الگوهای مالیاتی در کشورهای مختلف

در نظام مالیات بر مجموع درآمد، برخلاف نظام مالیاتی کنونی ایران که مبتنی بر اخذ جداگانه مالیات از پایه های مختلف درآمدی است، مالیات همه منابع درآمدی اشخاص حقیقی در پایان سال با نرخ مشخص و پس از لحاظ معافیت پایه، هزینه قابل قبول و اعتبار مالیاتی محاسبه و اخذ می شود.

برای اجرای نظام مالیات بر مجموع درآمد الگوهای مختلف پیشنهاد شده است که هر یک از کشورهای جهان متناسب با شرایط کشور خود، یکی از آنها را اجرا می کند. این سیستم ها عبارتند از: الگوی فراگیر، الگوی دوگانه و الگوی مالیات هموار، در این الگوها مالیات بر مجموع درآمد به شیوههای متفاوتی اخذ می شود یکی از نکات اقتصاد سیاسی قابل توجه این است که معافیت های گسترده و متعدد برخی منابع درآمدی موجب می شود که دولت جهت تامین مخارج خود، مالیات با نرخ های گزاف از منابع مشمول مالیات اخذ نماید، در واقع پیچیدگی در یک مارپیچ موجب تقویت خود می شود و پیچیدگی در پی پیچیدگی می آید.

آمریکا یک نمونه از کشورهایی است که در آن مالیات درآمد اشخاص حقیقی در قالب الگوی فراگیر با نرخهای تصاعدی (پلکانی) اخذ می شود. در این کشور درآمد ناشی از کار و درآمد ناشی از سرمایه، تجمیع می شود و با یک نرخ تصاعدی مشمول مالیات می شوند و برخورد یکسان با آنها صورت می گیرد. شایان ذکر است که درآمریکا علاوه بر دولت مرکزی (فدرال) هر ایالت نیز جداگانه مالیات ها و عوارض وضع می کند که در نرخ ها و معافیت ها با یکدیگر متفاوت هستند.

یکی از معیارهای ارزیابی الگوهای مالیاتی میزان پیچیدگی یا سادگی سیستم مالیاتی است. هر چه الگوی مالیاتی پیچیدگی کمتری داشته باشد، سیستم وظایف مالیاتی برای شهروندان و مالیات دهندگان قابل فهم تر خواهد بود الگوی مالیاتی چه از جهت قانونگذاری و چه از جهت اجرا باید برای مودیان قابل فهم و ساده باشد تا بتوانند راحت تر مالیات بدهند. وجود سیستم بسیار پیچیده مالیاتی موجب فرار مالیاتی، صرف زمان بیشتر مودیان و افزایش هزینه مبادله در کل اقتصاد خواهد شد و از سوی دیگر سادگی سیستم مالیاتی، موجب افزایش تمکین مالیاتی، سهل شدن کار مودیان مالیاتی و کاهش هزینه های اضافی و صرفه جویی در زمان می شود.

لزوم توجه به مسئله تورم

بسیاری از کشورها سیاست کاهش نرخ مالیات و گسترش پایه مالیاتی را در پیش گرفته اند و برای نیل به این هدف، از الگوی پیچیده فراگیر روی گردان شده اند و به الگوهای دوگانه و هموار اقبال بیشتری نشان داده اند.

نرخهای پلکانی و طبقات درآمدی در الگوی مالیات فراگیر؛ ایالات متحده آمریکا

نرخ های تصاعدی و طبقات دستمزد در الگوی مالیاتی دو گانه؛ کشور نروژ

نرخ های تصاعدی مالیات بر درآمد نیروی کار در الگوی شبه دوگانه؛ کشور هلند

مالیات بر درآمد دو نرخی در الگوی مالیات هموار؛ جمهوری اسلواکی