تغییر رویکرد هند و اثر آن بر صادرات فولاد ایران

هما موید جعفری
تحلیلگر بازارهای جهانی
به دنبال تغییر رویکرد هند از تولید برونمرزی فولاد به تولید در داخل، ارزش راهبردی خط لوله تاپی بیش از پیش آشکار شده است تا ایران علاوه بر از دست رفتن امتیاز صادرات گاز، اکنون نگران امتیاز صادرات فولاد خود نیز باشد. تغییر رویکرد هند از تولید برونمرزی فولاد به تولید در داخل، ضرورت تامین گاز موردنیاز در داخل مرزها را برای این کشور بیش از پیش آشکار کرده است؛ نیازی که زخم کهنه از دست رفتن قرارداد خط لوله صلح را برای ایرانیها تازه میکند.

تاتا استیل، بزرگترین تولیدکننده فولاد هند، بهتازگی اعلام کرده است که تولید فولاد در واحدهای برونمرزی خود را متوقف و رویکرد تولید در داخل را دنبال خواهد کرد. ظرفیت تولید فولاد هند ۱۱۰میلیون تن در سال اعلام شده است و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۰ این ظرفیت به ۳۰۰میلیون تن افزایش یابد. به این ترتیب هند که توانسته است آمریکا و ژاپن را در تولید فولاد پشتسر بگذارد و پس از چین، رتبه دوم جهانی را از آن خود کند، همچنان اهداف بلندپروازانهتری را در سر دارد. یکی از پیشنیازهای تحقق این هدف رویای دسترسی به حجم بسیار بالاتری از نفت و گاز است. هند هماکنون چهارمین مصرفکننده نفت دنیاست و بنابر برآوردها نیاز این کشور به نفت طی دهه گذشته حدود دهبرابر افزایش پیدا کرده است. به این ترتیب کاملا روشن است که تغییر رویکرد هند در صنعت فولاد و اولویتبخشی به تولید در داخل، میزان نیاز این کشور به گاز را بیش از پیش افزایش خواهد داد. هندیها از مدتها قبل با پیشبینی این نیاز به دنبال تامین گاز از ایران بودند؛ طرحی که کشورهای ذینفع با نیمنگاهی به چالشهای سیاسی منطقه ترجیح داده بودند نام خط لوله صلح را بر آن بگذارند. اما با مشکلات پیشآمده برای ایران به عنوان مبدأ صادرات گاز در این خط لوله، این پروژه ناکام ماند. اما هند از تلاش در جهت یافتن جایگزینی برای خط لوله صلح دست نکشید و به فاصله کوتاهی موفق شد با دلالی روسها، ترکمنستان را جایگزین ایران کند و به این ترتیب خط لوله تاپی رقیب خط لوله صلح شد.

خط لوله تاپی که قرارداد آن در سال ۲۰۱۰ میان چهار کشور ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند منعقد شد، قرار است با صرف هزینهای بالغ بر ۷میلیارد دلار سالانه ۳۳میلیارد مترمکعب از گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان و پاکستان به هندوستان منتقل کند. بحث مهم در اجرایی شدن پروژه تاپی تاکنون موضوع امنیتی بوده که توانسته است بیش از یکدهه موجب تاخیر در اجرا و تکمیل تاپی شود. اما در پی بازگشت طالبان به قدرت و اعلام حمایت از اجرای پروژههای زیرساختی، بستر عملیاتی شدن خط لوله گاز تاپی در افغانستان فراهم شده که مذاکرات تازهای را با هدف تسریع در روند کار پروژه مذکور به دنبال داشته است. در همین راستا معاون وزارت خارجه ترکمنستان ضمن سفری به ولایت هرات با تاکید بر بهبود شرایط امنیتی در افغانستان اعلام کرده است که کار پروژه تاپی داخل ترکمنستان در سالجاری میلادی ختم و همزمان با آن، کار لولهکشی در افغانستان آغاز خواهد شد. به این ترتیب نهتنها ایران از عواید صادرات گاز به هند محروم مانده، بلکه بازارهای منطقه منا و جنوب شرق آسیا به عنوان یکی از معدود مقاصد صادراتی فولاد ایران در دوران تحریم بهشدت از سوی فولادسازهای هندی تهدید میشود.