در مذاکرات هسته‌ای امروز چه خواهد گذشت؟

در دو دیدار هستهای مهم، امروز از یک سو نمایندگان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره جنبههای فنی برنامه هستهای ایران در وین به گفتوگو میپردازند و از سوی دیگر، شهر استانبول ترکیه، میزبان کاترین اشتون و سعید جلیلی خواهد بود.

درباره ملاقات نخست، «رویترز» مینویسد هرچند ایران نسبت به مثبت بودن نتیجه مذاکرات با آژانس ابراز امیدواری کرده، دیپلماتهای غربی نسبت به این موضوع ابراز تردید میکنند.
از سوی دیگر، همچون همیشه این بار نیز با نزدیک شدن هر چه بیشتر به مذاکرات، فشارهای تحریمی غرب و مواضع منفی آنها نسبت به مذاکرات افزایش یافته است.

رویترز به نقل از علی اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس مینویسد: «ما بدون شک با انتظار پیشرفت وارد مذاکرات میشویم... ما در این گفتوگوها جدی هستیم». اما در همین حال، یک دیپلمات غربی در وین به این خبرگزاری گفته: «ما به هیچ وجه دلیلی برای خوشبینی نمیبینیم».

این در حالی است که پیش از این، مقامات ایران و آژانس چند بار تا پای یک توافق مورد نظر پیش رفتند؛ اما هر بار موضعگیریهای بعدی آژانس و مطرح کردن ادعاهای جدید علیه برنامه هستهای ایران، این فرایند را به تأخیر انداخت.

مهمترین عاملی که تاکنون به شدت از سوی آژانس پیگیری شده و محور ادعاها علیه ایران را نیز تشکیل میدهد، موضوع اجازه دسترسی به مرکز نظامی «پارچین» در شرق تهران بوده که آژانس مدعی است، ایران در این مکان آزمایشهای نظامی هستهای انجام داده است. در مقابل، ایران با وجود رد این ادعا، تأکید کرده در صورت دسترسی دو طرف به یک «توافق ساختاری»، مخالفتی با بازدید بازرسان از پارچین ندارد.

به هر حال، با توجه به اختلاف نداشتن طرفین بر سر اصول این توافق ساختاری، تاکنون پیشرفت قابل ذکری در مذاکرات ایران و آژانس حاصل نشده است. ایران تأکید میکند رویکرد حل موضوع، باید مرحله ای باشد و با پاسخگویی تهران به هر یک از پرسشهای آژانس، پرونده آن موضوع برای همیشه بسته شود، ولی آژانس خواستار آن است که در هر مرحله، امکان بازگشت به موضوعات پیشین باشد.

اما همان گونه که اشاره شد، امروز نشست مهم دیگری نیز در استانبول میان سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار میشود؛ نشستی که گفته میشود با هدف پیگیری گفتوگوهای پیشین در آلماتی و نزدیک کردن دیدگاههای طرفین به یکدیگر انجام میگیرد.

در این راستا، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان روز گذشته ابراز امیدواری کرد اشتون با رویکردی سازنده و مثبت وارد این گفتوگوها شود. عباس عراقچی اشاره کرد که دیدار  استانبول با هدف بررسی دقیقتر پیشنهادهای ارائه شده از سوی هر دو طرف برگزار میشود.

با این حال، با توجه به سطح برگزاری این ملاقات و نیز زمان آن، انتظار دستاورد چشمگیری از آن نمی رود و به نظر میرسد، هدف اصلی طرفین نیز تداوم بخشیدن به فرایند مذاکرات و حفظ تماسها با هدف فراهم کردن زمینه توافق در آینده باشد.

در این راستا باید اشاره کرد که ملاقات استانبول، بر خلاف هر بار نه با شرکت تیم کامل مذاکره کننده ایران و 1+5، بلکه تنها با حضور روسای دو تیم انجام میگیرد. از سوی دیگر، برخی تحلیلگران اشاره میکنند با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری در ایران و به ویژه حضور جلیلی به عنوان یکی نامزدها، نباید انتظار توافقی خاص از این نشست داشت.

به هر حال، آنچه مشخص است، این که ایران همواره در فرایند مذاکرات هستهای بر حق خود برای غنیسازی اورانیوم تأکید کرده و نیز گفتوگوهای سازنده و رسیدن به توافق را تنها در صورت برداشته شدن ملموس فشارها از جمهوری اسلامی ایران میسر دانسته است؛ خواستههایی که البته تاکنون با پاسخی درخور از سوی طرف مقابل روبهرو نشده است.