قبض برق و خدمت بزرگ علی کریمی

محمد فاضلی (عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی): علی کریمی وقتی فوتبال بازی میکرد، بازیکن محبوب میلیونها ایرانی و از جمله من بود. همین علی کریمی خوشخاطره، دیروز خدمتی به اقتصاد ایران کرده و قبض برق منزلش را منتشر کرده است. او فرصتی فراهم کرده تا چند واقعیت خیلی گل درشت به چشم بیاید.

علی آقای کریمی در منزلشان در فاصله ۴ خرداد تا ۵ تیر ۱۴۰۰ (یک ماه) برابر ۶۲۸۰ کیلوواتساعت برق مصرف کردهاند و باید ۴۶۳۰۱۷۵ (چهار میلیون و ششصد و سی هزار و صد و هفتاد و پنج) تومان هزینه برق میپرداختهاند، و البته اخطار قطع به دلیل دیرکرد در پرداخت هم دریافت کردهاند.

اگر سالها درباره خسارات شیوه قیمتگذاری انرژی در ایران داد و فریاد میکردیم به اندازه همین قبض برق علی آقای کریمی نمیتوانستیم واقعیات را بیان کنیم. خواهش میکنم به محاسبات زیر دقت کنید.

۱. برای تولید سه کیلوواتساعت برق یک متر مکعب گاز مصرف میشود، پس برای تولید ۶۲۸۰ کیلوواتساعت برق مصرفی منزل آقای کریمی ۲۰۹۳ مترمکعب گاز مصرف شده است.

۲. قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه و عراق حدود ۲۴ سنت دلار به ازای هر مترمکعب است، پس ۵۰۲۳۲ سنت دلار معادل ۵۰۲ دلار پول گازی است که برای تأمین برق منزل آقای کریمی صرف شده است.

۳. قیمت دلار در بازار امروز تهران ۲۴۹۰۰ تومان است، پس هزینه گاز مصرفی برای تأمین برق منزل آقای کریمی ۱۲۵۰۷۷۶۸ (دوازده میلیون و پانصد و هفت هزار و هفتصد و شصت و هشت) تومان شده است.

۴. وزارت نیرو هر کیلوواتساعت برق را از نیروگاهها – به غیر از هزینه سوخت – به قیمت ۳۳۶ تومان میخرد. بنابراین هزینه تولید (تبدیل گاز به برق در نیروگاه) هم برای ۶۲۸۰ کیلوواتساعت برق مصرفی منزل آقای کریمی ۲۱۱۰۰۸۰ (دو میلیون و صد و ده هزار و هشتاد) تومان شده است.

۵. مجموع هزینه برق منزل آقای کریمی برای اقتصاد ملی ایران ۱۴۶۱۷۸۴۸ (چهارده میلیون و ششصد و هفده هزار و هشتصد و چهل و هشت) تومان شده است.

۶. شرکت توزیع برق با همه ملاحظات مربوط به تعرفه برق پرمصرفها، از آقای کریمی خواسته ۴۶۳۰۱۷۵ تومان از مبلغ ۱۴۶۱۷۸۴۸ تومان را بپردازند. آقای کریمی به این ترتیب مبلغ ۹۹۸۷۶۷۳ تومان بابت برق مصرفی یک ماه منزلشان از اقتصاد ملی ایران یارانه دریافت میکنند.

خوب دقت کنید که مبلغ یارانه برق منزل آقای کریمی برابر با یارانه ماهیانه ۴۵۳۰۰ تومانی ۲۲۰ نفر است.

هیچ سخنرانی، برنامه تلویزیونی یا پژوهش علمی نمیتواند به این دقت و صراحت و شفافیت عمق ناعادلانه بودن نظام قیمتگذاری انرژی در ایران را نشان دهد.

نظام موجود قیمتگذاری دستوری دولت بر انرژی، چیزی جز انتقال منابع ملی به برخوردارترین اقشار جامعه نیست. این نظام اقتصادی از اساس غیرعادلانه است. کدام کتاب عدالت حکم میکند یارانه ماهیانه ۲۲۰ نفر، به برق مصرفی یک نفر از ثروتمندترین اقشار جامعه منتقل شود؟

نتیجهگیری اجتماعی:

۱. علی آقای کریمی مقصر این بیعدالتی نیست، او مثل هر شهروند دیگری طبق قوانین و رویههای موجود زندگی میکند. او زمانی با قواعد فیفا فوتبال بازی میکرد و حالا با قواعد این کشور برق مصرف میکند. ساختار دستوری قیمتگذاری انرژی است که از او میخواهد این مقدار بپردازد و ماهی قریب به ۱۰ میلیون تومان یارانه برق بگیرد.

۲. این ماجرا نباید به ابزاری برای حمله به سلبریتیهایی چون علی کریمی تبدیل شود. آنها مثل همه شهروندان خودشان را با قواعد تطبیق میدهند. نقد قبض برق علی کریمی، نقد ساختار اقتصادی دستوری، با مداخله حداکثری بیکیفیت دولت در اقتصاد، و پوپولیسم پنهان در پس این وضعیت به نام عدالت است.

دو نکته مهم:

۱. سهم علی کریمی از رانت برق، با محاسبات فوق حداکثر سالی ۱۲۰ میلیون تومان یارانه برق است. این رقم در میان رقم واقعی رانتهایی که ناعادلانه در اقتصاد انرژی ایران توزیع میشوند هیچ نیست. رقم واقعی به دهها و صدها هزار میلیارد تومان در اشکال مختلف از جمله شامل هدررفت، میرسد.

۲. اقتصاد و سیاست عمومی سالهاست راههای اجتناب از این بیعدالتی و همزمان رسیدگی به اقشار محروم با نظامهای رفاهی هوشمند و هدفمند را یافته است.