زخم کمبود و گرانی نهاده‌ها بر تن دامداران

دامداران کشور که تا پیش از این با گرانی نهادههای دامی مواجه بودند، اکنون با خشکسالی نیز دست به گریبانند که این اتفاق سبب فروش دامهای مولد شده است. تمام این مشکلات در کنار یکدیگر سبب شده تا دامداران از پس هزینههای خوراک دام برنیایند و اقدام به فروش آنها کنند؛ موضوع زمانی وخیمتر میشود که این فروش به دامهای مولد نیز میرسد؛ اما حجم فروش آن قدر بالاست که دلالان حاضر نیستند به قیمت مناسب دام مولد بخرند و به این ترتیب دامدار مجبور است دام خود را با حداقل قیمت به فروش برساند.

تامین نهادههای دامی از هزارتوی مشکلات خارج میشود؟

نوسانات ارز، مشکلات حملونقل و بهتبع آن رسوب نهادههای دام و طیور در بنادر جنوب کشور، گرانی نهادهها و افزایش هزینههای جانبی، تنها بخشی از عواملی است که در کنار مساله تحریم و تبعات منفی آن بر واردات نهادهها، صنعت پرورش دام و طیور در کشور را تحت تاثیر قرار داده و صدای اعتراض و نارضایتی فعالان این بخش را هم درآورده است.

نتیجه اینکه کمبود علوفه براثر خشکسالی و افزایش قیمت نهادهها و هزینههای پرورش دام، موجب رو آوردن بسیاری از دامداران به کشتار دام مولد خود شده است به طوری که آمارها نشان میدهد تنها در کشتارگاه صنعتی مشهد طی اردیبهشت امسال ۶/ ۱۱درصد دام سبک کشتار شده را دام مولد و در بخش دام سنگین نیز ۴۴درصد کشتار را گاو شیرده تشکیل داد.

نهادههای باقیمانده در گمرک

شواهد نشان میدهد بخش قابلتوجهی از مشکل کمبود نهادههای دامی به ضعف ناوگان حملونقل برمیگردد. در این خصوص بسیاری از مسوولان این حوزه تاکید دارند: نهادهها خریداری شده و در گمرکهای بنادر وجود دارد، اما در حملونقل به مشکل برخورد کردیم و با حملونقل جادهای و باربریها مکاتبه کردیم، اما هنوز این مشکل حلنشده و کرایه حمل نهادهها از بنادر با افزایش چندبرابری روبهرو بوده است و در حال حاضر کامیونهایی که از کرمان برای حمل میفرستیم، متاسفانه باید چند روز در نوبت بمانند که این شرایط را سختتر کرده است.

این عده معتقد هستند شرکتهای خصوصی با پرداخت هزینههای حملونقل، خوراک را از گمرکات حمل میکنند و با قیمت بالاتر به تولیدکننده و دامداران میفروشند، اما بخش دولتی توان چنین کاری را ندارد.

در همین رابطه، معاون نظارت و بازرسی تولیدی سازمان بازرسی کل کشور با بیان اینکه ماندگاری کالاهای اساسی و نهادههای دامی در گمرکها بیش از حد معمول شده است، گفت: باید از رسوب کالا در بندر امام خمینی(ره) جلوگیری شود.

غلام عباس ترکی در حاشیه بازدید از انبار نهادههای دامی و اسکله بندر امامخمینی در خصوص مشکلات موجود در فرآیند ترخیص کالا از بندر امامخمینی(ره) گفت: بخشی از این مشکلات که به حملونقل و راهداری مرتبط است به تامین ارز مربوط میشود و بخش دیگر ممکن است به خود صاحب کالا که مقررات را رعایت نکرده، مربوط باشد.

نان خشک جایگزین نهادههای دامی شده است

حال با کمبود و افزایش قیمت نهادههای دامی بخش اعظمی از دامداران (به شیوه سنتی) به سمت خرید نان خشک هجوم آوردهاند. نان خشک خوراکی است که از آرد گندم به دست میآید اگرچه این غذا با میزان و شرایط مناسب برای دامهای شیری و پرواری مناسب است، اما همین منبع غذایی نیز به دلیل ورود دلالان در کشوقوس افزایش قیمتها قرار گرفته است در ثانی در استفاده این خوراک باید دوچندان احتیاط کرد. زیرا در صورتی که نان خشک کپکزده باشد، باعث مسموم شدن دامها میشود. بهعلاوه در درازمدت در گاوهای شیری سبب ناراحتیهایی میشود. زیرا نانهای کمآب بهطور صحیح جمعآوری نمیشوند، ممکن است لابهلای آنها چیزهایی نظیر تیغ، سوزن و پلاستیک وجود داشته باشد. در صورتی که این اشیا موجب ناراحتیهای متفاوت برای دام میشوند. چیزهایی نظیر میخ یا اینکه سوزن بهطور مستقیم وارد نگاری حیوان (شکم) میشوند، کمکم از دیوارهنگاری میگذرند و به قلب میرسند. در نتیجه موجب مرگ ناگهانی حیوان میشوند. مادههای پلاستیکی نیز سبب مسدود شدن رودههای دام میشوند.

کشتار دامهای باردار از چه قرار است؟

اخیرا در فضای مجازی کلیپ کشتار دامهای مولد و آبستن واکنشهای شدیدی را به همراه داشته است، چراکه بهرغم ممنوعیت کشتار دام ماده، از ابتدای سال بنا بر اذعان دامداران این اتفاق در کشتارگاههای رسمی و غیررسمی در حال انجام است که بخشی از این معضل به خشکسالی و کمبود علوفه در مرتع و بخش دیگر به گرانی و کمبود نهاده دامی ناشی از مشکلات تخصیص ارز و واردات برمیگردد، اما از بین رفتن ذخایر ژنتیکی و نگرانی چالش در تامین گوشت قرمز بسیار حائز اهمیت است که انتظار میرود مسوولان تدابیری اتخاذ کنند تا این بحران استمرار نیابد. اگرچه طی روزهای اخیر مسوولان خواسته و ناخواسته منکر کشتار دامهای باردار در سراسر کشور شدند و حتی رئیس سازمان دامپزشکی کشور طی نامهای خطاب به مدیران دامپزشکی استانها بر ممنوعیت کشتار دامهای مولد اعم از گاو، گاومیش، گوسفند و بز آبستن همچنان تاکید کرده است، اما این موضوع با واکنش دامداران روبهرو شد، چراکه آنها اذعان میکنند با دستور و ممنوعیت مشکلی حل نمیشود و به علت گرانی و کمبود نهاده چارهای جز کشتار ندارند.

بسیاری از مسوولان بر این باور هستند که با استمرار کشتار دامهای مولد و آبستن و کاهش جمعیت دام، شاهد تلاطم قیمت در بازار گوشت خواهیم بود به طوری که دهکهای ضعیف و متوسط جامعه توان خرید ندارند، این در حالی است که با تامین نهاده و علوفه موردنیاز امکان تامین ۱۰۰ درصد گوشت موردنیاز در داخل وجود دارد.

افزایش کشتار خیابانی با دستور منع کشتار

حال در همین راستا مدیرعامل اتحادیه دام سبک در گفتوگویی با اشاره به دلایل کشتار دامهای مولد و آبستن اظهار کرد: از اردیبهشت سال گذشته بارها هشدار دادیم، اما متاسفانه مسوولان زمانی که دچار بحران میشویم، به فکر راهحل میافتند.

افشین صدر دادرس افزود: از سال گذشته وضعیت نهاده برای دام بهویژه دام سبک شرایط مناسبی ندارند، این در حالی است که مسوولان تدابیری اتخاذ نکردند.

مدیر اتحادیه دام سبک در واکنش به اظهارنظر رئیس سازمان دامپزشکی مبنی بر ممنوعیت کشتار دامهای مولد و آبستن بیان کرد: اگر مسوولان سازمان دامپزشکی میتوانند نهاده موردنیاز را تامین کنند، چراکه با دستور و ممنوعیت اتفاقی نمیافتد.

وی ممنوعیت کشتار دامهای مولد و آبستن را پاک کردن صورت مساله دانست و گفت: دامدار به علت نبود علوفه در مرتع و کمبود نهاده دامی چارهای جز کشتار ندارد، چنانچه در کشتارگاه رسمی نتواند این کار را کند، در کنار خیابان یا کشتارگاههای غیرمجاز این کار را انجام میدهند.

همچنین مجتبی عالی، مدیرعامل اتحادیه دامداران کشور گرانی و کمبود نهاده دامی را علت اصلی کشتار دامهای مولد و آبستن اعلام کرد و گفت: با توجه به شرایط خشکسالی، نبود علوفه در مرتع و عدم نقدینگی موردنیاز دامداران، تولید شیر و گوشت کشور مقرون به صرفه نیست.

وی افزود: در شرایط فعلی که دامها گرسنه هستند دامداران چارهای جز ارسال دام به کشتارگاه ندارند، چراکه هرزمانی که دام خود را به کشتارگاه بفرستند، برایشان منفعت دارد.

عالی با اشاره به اینکه اظهارنظر رئیس سازمان دامپزشکی مبنی بر ممنوعیت کشتار دامهای مولد و آبستن توجیه ندارد، بیان کرد: با توجه به کمبود نهاده دامی، دامدار در کشتارگاه غیررسمی اقدام به کشتار میکند یا دامدار با پرداخت پول در کشتارگاه مجاز این کار را میکند.

وی راهحل رفع بحران فعلی را پایکار آمدن دولتیها برشمرد و گفت: برگزاری جلسات متعدد، فایدهای ندارد، مسوولان دولتی باید وارد میدان شوند که با این وجود اگر وزارت جهاد کشاورزی بداند که چه به مردم میگذرد، شبانهروز باید پایکار باشند.

این مقام مسوول با اشاره به اینکه آینده روشنی پیش روی تولید نیست، بیان کرد: هماکنون گاو و گوسفند در واحدهای دامداری گرسنه هستند که با استمرار این روند صنعت دامپروری دچار بحران میشود چراکه موجود زنده غذا میخواهد.

مدیرعامل اتحادیه دامداران با اشاره به اینکه آمار دقیقی از کشتار دامهای مولد و آبستن نداریم، گفت: فیلمها در فضای مجازی و صحبتهای دامداران نشان میدهد که ۱۵ تا ۲۰ درصد گاوها کشتار شدند.

آمارها خبر از افزایش نرخ کشتار میدهد

مرکز آمار ایران بهتازگی گزارشی منتشر کرده که نشان میدهد میزان کشتار دام در بهار امسال یعنی از اوایل سال ۱۴۰۰ تاکنون افزایش زیادی داشته است. پیش از این هم گزارشهای زیادی از استانهای مختلف کشور میرسید که دامداران به این دلیل که نمیتوانند خوراک دامهای خود را به قیمتهای چند برابر از بازار آزاد خریداری کنند مجبور میشوند دامها حتی دامهای مولد و آبستن را به کشتارگاهها بفرستند.

گزارشهایی از استانها در زمینه افزایش کشتار دامهای مولد و آبستن وجود داشته و مرکز آمار هم این گزارشها را تایید میکند.

مرکز آمار ایران میگوید: مقایسه نتایج طرح آمارگیری اندازهگیری تعداد و تولیدات دام سبک از فصل پاییز ۱۳۹۸ تا فصل بهار ۱۴۰۰ نشان میدهد که طی این مدت، بیشترین تعداد دام برای کشتار در فصل بهار ۱۴۰۰ عرضهشده است که شامل ۶/ ۵ میلیون رأس انواع دام سبک (۵/ ۴ میلیون رأس گوسفند و بره و ۱/ ۱ میلیون رأس بز و بزغاله) بوده است.

براساس نتایج این طرح، تعداد «گوسفند و بره» و «بز و بزغاله» موجود در دامداریهای کشــور در خردادماه ۱۴۰۰ به ترتیب ۹/ ۵۲ و ۱/ ۱۸ میلیون رأس بوده است که نسبت به فصل زمستان سال ۱۳۹۹، به ترتیب ۹/ ۱درصد و ۱/ ۱درصد کاهش داشته است.

مرکز آمار ایران مساله عرضه دام به کشتارگاهها را یک مساله جدی عنوان و پیشبینی کرده که این روند علاوه بر بهار در تابستان هم روند افزایشی داشته باشد.

پیشبینی افزایش کشتار دام در تابستان

در گزارش مرکز آمار ایران آمده است: «با توجه به بررسی سری زمانی نتایج این طرح آمارگیری در سه سال گذشته، ترکیب سنی و جمعیت دام سبک در فصل بهار، خشکسالی، کمبود علوفه و افزایش قیمت نهادههای دامی، پیشبینی میشود عرضه دامهای سبک پرواری در فصل تابستان نیز همچنان افزایشی بوده و از فصل پاییز، روند عرضه دام سبکپرواری، کاهشی شود.»

وزارت جهاد کشاورزی هم در گزارشی که اخیرا منتشر کرده بر اطلاعات مرکز آمار ایران صحه گذاشته و علت روانه شدن دام به کشتارگاهها را گرانی نهاده در بازار عنوان کرده است.

رشد ۸۴درصدی کشتار دام نسبت به بهار گذشته

در گزارش وزارت جهاد کشاورزی آمده است: «به استناد آمار منتشرشده مرکز آمار ایران کشتار دام سبک و سنگین در دو ماه ابتدای سال ۱۴۰۰ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۷۱ و ۸۴درصد افزایش نشان میدهد و این روند در هفتههای اخیر شدت بیشتری گرفته است.»

در حقیقت وزارت جهاد کشاورزی که بالاترین مسوول بخش تولید کشاورزی در کشور محسوب میشود خود به مشکلات دامداران در تامین نهاده و گرانی آن در بازار و ضرر و زیان تولیدکنندگان اشاره میکند.

افزایش هزینه تولید دامداران علت اصلی افزایش کشتار

وزارت جهاد کشاورزی در گزارشی که برای روشنگری درباره دلیل افزایش نرخ شیر خام منتشر کرده نوشته است: با توجه به افزایش قیمت تمامشده شیر خام و در صورت عدماصلاح قیمت شیر، دامداران به ازای تولید هر کیلوگرم شیر بیش از ۱۹هزار ریال ضرر میدهند که در یک گله کوچک ۱۰۰ رأسی با تولید روزانه ۳هزار کیلوگرم شیر خام، روزانه بیش از ۵میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و ماهانه بیش از ۱۷۱ میلیون تومان ضرر و زیان متحمل خواهند شد.

به دلیل عدم توانایی دامداران در تحمل این ضرر و زیان سنگین، دامداران در چند ماه اخیر مجبور به کاهش تعداد دام گله و کشتار دامها شدهاند.

کشتار دام مساوی با افزایش قیمت گوشت

کاهش بارندگی و درنتیجه خشکی مراتع به همراه کمبود نهادههای دامی از یکسو و کاهش قدرت خرید مردم در تامین سبد مصرفی گوشت قرمز باعث شده تا دامداران برای کاهش هزینههای خود به حذف تدریجی دامهای زنده خود روآورند در واقع این اتفاق در حالی تولید دام را تحتالشعاع قرار داده است که دلالان در این بازار به یکهتازی پرداخته و نهتنها از فاصله قیمتی ۱۳۰ هزارتومانی نرخ دام زنده تا بازار مصرفی بیشترین سود را به جیب میزنند بلکه با قاچاق دام زنده به کشورهای همسایه زمینه حذف پایههای مادری دام را فراهم میآورند. موضوعی که به اعتقاد کارشناسان تداوم این روند در آینده نزدیک علاوه بر افزایش قیمت گوشت کاهش تولیدات دامی را نیز رقم خواهد زد. به گفته فعالان این حوزه دولت باید رویکرد حمایتی خود را در قالب تامین نهادههای دامی بهویژه در حوزه تولیدات سنتی افزایش دهد و در غیر این صورت بحران دام در کشور اجتنابناپذیر خواهد بود.

به هر روی افزایش فزاینده قیمت گوشت قرمز در سالهای گذشته، سبب شد مردم ساعتها در صف گوشت وارداتی یخزده بایستند. با وجودی که مسوولان همواره موجودی دام در کشور را کافی میدانند، اما اکنون گوشت قرمز از سبد خانوار میلیونها نفر، حذف شده است، سود حداقلی به دامدار زحمتکش میرسد و جیب واسطهها پر میشود. دلالان اماراتی دامهای زنده را منتقل میکنند و حاصل کار دامدار ایرانی، بر سر سفره دیگران میرود. به نظر میرسد، اگر وزارت جهاد کشاورزی و سایر متصدیان راهکاری برای حمایت از دامداران ارائه ندهند قیمت گوشت قرمز در ماههای آینده بازهم افزایش یابد و اگر کاهش مصرف سرانه اتفاق بیفتد، درنهایت به افزایش قاچاق یا از بین رفتن دامداریها منجر میشود.

گره مشکلات دامداران و کشاورزان در دستان دولت

در این میان آنچه حیاتی جلوه میکند این است که به دلیل گرانی نهادههای دامی، دامداران مجبورند برای تامین هزینهها، دامهای مولد خود را کشتار کنند و این موضوع آینده کشور در بخش شیر و گوشت را به وابستگی خواهند کشاند. ارزهای ۴۲۰۰ تومانی برای خرید نهادههای دامی جوابگوی دامداران نیست و این قشر مظلوم باید خوراک دامهای خود را با نرخ آزاد تهیه کنند که این امر سبب بالا رفتن قیمت تمامشده شیر و گوشت شده است. راهحل این امر گران کردن نرخ شیر و گوشت نیست چراکه منجر به کاهش قدرت خرید مصرفکننده میشود تنها راه مدیریت و کاهش قیمت نهادههای دامی به دستان دولت است.