دلایل آشفتگی بازار سیمان

به گزارش ارانیکو و به نقل از کالاخبر از روابط عمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، در این گزارش آمده: صنعت سیمان یکی از قدیمیترین صنایع کشور محسوب میشود که قدمتی حدود ۱۰۰ ساله در ایران دارد. غنی بودن ایران از نظر معادن سنگ آهک، رس، سیلیس و آهن به عنوان مواد اولیه مورد استفاده برای تولید سیمان، موجب توسعه این صنعت در کشور شده است.

در ادامه این گزارش بیان شده: کارخانههای سیمان در ابتدا به طور کامل از سایر کشورها (مانند شوروی، رومانی، آلمان، چک اسلواکی) خریداری میشدند؛ اما بعدها و با دستیابی کشور به دانش فنی طراحی و ساخت این واحدها، طراحی و اجرای کارخانههای سیمان به طور کامل در کشور انجام شد. میزان متوسط سرمایهگذاری مورد نیاز برای احداث یک کارخانه سیمان با ظرفیت یک میلیون تن، حدود ۱۵۰ میلیون دلار است. کارخانههای سیمان تا دو دهه اخیر دولتی بوده و قیمتگذاری و توزیع این کالا را دولت و تعاونیهای توزیعی انجام میداد.

در این گزارش با بیان این مسئله که پس از واگذاری کارخانههای سیمان به بخش خصوصی (اعم از بخش خصوصی واقعی و سایر نهادهای عمومی و شبه دولتی) نحوه اداره واحدهای سیمانی و شبکه توزیع آن با تحولاتی روبه رو شد، اما سایه قیمتگذاری دستوری توسط دولت برای سیمان تاکنون ادامه پیدا کرد، تا اینکه با اولین عرضه سیمان در بورس کالا در خرداد سال ۱۴۰۰، کشف قیمت سیمان براساس مکانیزمهای عرضه و تقاضای بازار انجام شد، تصریح شده: حمل و نقل و صادرات سیمان در مسافتهای طولانی توجیه اقتصادی ندارد. بنابراین در کشورهایی که دارای منابع معدنی مورد نیاز برای تولید سیمان هستند، احداث کارخانه سیمان برای تأمین نیاز بازارهای محلی (تا شعاع حداکثر ۴۰۰ کیلومتر) است. در فرایند تولید سیمان، ابتدا محصول کلینکر تولید میشود و پس از آسیاب کردن آن، سیمان به دست میآید. کشورهایی که منابع معدنی مورد نیاز یا فناوری لازم برای تولید سیمان ندارند، عموماً محصول میانی کلینکر را وارد کرده و پس از یک مرحله آسیاب کردن، آن را به سیمان تبدیل میکنند.

در بخش دیگری از این گزارش میخوانیم: با توجه به سیاستهای کشور در دهههای گذشته اعم از توسعه پروژههای عمرانی بزرگ مانند ساختوساز، سدسازی و پروژه مسکن مهر و همچنین چشمانداز افق ۱۴۰۴ کشور مبنی بر رشد اقتصادی سالیانه ۸ درصدی، اعطای گسترده مجوز به واحدهای تولید سیمان انجام شده است، به طوری که پیشبینی میشود با توجه به مجوزهای صادر شده برای کارخانههای سیمان، ظرفیت اسمی تولید سیمان کشور در سال ۱۴۰۴ به حدود ۱۰۰ میلیون تن برسد. در حال حاضر ایران یازدهمین کشور بزرگ تولیدکننده سیمان در دنیاست. کشورهای چین، آمریکا و هند، سه کشور بزرگ تولیدکننده سیمان در دنیا هستند. در حال حاضر هیچ مجوزی برای واحدهای جدید تولید سیمان در کشور صادر نمیشود.

در بخشهای دیگر این گزارش مرکز پژوهشهای مجلس به بررسی قیمت سیمان در بازارهای منطقه پرداخته و اعلام داشته: قیمت سیمان در بازارهای منطقهای در سالهای اخیر به طور متوسط ۷۰ – ۶۰ دلار بر تن (معادل هر کیلوگرم ۱۶۲۵ تومان با احتساب دلار ۲۵۰۰۰ تومانی) بوده است. این در حالی است که قیمت فروش سیمان در کشور (مصوب وزارت صنعت، معدن و تجارت) در سالهای اخیر حدود ۱۵ – ۱۰ دلار بر تن (معادل هر کیلوگرم ۵/۳۱۲ تومان با احتساب دلار ۲۵۰۰۰ تومانی) بوده است.

در این گزارش با تصریح بر این نکته که حضور واسطهها در صنعت سیمان چه در حوزه فروش داخلی و چه در حوزه صادرات یکی از چالشهای بزرگ این صنعت به حساب میآید، بیان شده: واسطهها سیمان را به قیمت مصوب دولتی در درب کارخانه از تولیدکننده خریداری کرده و آن را با احتساب هزینه حمل و نقل و سود در بازار عرضه میکنند. بنابراین سود حاصل از شکاف قیمتی میان قیمت سیمان در درب کارخانه و قیمت آن در بازار به جیب واسطهها سرازیر میشود. نقش مهم واسطهها به این دلیل است که با قدرت مالی آنها، تولیدکنندگان اقدام به فروش محصول خود به صورت نقدی به واسطهها میکنند.

این در حالی است که مصرفکنندگان واقعی، امکان خرید نقدی از درب کارخانه و به میزان بالا را نداشته و مجبور هستند تا تأمین سیمان مورد نیاز خود را از طریق واسطهها و سپس توزیعکنندگان انجام دهند. در سالهای اخیر به دلیل افزایش قیمت حمل و نقل و همچنین مواد مورد نیاز برای بستهبندی سیمان (کیسه سیمان) اقدامات سودجویانهای را برخی واسطهها انجام دادهاند و اصلاح نظام توزیع این کالای اساسی در کشور را بیش از پیش مورد توجه قرار داده است. در حوزه صادراتی نیز، در گذشته واسطهها (بازرگانان) ایرانی و غیرایرانی به خرید سیمان با قیمت مصوب از درب کارخانه و به صورت ریالی اقدام کرده و آن را به صورت ارزی یا ریالی صادر میکردند و به دلیل رواج کارتهای بازرگانی یکبار مصرف، ارزی از محل صادرات سیمان به کشور باز نمیگشت که پس از اصلاح سیاستهای ارزی توسط بانک مرکزی و همچنین نظارت بر روند صدور کارتهای بازرگانی، این مشکل تا حد زیادی مرتفع شده است و در حال حاضر تولیدکنندگان سیمان نیز اقدام به صادرات محصولات خود میکنند.