ایجاد بازی برد-برد ایران، چین و سوریه در انتظار ابتکار عمل ایران

کشور سوریه در دوران بحران، آسیبهای اقتصادی زیادی متحمل شده بهطوریکه سازمان ملل حجم سرمایه موردنیاز برای بازسازی سوریه را 400 میلیارد دلار تخمین زده است. در حال حاضر این کشور وارد دوران بازسازیشده ولی به علت حجم بالای تخریب نیاز به کمکهای بینالمللی برای گذر از این دوران دارد. ایالاتمتحده و همپیمانان منطقهای این کشور با ناامیدی از دستیابی به اهداف خود بهصورت نظامی در سوریه، زمین بازی را به حوزه اقتصادی کشاندهاند. شروع این رویکرد از زمان بحران بود به صورتی که تروریستهای دستنشانده بهطور سیستماتیک مبادرت به از بین بردن زیرساختهای اقتصادی سوریه کردند و در ادامه این اقدامات ایالاتمتحده با اجرای تحریم سزار در 17 ژوئن 2020 موجب افزایش فشار اقتصادی بر سوریه شده است. ایالاتمتحده با این کار مانع از ورود سرمایه برای بازسازی سوریه شده است.

این اقدامات ایالاتمتحده و همپیمانان آن سبب شده تا نقش دوستان و همپیمانان سوریه در دوره بازسازی نیز همانند دوران بحران، پررنگ شود. دولت سوریه که قبل از این تحریمها نیز بارها اعلام کرده بود که در دوران بازسازی اولویت با متحدان این کشور در دوران بحران است، بعدازاین تحریمها هم تلاش کرده است تا با استفاده از ظرفیت مالی و فنی متحدان ازجمله ایران، اقتصاد و زیرساختهای خود را بازسازی کند. ورود به بازسازی سوریه به معنای ورود به یک بازار 400 میلیارد دلاری است که در حال حاضر بسیاری از رقبا نیز به علت تحریمها در آن حضور ندارند.

*تأمین مالی یکی از گلوگاههای ورود ایران به بازسازی سوریه

باوجود ورود ایران از همان ابتدای فروکش کردن بحران در بازسازی سوریه و انعقاد توافقهایی بین طرفین، هنوز بسیاری از این توافقها به مرحله اجرا نرسیدهاند. یکی از دلایل مهم اجرایی نشدن این توافقها محدودیت ایران در تأمین مالی پروژههای موردتوافق است. لذا ایران به علت محدودیت در تأمین مالی پروژههای بزرگ سوریه نیازمند استفاده از ظرفیت کشورهای دیگر در این مرحله است. در میان کشورهای حامی سوریه در دوران بحران چین تنها کشوری که توان سرمایهگذاری بالا برای کمک به بهبود اوضاع سوریه را دارد. اما با توجه به تجربه چین در سرمایهگذاری در لیبی و متضرر شدن به دلایل نظامی و امنیتی، این کشور تا مساعد شدن اوضاع امنیتی سوریه علاقهای به حضور جدی ندارد. در تاریخ 26 تیر 1400 وزیر خارجه چین به سوریه سفر کرد و این اولین سفر یک مقام ارشد چین به سوریه از سال 2011 پس از آغاز بحران در سوریه است. این سفر مقام عالیرتبه چینی نشاندهنده علاقهمندی و برنامه چین برای ورود به سوریه است.

چینیها قبل از شروع بحران سوریه توافقنامهها و قراردادهای مختلفی در حوزه نفت و گاز، خودرو و تجارت با سوریه امضا کرده بودند. اما با شروع بحران فعالیتها و برنامههای چین متوقف شد. از طرفی چین دارای بیشترین میزان ذخایر ارزی جهان است و این ویژگی امکان تأمین حجم قابلتوجهی از سرمایه موردنیاز بازسازی سوریه را به آنها میدهد. چین به علت اهمیت سوریه در برنامه کمربند و راه و حجم بالای نیاز به سرمایه، کالا و خدمات در سوریه علاقهمند به حضور در این کشور است.

*تجربه همکاری نظامی ایران با روسیه در سوریه

در دوران بحران نظامی سوریه، ایران در وهله اول با حضور میدانی خود توانست جلوی فروپاشی حکومت سوریه را بگیرد و در وهله دوم روسیه را متقاعد به حضور در سوریه نماید و ضعف خود در پشتیبانی هوایی را از طریق روسها پوشش دهد. این تجربه موفق میتواند در زمینه اقتصادی با چینیها تکرار شود و ضعف ایران در تأمین سرمایه از طریق چین پوشش داده شود. اما این اتفاق در ابتدا مستلزم داشتن طرح و برنامه و حضور واقعی و میدانی ایران در بازسازی سوریه است تا بتواند از چینیها نیز در این برنامه استفاده کند.

با توجه به نیازمندی کشور سوریه به سرمایه خارجی و ناتوانی ایران در تأمین آن، همکاری با کشور چین یک گزینه مناسب برای ایران در سوریه است. ایران با برنامهریزی همکاریهای مشترک با چینیها در سوریه میتواند نگرانیهای آنها درزمینه نظامی و امنیتی را کاهش داده و زمینه حضور سریعتر آنها در سوریه را فراهم کند. از طرفی عضویت ایران در سازمان همکاریهای شانگهای نیز یک فرصت مناسب برای همکاریهای بیشتر با چین در کشورهای منطقه ایجاد کرده است.