افزایش بدهی بانک‌ها و دولت به بانک مرکزی

آنطور که گزارش بانک مرکزی از متغیرهای پولی و بانکی در پایان خرداد سال جاری نشان میدهد، در این مدت خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی با ۵۳.۵ درصد رشد نسبت به خرداد سال قبل به ۲۰۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان و مطالبات بانک مرکزی از بانکها با ۰.۱ درصد رشد به ۱۱۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان رسید.

در این زمینه، بانک مرکزی در اطلاعیهای دلیل اصلی افزایش مطالبات خود از بخش دولتی در دوره مذکور را استفاده دولت از وجوه تنخواه گردان (جمعاً به میزان ۵۵۵.۳ هزار میلیارد ریال) اعلام کرد.

در خصوص تحولات مربوط به استفاده دولت از وجوه تنخواه گردان خزانه در سال جاری نیز توضیح داد که با توجه به رقم منابع بودجه عمومی سال ۱۴۰۰ (مصوب مجلس شورای اسلامی، معادل ۱۳۷۳۷.۷ هزار میلیارد ریال) سقف اولیه تنخواه گردان خزانه به میزان سه درصد بودجه عمومی (۴۱۲.۱ هزار میلیارد ریال) تعیین و تا ابتدای اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ تمامی این مبلغ طی دو قسط در اختیار دولت قرار گرفت.

در ادامه، هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۴۰۰.۳.۲۶ و به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه (به منظور پیشگیری، امدادرسانی و جبران خسارات ناشی از حوادث غیرمترقبه، در اجرای ماده (۱۰) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و اصلاحیه آن مبنی بر افزایش تا معادل سه درصد تنخواه گردان خزانه و تبصره الحاقی به ماده (۲۴) قانون محاسبات عمومی کشور ـ مصوب سال ۱۳۶۶ـ موضوع ماده (۱) قانون تنظیم بخش از مقررات مالی دولت ـ مصوب سال ۱۳۸۰ ـ و با رعایت بند (م) ماده (۲۸) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) ـ مصوب سال ۱۳۹۳ ـ و سایر قوانین مرتبط) مقرر کرد سقف مجاز تنخواه گردان خزانه در سال ۱۴۰۰ به میزان یک واحد درصد افزایش یابد (افزایش از ۴۱۲.۱ به ۵۴۹.۵ هزار میلیارد ریال) و بانک مرکزی را موظف کرد در اسرع وقت افزایش تنخواه گردان خزانه را در اختیار وزارت امور اقتصادی و دارایی (خزانه داری کل کشور) قرار دهد. لذا بانک مرکزی با توجه به مصوبه مذکور، در تاریخ ۱۴۰۰.۳.۳۰ نسبت به پرداخت مبلغ اضافه شده به سقف مجاز تنخواه گردان خزانه (۱۳۷.۴ هزار میلیارد ریال) اقدام کرد.

چرا سقف برداشت دولت از تنخواه زیاد شد؟

در خصوص عوامل موثر بر افزایش سقف مجاز تنخواه گردان خزانه در سال ۱۴۰۰، بانک مرکزی به چسبندگی هزینههای جاری دولت و همچنین کاهش قابل توجه برخی از درآمدهای دولت (نظیر درآمدهای مالیاتی بر نقل و انتقال سهام در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰ نسبت به دوره مشابه سال قبل) اشاره کرد.

علاوه بر این، به استناد جز (۴) تبصره (۱۴) قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، بانک مرکزی موظف شده است برای پرداخت به موقع مصارف هدفمندی و بر اساس درخواست سازمان برنامه و بودجه، معادل یک درصد از جمع مصارف جدول تبصره (۱۴) را (حدود ۳۳.۴ هزار میلیارد ریال) به صورت تنخواه در اختیار سازمان هدفمندسازی یارانهها قرار دهد که از این میزان، معادل ۲۰۰۰ میلیارد تومان در تاریخ ۱۴۰۰.۳.۵ در اختیار سازمان هدفمندسازی یارانهها (به منظور پرداخت به شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران برای خرید تضمینی گندم) قرار گرفته است.

بر این اساس در طول سه ماهه اول سال جاری، از مجموع تنخواه گردان (خزانه و سازمان هدفمندسازی یارانه ها) به میزان ۵۶۹.۵ هزار میلیارد ریال، ۵۵۵.۳ هزار میلیارد ریال توسط دولت مورد استفاده قرار گرفته است که از این میزان ۴۳۲.۱ هزار میلیارد ریال (۷۸ درصد) در قبل و ۱۲۳.۲ هزار میلیارد ریال (۲۲ درصد) در دوره مدیریت جدید بانک مرکزی اجرایی شده است.

از سوی دیگر، جزئیات افزایش بدهی بانکها به بانک مرکزی نیز بررسی شد که وضعیت داراییها و بدهیهای بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی حاکی از آن است که میزان داراییهای خارجی در این بخش با ۹۱.۱ درصد رشد نسبت به پایان خرداد سال قبل همراه بوده و به ۱۳۵۳ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان رسیده است.

سپرده بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی نزد بانک مرکزی نیز با ۳۴.۱ درصد افزایش نسبت به خرداد سال گذشته به ۴۲۰ هزار میلیارد تومان رسید. همچنین، بدهی بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی به بانک مرکزی نیز در پایان خرداد ۱۴۰۰ با ۰.۱ درصد افزایش به ۱۱۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان رسیده است.

خلاصه داراییها و بدهیهای بانکهای تجاری

علاوه بر این، میزان داراییهای خارجی بانکهای تجاری کشور در پایان خرداد ۱۴۰۰ معادل ۱۹۷ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان است که نسبت به مدت مشابه سال پیش ۱۵۱.۴ درصد رشد نشان میدهد.

سپرده بانکهای تجاری نزد بانک مرکزی نیز ۷۴.۴ هزار میلیارد ریال بوده که ۲۳.۹ درصد کاهش یافته است.

جمع کل داراییهای بانکهای تجاری در دوره مورد بررسی، ۱۲۲۸ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان بوده که به نسبت خرداد ۹۹ دارای ۶۰.۸ درصد رشد است و میزان بدهی بانکهای تجاری به بانک مرکزی در پایان خرداد ۱۴۰۰ به ۷۴.۷ هزار میلیارد ریال رسیده که ۲۳.۹ درصد نسبت به سال قبل افت داشته است.

وضعیت داراییها و بدهیهای بانکهای تخصصی

بر پایه این گزارش، میزان داراییهای خارجی بانکهای تخصصی در پایان خرداد ۱۴۰۰ معادل ۳۳۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان است که نسبت به سال قبل ۶۰.۶ درصد رشد یافته است.

جمع کل داراییهای بانکهای تخصصی در این دوره رقم ۱۱۹۷ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان است که ۴۰.۳ درصد رشد دارد. همچنین میزان بدهی بانکهای تخصصی به بانک مرکزی ۴۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان است که معادل سه درصد نسبت به پایان خرداد ۹۹ کاهش داشته است.