دام صرافی‌های رمزارز برای بلعیدن یک‌شبه سرمایه معامله‌گران

از ابتدای سال تاکنون همزمان با نوسانات قابل توجه قیمت ارزهای مجازی، شاهد شیوه قارچگونه معاملات رمزارز در فضای مجازی و صرافیهای آنلاین هستیم. فارغ از اینکه تاکنون تبادلات رمزارز به طور کلی از سوی دولت ممنوع اعلام شده است اما جالب است که اکثر صرافیهایی که در این حوزه فعالیت دارند، فاقد کوچکترین مجوز قانونی هستند.

اما فعالیت غیرقانونی صرافیهای آنلاین و ورود آنها به معاملات رمزارز در این روزها وارد فاز جدیدی شده است. از قرار معلوم صاحبان این صرافیهای بینام و نشان، امکانات جدیدی برای معاملات ارزهای دیجیتال به ویژه بیتکوین فراهم کردهاند که فاقد وجاهت شرعی و قانونی است.

یکی از رایجترین امکاناتی که اخیراً از سوی صرافیهای آنلاین در اختیار معاملهگران رمزارز قرار داده شده مربوط به معاملات اهرمی (Leverage) میشود که اساساً دارای ماهیتی شبه قماری و ربوی است. در اینگونه معاملات، صرافی با اعطای یک اعتبار موهومی به مشتری، امکان انجام معاملات با چند برابر سرمایه اولیه افراد را فراهم میکند.

در واقع اهرم قابلیت جدیدی در بسترهای معاملاتی است که با استفاده از آن، معامله‏‬ گران میتوانند از صرافی چند برابر مبلغ اولیه خودسرمایه قرض بگیرند. برای مثال اگر سرمایه اولیه شخص ۱۰۰ دلار باشد و فرد از اهرم ۱۰ استفاده کند، وی میتواند به اندازه ۱۰۰۰ دلار معامله انجام دهد و سود و زیان وی از معاملات نیز ۱۰۰ برابر خواهد شد. بدین ترتیب در صورت اخذ اعتبار اهرمی از صرافی اگر ۱۰ دلار سود یا زیان کند با اهرم ۱۰ این رقم به ۱۰۰ دلار سود یا زیان افزایش یا کاهش پیدا خواهد کرد.

دام صرافیهای ارز دیجیتال برای بلعیدن یکشبه سرمایه معاملهگران

اما این تمام ماجرا نیست، در معاملات اهرمی، صرافی در ازای پولی که به شخص قرض میدهد، مقداری از سرمایه وی را به عنوان «وجه تضمین یا مارجین» در نزد خود به عنوان وثیقه نگه میدارد. به این ترتیب، اگر بازار خلاف پیش‏بینی شخص عمل کند و وی متضرر شود و میزان ضرر با وجه تضمین اولیه تهاتر شود، صرافی سرمایه اولیه را مصادره میکند که در اصطلاح به آن لیکوئید شدن میگویند.

با این توضیحات مشخص میشود که هرچه میزان اهرم بالاتر تعیین شود، خطر لیکوئید شدن یا از دست رفتن سرمایه اولیه نیز افزایشمییابد؛ چرا که در حین متحمل شدن ضرر توسط مشتری متناسب با میزان مبلغ اعتبار اهرم، ضریب ضرر کردن نیز چندین برابر افزایش پیدا خواهد کرد.

نکته قابل توجه آنجاست که سود اصلی بسیاری از این صرافیها نیز از محل همین کارمزد و مبالغ مصادره شده از مشتری زیان دیده تأمین میشود.

به دلیل تعداد بالای معامله‏ گران اهرمی، میتوان گفت که در حال حاضر درآمد بادآورده نسبتاً قابل توجهی نصیب این صرافیها شده است.

در این صرافیها هم میتوان از افزایش قیمت ارزهای دیجیتال از جمله بیت ‏کوین و هم از کاهش قیمت آنها سود برد. به این ترتیب، اگر شخص اعتقاد داشته باشد که قیمت بیت کوین در آینده افزایش پیدا میکند، باید وارد موقعیت لانگ شود تا از خرید بیت ‏کوین سود ببرد و اگر معتقد است که قیمت بیت کوین سقوط میکند، باید وارد موقعیت شورت شود تا از فروش بیتکوین سود ببرد.

نکته قابل توجه دیگر این است که اگر اهرم روی کراس باشد، سیستم از تمام موجودی کیف پول به عنوان وجه تضمین استفاده میکند که تا حد امکان موقعیت معاملهگری شخص حفظ شود. به این ترتیب، در صورتی که بازار، خلاف تحلیل و پیش‏بینی معامله‏‬ گر، عمل کند و شخص ضرر کند، صرافی تا رسیدن میزان ضرر به کل سرمایه اولیه هیچ اقدامی نمیکند و در نتیجه شخص معامله‏‬ گر میتواند برای مدت زمان بیشتری در باتلاق کسب سود دست و پا بزند اما به محض رسیدن ضرر به حد تعیین شده، تمام سرمایه در کسری از ثانیه از بین خواهد رفت.

صرافی یا کازینو قمار و ربا؟

با توجه به آنچه که ذکر شد میتوان شباهت اینگونه خرید و فروشهای اهرمی ارزهای دیجیتال را با قمار و شرط‏بندی و نیز معاملات ربوی دریافت.

از یک سو این معاملات نوعی شرط‏بندی روی نرخ ارزهای دیجیتال هستند که در صورت بردن این شرط‏بندی از سوی معامله‏گر، وی بر اساس اهرمی که تعیین کرده است و به چندین برابر سرمایه‬ سرمایهای که در میان گذاشته است سود میکند و در صورت باخت، بر اساس اهرم به چندین برابر سرمایه، زیان متحمل میشود تا حدی که امکان دارد تمام سرمایه خود را از دست بدهد. هرچه میزان اهرم بالاتر باشد ریسک از دست رفتن سرمایه نیز افزایش مییابد.

از سوی دیگر صرافیها با دادن قرض مدت دار به معاملهگر و بازپسگیری اصل و سود آن در فواصل معین به نوعی یک مرتکب معاملات ربوی نیز شدهاند.

ریسک معاملات اهرمی در مقایسه با سایر سرمایهگذاریها در چیست؟

وجه تمایز میان این نوع از معاملات ارزهای دیجیتال و سایر سرمایهگذاریهای پر ریسک از جنبههای مختلفی قابل بررسی است: اولاً اینکه سرمایه‏گذاری در معاملات با ریسکهای بالا، نیازمند تخصص، تجربه و دانش کافی است. بنابراین ورود افراد بدون داشتن چنینویژگیهایی به معاملات پر ریسک ارزهای دیجیتال و با امید اینکه چندین برابر پولی که وارد معامله کردهاند را به دست آورند، ماهیت آنرا به قمار و شرط‏بندی نزدیک میکند. چنانچه فرد استراتژی مشخص، تحلیل و پیش‏بینی درست نداشته و میزان ریسک، نقطه ورود، نقطه خروج، حد ضرر و سایر شرایط را از قبل به درستی تعیین نکند، میتوان گفت معاملات وی بر اساس شانس و تصادف است و امکان دارد کل سرمایه شخص از همین طریق نابود شود.

فارغ از آنچه مطرح شد، سرعت تغییرات در بازار رمزارزها بسیار زیاد است و محرکهای تصادفی و عمدی در این بازار به نظر بیش از هر بازار دیگری است. قیمتها در این بازار مدام کم و زیاد میشوند و اگر برای رسیدن تغییرات قیمت به یک حد مشخص در جهان واقعی، لازم باشد که چندین هفته یا چندین ماه بگذرد، این تغییرات در جهان مجازی ارزهای دیجیتال در زمان بسیار کوتاهی قابل تحقق است و این عوامل حتی سرمایه‏گذاری از سوی افراد حرفهای و متخصص را نیز با دشواری مواجه میکند و معیار عنصر شانس را در این معاملات در اولویت قرار میدهد.

 محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی، در اردیبهشتماه سال جاری طی نامهای خطاب به رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد، ضمن اشاره به غیرمجاز بودن صرافیهای دیجیتال و احتمال متضرر شدن معاملهگران، خواستار اقدام جدی بانک مرکزی در راستای عدم ارائه درگاه پرداخت به این صرافیها شد اما تابحال اقدامی در این خصوص از سوی بانک مرکزی صورت نگرفته است.