد، مس، آلومینیوم، ذوب آهن و … دارد که واحدهای استخراج ارزرمزها نیز در دل این صنایع بزرگ به شمار میروند.

به گفته بخشی این صنایع بزرگ که واحدهای استخراج ارزرمز نیز شامل میشود، از سود قابل توجهی بهره میبرند که بخشی از آن از محل یارانه برقی که دریافت میکنند، عاید میشود. به این ترتیب میتوان گفت بخش نه چندان کمی از سود واحدهای عظیم صنعتی نشأت گرفته از رانت انرژی است که دولت در اختیار آنها قرار داده است و اختلاف هزینه تمام شده برق با رقم دریافتی از مشترک را دولت از محل منابع خود میپردازد. این در حالی است که وزارت نیرو بدهی سنگینی به پیمانکاران خود دارد که نشأت گرفته از این تراز منفی است.

رئیس هیأت مدیره سندیکای برق ایران با اشاره به اینکه بخشی از سود این واحدهای استخراج ارزرمز از جیب تولیدکنندگان و فعالان صنعت برق تأمین میشود، اظهار داشت: راهکار حل این مشکل، ورود وزارت نیرو یا توانیر به این حوزه به عنوان بخش تنظیم کننده است. به این ترتیب میتوانند با توافقات هزینهای و زمانی مصرف برق شأن، علاوه بر کاهش و مدیریت مصرف و هزینه برق، میتوانند از مزایای این صنعت به بهترین شکل استفاده کنند.