خطر رکود دوباره در اقتصاد ایران

بر اساس گزارش شامخ در دی ماه و ارزیابیهایی که از فعالان در بنگاههای اقتصادی منتشر شده، عدد شامخ به پایینترین حد در پنج ماهه اخیر رسیده است. این شاخص در طیفی میان صفر تا ۱۰۰ تعریف میشود و هر چه عدد بالاتر از ۵۰ باشد به معنی حرکت در مسیر رونق و هر چه پایینتر باشد به معنی خطر رکود است.

مرکز پژوهشهای اتاق ایران در گزارش دوره بیست و هشتم طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد موسوم به شامخ، اعلام کرده است که رقم این شاخص در دیماه ۱۴۰۰ به ۴۶.۹۴ واحد رسیده که کمترین نرخ در ۵ ماه اخیر است. در این ماه بهجز شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش، سایر مؤلفههای اصلی زیر ۵۰ واحد ثبت شدهاند.

طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاههای اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی نشده) برای کل اقتصاد ایران در دی ۴۶.۹۴ به دست آمده است و شاخص کل به کمترین نرخ ۵ ماه اخیر رسیده است. در این ماه بهجز شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش، سایر مؤلفههای اصلی زیر ۵۰ ثبت شدهاند. دلیل اصلی کاهش شاخص کل در دیماه آن است که اکثر فعالان اقتصادی در بخشهای ساختمان، خدمات و کشاورزی وضعیت را بدتر از ماه قبل ارزیابی کردهاند.

شاخص میزان فعالیتهای کسبوکار در آذرماه (۴۷.۰۷) در دیماه کاهش داشته و کمترین مقدار را طی ۵ ماه گذشته از مردادماه به ثبت رسانده است. این شاخص در بخش خدمات و کشاورزی و ساختمان به دنبال کاهش شدید تقاضا و نقدینگی با رکود بیشتری همراه بوده است.

شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (۴۳.۱۴) در دیماه کاهش داشته و طی ۶ ماه اخیر از تیرماه کمترین نرخ را به ثبت رسانده است. در دیماه بسیاری از فعالیتهای کسبوکار به دنبال کاهش قدرت خرید و نقدینگی با کمبود شدید تقاضای مشتریان روبرو بودهاند که البته بخشی از آن ناشی از سردرگمی در مورد نوسانات نرخ ارز متأثر از فضای توافقات سیاسی کشور بوده است.

شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداریشده (۴۳.۸۱) در دیماه طی ۹ ماه گذشته از فروردینماه (تعطیلات و اوج شیوع کرونا) به کمترین میزان رسیده است. این شاخص به دلیل کمبود نقدینگی، تورم و نااطمینانی نرخ ارز متأثر از تصمیمات سیاسی، در همه بخشهای اقتصادی کاهش یافته است.

شاخص میزان استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی (۴۹.۹۱) در دیماه با نرخ کمتری نسبت به آذر کاهش یافته است. به عقیده بسیاری از فعالان اقتصادی بهویژه در بخش ساختمان و خدمات و کشاورزی، به دنبال کاهش میزان سفارشات، افزایش فشار هزینهها و کمبود نقدینگی با حداقل نیروی ممکن به فعالیت ادامه میدهند.

شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات (۴۷.۱۴) همچنان در دیماه به کمترین مقدار ۳ ماه اخیر رسیده است. بخشی از کاهش تقاضای خارجی به دلیل تعطیلات ژانویه و همچنین شرایط آب و هوایی بوده است. بر اساس آخرین آمار گمرک، صادرات و واردات در دیماه هم به لحاظ ارزشی و هم به لحاظ وزنی نسبت به آذر کاهش داشتهاند.

شاخص قیمت فروش محصولات تولید شده یا خدمات ارائه شده (۵۸.۲۵) نسبت به ماه قبل (۵۵.۳۹) تا حدودی افزایش داشته و بیشترین نرخ افزایش این شاخص در بخش ساختمان بوده است. ادامه روند افزایش قیمتها و فشار هزینههای تولید باعث شده علیرغم کاهش قیمت مواد اولیه و تقاضا، قیمت فروش محصولات و خدمات افزایش یابد. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران شاخص قیمت مصرفکننده در دی ۱۴۰۰، برای خانوارهای کشور به ۳۸۸. ۲ رسید که نسبت به ماه قبل ۲.۴ درصد افزایش نشان میدهد.

شاخص میزان مصرف حاملهای انرژی (۶۹.۸۳) طی ۲۸ دوره از ابتدای شروع طرح (مهر ۱۳۹۸) به بیشترین مقدار خود رسیده است که البته به دلیل بروز سرمای شدید در ابتدای زمستان تشدید شده با اینحال بسیاری از فعالان اقتصادی با معضل چند برابر شدن قیمت سوخت و بالا رفتن هزینه تولید نیز روبرو هستند.