کاهش مصرف گوشت در سفره ایرانی‌ها

با وجود اینکه گوشت قرمز و مصرف بهاندازه آن، تاثیر زیادی بر سلامتی افراد دارد، افزایش قیمت گوشت در کشور مصرف این محصول را در بین اغلب دهکها کاهش داده است، بهطوریکه در دو، سه سال اخیر به دلیل شوک قیمتی چندمرحلهای که به بازار گوشت وارد شد، بهتدریج تعدادی از دهکهای پایین و متوسط جامعه از دایره خرید این محصول پروتئینی خارج شدند.

در همین راستا رحمتالله نوروزی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با اعلام اینکه بیش از ۲۵میلیون نفر از مردم جامعه توان خرید گوشت را ندارند، میگوید: این رقم سه دهک جامعه را در برمیگیرد، بهطوریکه برخی کارگران، کارمندان و بازنشستگان ازجمله گروههایی هستند که گوشت قرمز را از سفرهشان حذف کردهاند.

از سوی دیگر طبق اعلام انستیتو تحقیقات تغذیهای و صنایع غذایی، بسیاری از خانوادهها در ایران مصرف گوشت قرمز، گوشت سفید، تخممرغ و لبنیات را بهشدت کاهش داده یا این محصولات را از سفره خود حذف کردهاند.

به گزارش «دنیای اقتصاد» قیمت گوشت و میزان فراوانی آن، از عوامل تعیینکننده میزان مصرف آن در نقاط مختلف جهان است. کاهش مصرف گوشت قرمز در میان خانوارهای ایرانی در حالی اتفاق افتاده است که استاندارد سرانه مصرف گوشت در سطح کشورهای جهان به بیش از ۱۲ کیلوگرم در سال می­رسد. بهرغم اینکه پیشاز افزایش قیمتها هم سرانه مصرف گوشت در ایران به همین میزان بود، اخیرا به دلیل افزایش قیمت، کمبود بودجه و کاهش توان خرید مردم، سرانه مصرف گوشت مردم در ایران به ۸کیلوگرم در سال رسیده و برخی آمارها حتی نشان میدهد که این عدد به کمتر از ۶کیلوگرم در سال رسیده است.

در این میان گزارش مرکز پژوهشهای مجلس از وضعیت معیشت خانوارها نشان میدهد که همه دهکهای درآمدی میزان مصرف گوشت قرمز خود شامل گوشت گوسفند و گوساله را کاهش داده و برای جبران پروتئین ازدسترفته، قارچ، سویا، مرغ و تخممرغ را جایگزین کردهاند.

براساس این گزارش، افزایش قابلتوجه هزینههای زندگی در کنار رکود اقتصادی باعث شده است تا درحالیکه خانوارهای ایرانی هنوز به سطح درآمد سال ۱۳۹۶ نرسیدهاند، با افزایش قابلتوجه هزینهها بهویژه هزینه خوراک مواجه شوند و همین مساله باعث کاهش استانداردهای زندگی و وضعیت معیشتی خانوارها نسبت به سالهای قبل شده است که قاعدتا از سال ۹۹ در پی تورم فزاینده این سال و رکود ناشی از کرونا شدت گرفته است. به این ترتیب نگاهی به میزان مصرف کالاهای اساسی نشان میدهد که نهتنها کاهش در کالری دریافتی رخ داده، بلکه کیفیت سبد غذایی خانوارها نیز کاهش یافته و از میزان مصرف کالاهای باکیفیت کاسته شده و کالاهای کمکیفیت جایگزین آن شده است.

ارزیابیها حاکی از آن است که طی ۱۵سال گذشته مصرف گوشت در کشور به دلیل افزایش قیمتها کاهش زیادی یافته است. به طور نمونه در سال ۸۴ هر خانوار ایرانی سالانه حدود ۵۷ کیلوگرم گوشت مصرف میکرد، در حالی که امروز این میزان به رقمی در حدود ۲۴کیلوگرم در سال (براساس بعد ۴ نفر برای هر خانوار) رسیده است. بهطور کلی بررسی روند مصرف گوشت در ایران نشان میدهد که بهرغم نقش مهم این ماده غذایی در سلامتی شهروندان و خانوارها، نسبت به استانداردهای جهانی بسیار کمتر مصرف میشود.

افزایش قیمت گوشت در حالی اتفاق افتاده است که به گفته دامداران، قیمت تمامشده دام به نرخ علوفه بستگی دارد. از آنجا که ۷۵ درصد هزینههای دامداری مربوط به خوراک است، بنابراین طبیعی است که با افزایش قیمت خوراک، نرخ گوشت در بازار افزایش یابد. بنا بر اعلام آنها در شرایط فعلی دامداران به سبب نبود کشش بازار و عرضه کمتر از قیمت تمامشده تولید با ضرر و زیان مواجه شدهاند، چراکه نرخ نهادههای دامی بالاتر از توان و تحمل دامدار است و بدیهی است که با افزایش قیمت نهاده، نرخ گوشت بالا میرود.

افشین دادرس، مدیرعامل اتحادیه دام سبک بابیان اینکه نبود تقاضا و کاهش توان اقتصادی خانوارها، منجر به کاهش سرانه مصرف گوشت قرمز از ۱۲ به ۶ کیلوگرم شده است، در خصوص قیمت فعلی گوشت در بازار گفت: در حال حاضر قیمت هر کیلو دام زنده ۶۰ هزار تومان و لاشه در کشتارگاه ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تومان است. هر کیلو لاشه با حداکثر ۱۰درصد سود باید در خردهفروشیها عرضه شود و فروش با نرخهای بالاتر، ناشی از تعدد وجود واسطهها و دلالها و تفاوت در اجاره سرقفلی در سطح شهر است.

اظهارات این مسوول صنفی درباره دلایل کاهش سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور حاکی از آن است که بخشی از مصرفکنندگان عمده گوشت در کشور شامل رستورانها و مراکز گردشگری هستند که به علت بیماری کرونا تعطیل شدهاند و این امر به کاهش مصرف گوشت منجر شده است. بخش دیگری از مصرفکنندگان خانوارهایی هستند که در پی افزایش قیمت­ها، قدرت خرید خود را از دست دادهاند.

براساس این گزارش، اولین شوک قیمتی در بازار گوشت قرمز در سال ۹۷ اتفاق افتاد که موجب گرانی و کمبود این محصول در آن مقطع زمانی شد. هر کیلوگرم گوشت گوسفند در آن سال حدود ۴۰هزار تومان بود که بهیکباره به کیلویی ۹۰هزار تومان رسید. دولت در آن زمان با تخصیص ارز دولتی اقدام به واردات گوشت یخزده و واردات دام زنده به کشور کرد و درصدد تنظیم بازار گوشت برآمد تا بتواند از روند صعودی قیمتها در این بازار جلوگیری کند، اما این سیاست موثر واقع نشد و آشفتگی در بازار گوشت ادامه پیدا کرد.

شوک قیمتی دوم در این بازار در سال ۹۹ اتفاق افتاد؛ با این تفاوت که دیگر خبری از واردات گوشتهای یخزده یا دام زنده نبود. عمده مشکلات در سال گذشته به تامین و توزیع نهادههای دامی و طیور برمیگشت. سیاستگذاران تلاش کردند با اعطای دلار ۴۲۰۰ تومانی به نهادههای دامی، قیمت محصول نهایی را کنترل کنند، اما این سیاست هم کارساز نشد و نتیجه آن شده است که امروز حدود یکسوم ایرانیان توان خرید گوشت را ندارند و آن را از سفرههای خود حذف کردهاند.

در چنین شرایطی کارشناسان بر این باورند که اولویت دولت جدید باید بهبود وضعیت معیشتی مردم باشد و لازم است در این حوزه تدابیری اندیشیده شود تا مردم و بهویژه اقشار ضعیف جامعه بتوانند از حداقلهای زندگی که تامین کالاهای اساسی و خوراک موردنیاز برای حفظ سلامتی است، برخوردار باشند.