نفت تا چه زمانی مشتری دارد؟

با همه گیری کووید ۱۹ و مهارناپذیر ماندن این بیماری، پیامدهای بلندمدت آن روی تقاضا برای نفت نامعلوم مانده است. در حالی که برخی از کارشناسان نسبت به احیای تقاضا برای نفت به دلیل بهبود شرایط اقتصادی در سال ۲۰۲۱ خوش بین هستند اما چندین موسسه انرژی برجسته پیامدهای منفی مربوط به همه گیری را پیش بینی می کنند.

پیش بینی برخی از کارشناسان درباره وقوع پیک تقاضا برای نفت تا ۱۰ سال آینده یک چالش جدی برای خاورمیانه است. با این حال اوپک همچنان انتظار دارد تقاضا برای نفت تا سال ۲۰۴۰ همچنان رشد کند. این پیش بینی برای کشورهای نفت خیز خاورمیانه خوب نیست زیرا فوریت تنوع سازی را برای آنها کمتر می کند. علاوه بر تهدید درآمدهای رو به کاهش، سرمایه گذاری در انرژی بادی و خورشیدی می تواند هزینه برق را کاهش دهد. بعلاوه حجم قابل توجه نفت در حال حاضر برای تولید برق استفاده می شود که با استفاده از تجدیدپذیرها ظرفیت بیشتری می تواند برای صادرات آزاد شود.

در حالی که جوامع غربی به میزان فزاینده نگران تغییرات اقلیمی هستند و دولتهایشان را برای تغییرات ضروری تحت فشار قرار داده اند اما کشورهای عربی تحولات سیاسی مشابهی را تجربه نمی کنند. چین هم به دلیل آلودگی شدید هوا، مسیر گذار به انرژی را آغاز کرده است. پتانسل جغرافیایی فوق العاده خاورمیانه می تواند انقلاب انرژی بعدی در این منطقه را کلید بزند. شماری از کشورها چندین پروژه عظیم را اعلام کرده اند. امارات متحده عربی طرحی را برای آغاز ساخت چندین پارک خورشیدی بزرگ در سال ۲۰۲۱ رونمایی کرد که همراه با نیروگاه هسته ای "براکه" می توانند نیمی از برق این کشور را تا اواسط قرن تامین کنند.

عربستان سعودی هم طرحهای بزرگی دارد؛ کار روی یک مزرعه بادی ۴۰۰ مگاواتی در سواحل شمال غربی این کشور آغاز شده است و با وجود اندازه متوسط، تجربه ضروری برای پروژه های آتی فراهم می کند. صادرات هیدروژن پاک هم به دلیل هزینه های تولید اندک در خاورمیانه می تواند به محصول صادراتی مهمی در آینده تبدیل شود. عربستان سعودی قصد دارد بزرگترین کارخانه هیدروژن جهان را در شهر آینده گرای نئوم احداث کند.

طبق اعلام آژانس بین المللی انرژی، در سال ۲۰۱۹ تجدیدپذیرها تنها ۲۶ درصد از توسعه ظرفیت نیرو در خاورمیانه را تشکیل دادند. از این نظر خاورمیانه یکی از مناطق جهان بوده که بدترین عملکرد را داشته است. در اکثر نقاط جهان این رقم تقریبا سه برابر بالاتر بوده و همچنان کارهای بیشتری در دست انجام است.

حذف نفت و فراورده های نفتی در کوتاه مدت امکان پذیر نیست

در این باره مرتضی بهروزی فر- کارشناس حوزه انرژی- گفت: یک ضرب المثل در دنیای نفت وجود دارد که می گوید عصر حجر به این دلیل تمام نشد که سنگ ها تمام شد بلکه به این دلیل به پایان رسید که ابزارهای بهتری روی کار آمدند و ابزارهای آهنی جای ابزارهای سنگی را گرفت، مساله این است که با توجه به تحولاتی که در حال رخ دادن است تمایل به توسعه انرژی های تجدید پذیر توسعه یافته است.

وی با بیان اینکه انتظار می رود در سال های آینده انرژی های تجدیدپذیر به شدت توسعه پیدا کنند، اظهار کرد: اینکه گفته می شود در طول ۱۰ سال آینده نفت بی ارزش خواهد شد حرف منطقی نیست، اگر به تاریخ صنعت نفت نگاه کنید اولین کاربرد فراورده نفتی نفت سفید بود.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تاکید بر اینکه با ارزش ترین فراورده در صنعت نفت به دلیل استفده در تامین روشنایی و گرمایش نفت سفید بود، تصریح کرد: زمانی که برق آمد و مساله تامین روشنایی حذف شد قسمت عمده مصرف نفت از بین رفت و اگر صنعت خودروسازی در آن زمان رشد نمی کرد صنعت نفت دچار مشکل اساسی می شد.

بهروزی فر افزود: توسعه انرژی های تجدیدپذیر جزو بدیهات است و در ۱۵ تا ۲۰ سال آینده انرژی های تجدیدپذیر بخش قابل توجهی از نیاز انرژی مصرفی را تامین خواهند کرد لذا باتوجه به اینکه قسمت عمده فراورده نفتی که در دنیا مصرف می شود در حوزه حمل و نقل است. ایجاد تحول در این بخش میتواند تاثیر زیادی روی کاهش مصرف فراورده های نفتی بگذارد، به طور مثال خودروهای برقی توسعه یابد.

وی با بیان اینکه این تغییر و تحولات زمان بر بوده و ممکن است در آینده از نفت و فراورده های نفتی در بازار بزرگ تری مورد استفاده قرار بگیرد، گفت: نمی توان از هم اکنون در مورد آینده نفت و فراورده های نفتی نظر قطعی داد.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی با بیان اینکه دولت در زمان تحریم اتکای خود را به نفت کاهش داد چون درآمد نفتی نداشت و این به معنای این نیست که توانسته باشد هزینه ها را کنترل و یا منابع جدیدی ایجاد کند، گفت: با یک برنامه بلندمدت می توان اقداماتی انجام داد تا درامدهای دولت افزایش یابد، این روش می تواند در یک برنامه مدون موثر باشد به طوری که طی دو دهه وابستگی به درآمدهای نفتی کاهش یابد.

به گفته بهروزی فر اینکه تصور کنیم ظرف دو یا سه سال می توان بند اقتصاد نفت را جدا کرد غیر ممکن است و اگر درآمد نفتی وجود داشته باشد وابستگی دولت افزایش پیدا خواهد کرد طی این سال ها که درآمد نفتی کاهش یافته فعالیت بخش خصوصی و درآمدهای مالیاتی دولت نیز کم شده است.