پیشنهادهای جذاب کشورهای منطقه پس از انعقاد قرارداد سوآپ گاز با ترکمنستان

«احمد اسدزاده» ضمن تبیین ابعاد مختلف قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان از خاک ایران به مقصد جمهوری آذربایجان به تعریف دیپلماسی نوآوری پرداخت و افزود: موضوع دیپلماسی عمومی بسیار مهم است. باید این موضوع جا بیفتد که کار بینالمللی تنها دعوت از یک سفیر، یا یک ناهار کاری و برگزاری یک کمیسیون تشریفاتی نیست، بلکه نیازمند سناریوپردازی و بازیسازی است.

دیپلماسی نوآوری و افزایش ظرفیت جذب در داخل صنعت نفت

معاون امور بینالملل و بازرگانی وزیر نفت پرده از دیپلماسی نوآوری در وزارت نفت برداشت و اظهارداشت: ما بهعنوان معاونت امور بینالملل و بازرگانی در نقطه اتصال داخل و خارج وزارت نفت هستیم و یکی از مسائلی که باید این معاونت در آن نقشآفرینی کند، موضوع همکاریهای کشورها در بخش تحقیق و توسعه است. امروزه شرکتها میتوانند با تشکیل بعضی از شبکههای تحقیقاتی روی یک موضوع مهم تحقیقات کنند، این قبیل مشارکتها هم رویهای بشردوستانه دارد و بهنوعی تحریمشکن است و هم نتایج بسیار پرثمری بهدنبال خواهد داشت.

اسدزاده ادامه داد: یکی از مواردی که مطرح است مساله مهاجران و متخصصان ایرانی ساکن در خارج از کشور است. این افراد میتوانند و بسیار علاقهمند هستند که با ایران همکاری کنند، اما باید زمینه همکاری با این افراد تسهیل شود. لازمه این کار آن است که ظرفیت جذب در داخل صنعت نفت بالا برده شود و گاه شاهد بودهایم که نفرات یا ظرفیتهایی از خارج از کشور پای کار آورده شدهاند، اما آنچنان که باید از آنها بهرهبرداری نشده است. فعال شدن این بخش در معاونت بینالملل نیز منوط به آن است که اکوسیستم نوآوری در وزارت نفت به نظم و برنامه مناسبی برسد تا بتوانیم از آن پشتیبانی کنیم.

کار بینالمللی تنها دعوت از یک سفیر و یا یک ناهار کاری نیست

وی به دیپلماسی عمومی اشاره کرد و گفت: موضوع دیپلماسی عمومی مسئله بسیار مهمی است. باید این موضوع جا بیفتد که کار بینالمللی تنها دعوت از یک سفیر یا یک ناهار کاری و برگزاری یک کمیسیون تشریفاتی نیست، بلکه نیازمند سناریوپردازی و بازیسازی است. در حوزه بینالملل باید بعضی از مسائل را اهرم کرد تا بتوان بازیگران مدنظر را بهکار گرفت. برای به نتیجه رسیدن یک موضوع در مراودات بینالمللی باید یک کار چندجانبه رسانهای، تخصصی، فنی و سیاسی انجام داد تا موضوع به سرانجام برسد.

معاون وزیر نفت تصریح کرد: موضوع انرژی شوخیبردار نیست و امروزه اهرم قدرت است و بهخاطر آن جنگ راه میاندازند و گاه یک قرارداد نفتی نقشه ژئوپلیتیکی منطقه را عوض میکند، از این رو بخش دیپلماسی عمومی بهعنوان یک جبهه پیشرونده میتواند در همان تسطیح زمین که اشاره شد نقش ایفا کند. باید با شناسایی جریانهای همسو و نیز کارشناسان خبره در داخل و خارج از کشور و تشکیل شبکههای تحقیقاتی اقدام به ایجاد گفتمان رسانهای کرد و این، کاری است که بهشدت در آن نیازمند کار و تلاش هستیم.

اسدزاده گفت: بنده مصمم هستم این بخش را با همکاری بخشهای ذیربط در داخل وزارت نفت مانند روابط عمومی فعال کنم، البته بار اصلی این کار برعهده روابط عمومی است، اما طراحی سناریو بهعهده این معاونت است که در این زمینه، فعال شدهایم.

قفلی که روابط را باز کرد

معاون وزیر نفت درباره این قرارداد افزود: اهمیت قرارداد سوآپ گاز این است که بین سه رکن دولتی امضا شده است؛ ترکمنگاز (ترکمنستان)، سوکار (جمهوری آذربایجان) و شرکت ملی گاز (ایران). این قرارداد پس از سردی روابط دوجانبه اهمیت دوچندانی مییابد و گامی مؤثر برای شکستن قفل روابط با ترکمنستان است. پیش از این سوآپ از سوی بخش خصوصی انجام میشد که البته آن هم اقدام خوب و مثبتی بود، اما متأسفانه به دلایلی در دولت گذشته متوقف شد.

اسدزاده با بیان اینکه در خلال امضای قرارداد جدید سوآپ گاز، روابط میان ایران، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان مرور شد و بستری برای احیا و پیگیری توسعه میدان نفتی البرز در دریای خزر را فراهم کرد، گفت: بعضی ادعاها از سوی شماری افراد غیرمطلع درباره قیمت سوآپ مطرح شد که تأیید نمیشود و این قرارداد یک قرارداد دو سر سود برای کشور است.

وی با بیان اینکه امضای این قرارداد سکویی برای ارتقای روابط دوجانبه ایران با ترکمنستان وجمهوری آذربایجان خواهد بود و با وجود آنکه حجم قرارداد بالا نیست، اما همانطور که گفتم قفل روابط دوجانبه را باز کرده است و هدف ما هم از امضای این قرارداد بیشتر همین بوده است، افزود: درباره تأمین سوخت زمستانی منطقه شمال شرق پیش از این وزارت نفت اقدامهای خوبی انجام داده و برای این منظور معطل این قرارداد نبود، اما با این حال تزریق این گاز در مناطق شمال شرق به پایداری شبکه کمک میکند.

معاون وزیر نفت با اشاره به اینکه ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان سه بازیگر مهم در صنعت گاز منطقه بهشمار میروند و این سه کشور در مجموع یکچهارم ذخایر گاز جهان در سال ۲۰۲۰ را در اختیار دارند، اظهار کرد: با وجود این سطح تولید این سه کشور در مجموع ۸.۷ درصد تولید گاز جهان را تشکیل میدهد که متناسب با مقدار ذخایر و ظرفیت بالقوه تولید آنها نیست. ترکمنستان، ایران و جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۰ به ترتیب ۳۱.۶، ۱۶ و ۱۳.۶ میلیارد مترمکعب و در مجموع ۶۱.۱ میلیارد مترمکعب گاز با خط لوله صادر کردند و سهم آنها از ۷۵۵ میلیارد مترمکعب صادرات گاز جهان با خط لوله ۸ درصد و از مجموع تجارت گاز بهصورت خط لوله و الانجی که معادل ۱۲۴۳ میلیارد مترمکعب است تنها پنج درصد است.

اسدزاده تصریح کرد: با توجه به محصور بودن جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در خشکی و دسترسی ایران به آبهای آزاد از یکسو و دسترسی ایران به برخی همسایگان نیازمند گاز طبیعی، استفاده از جغرافیای ایران برای ترانزیت یا سوآپ گاز ترکمنستان و جمهوری آذربایجان به دیگر کشورها میتواند در افزایش ظرفیت صادرات و به تبع آن تولید گاز سه کشور و برقراری تعامل پایدار تأمینکننده منافع هر سه کشور نقش مهمی ایفا کند. در نتیجه این قرارداد سهجانبه میتواند نخستین گام از همکاریهای بلندمدت سهجانبه تجارت گاز برای افزایش سهم از بازارهای منطقهای و جهانی گاز باشد.

وی با بیان اینکه افزون بر توسعه تجارت گاز از طریق همکاریهای سهجانبه، ظرفیتهای گستردهای برای تبادل دانش و خدمات فنی- مهندسی از بالادست تا پاییندست زنجیره گاز وجود دارد که میتواند از طریق افزایش راندمان و کاهش میزان اتلاف، آثار مثبت و ارزشمندی در بهبود سطح تولید، ظرفیت پالایش و میزان صادرات به همراه داشته باشد، اظهار کرد: معتقدم این سه کشور میتوانند با رویکرد همکاری عملکرد بهتری در میانمدت و بلندمدت داشته باشند و به لحاظ میزان تولید و صادرات گاز در آینده به بازیگران تأثیرگذارتری در منطقه و جهان تبدیل شوند.

معاون وزیر نفت تأکید کرد: سوآپ نفت خام را میتوان با این کشورها دنبال کرد. برای این کار باید واقعاً عملیات سوآپ انجام شود، همچنین باید از نفت خامهایی در منطقه خزر استفاده شود که برش نفت کوره کمتری در پالایشگاههای شمال کشور تولید کند که اگر این اتفاق بیفتد مزایای مضاعفی برای ما خواهد داشت.

اسدزاده گفت: پس از امضای قرارداد سوآپ گاز، پیشنهادهای جذاب دیگری هم از سوی برخی کشورهای منطقه مطرح شده که در حال پیگیری آن هستیم. اگر این پیشنهادها منجر به امضای قرارداد شود، اتفاق خوبی در عرصه دیپلماسی انرژی کشور رقم خواهد خورد.

وی با بیان اینکه در ماههای اخیر همزمان موفق شدیم هم تعاملات با ارمنستان را آغاز کنیم، هم قرارداد سوآپ را که پیشتر مطرح بود احیا کنیم، هم قفل روابط با ترکمنستان را بشکنیم، هم موضوع دریای خزر و میدان نفتی البرز را که سابقاً تفاهمهایش میان مقامهای ارشد دو کشور ایران و آذربایجان امضا شده تحرک بدهیم و هم پیشنهادهای جدیدی پیرو این ابتکار عمل برای تقویت مبادلات و تعاملات با کشورهای منطقه دریافت شود، تأکید کرد: موضوع سوآپ نتیجه سناریویی بود که طراحی شد و شکل گرفت. با اینکه ابعاد این اقدام به لحاظ اقتصادی کوچک است و برخی زوایای آن را هم نمیشود بیان کرد اما به لحاظ راهبردی ابعاد عمیقی دارد که اهل فن آن را میدانند.

معاون امور بینالملل و بازرگانی وزارت نفت درباره ابهامهای بهوجودآمده مبنی بر اینکه سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان یا عمان و پاکستان سبب تضعیف ایران در بازار گاز میشود، گفت: این موضوعات با هم منافات ندارد. هم میتوانیم گاز را مستقیم به این کشور صادر و هم سوآپ کنیم. اتخاذ این سیاستها نهتنها به تضعیف جایگاه ما منجر نمیشود، بلکه ایران را به هاب انرژی منطقه تبدیل میکند.

اسدزاده بیان کرد: باید توجه کرد هرگونه ایفای نقش در بازار گاز منوط به بهینهسازی و انجام کارهایی است که بتوانیم گاز را برای صادرات آزاد کنیم. متأسفانه مصرف بیرویه گاز در ایران اهداف صادراتی را تحت تأثیر قرار داده است. اگر اکنون فرصت صادرات گاز و سوآپ را از دست بدهیم معلوم نیست دیگر چنین فرصتهایی داشته باشیم و مسیرهای دیگری احیا خواهد شد که ما بدانها علاقهمند نیستیم و منافع ما را در منطقه تهدید میکند.

وی اضافه کرد: در مورد صادرات گاز یک نکته مهم دیگر آن است که باید در مورد قیمتگذاری گاز برای صادرات نگاهی واقعبینانه و راهبردی در کشور شکل بگیرد و البته همزمان با هرگونه فساد در قراردادها هم باید برخورد جدی شود.

قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان از خاک ایران به جمهوری آذربایجان در هفتم آذرماه و در کمتر از یکصد روز از عمر فعالیت دولت سیزدهم به امضا رسید، قراردادی که بررسی ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی آن نشان میدهد میتواند دستاوردهای ممتازی برای ایران به همراه داشته باشد و یخ روابط ایران با همسایگان را آب کند.