سناریوهای قطر در توافق گازی با عراق/ اروپا میزبان دوحه می‌شود یا تهران؟

مجتبی فردوسیپور درباره برنامه گازی عراق و قطر و تاثیر احتمالی آن بر بازار صادراتی ایران اظهار داشت: درخواست عراق در دیدار اخیر مقامات دو کشور خرید گاز از قطر برای جبران کبمود انرژی برق در عراق بوده است، این کشور حدود 19 تا 21 هزار مگاوات تولید برق و 10 تا 12 هزار مگاوات کسری دارد. در طول مدت گذشته با واردات برق و گاز از ایران این کسری را جبران میکرد، اما اخیرا ایران نسبت به پرداخت پول برق و گاز صادراتی به این کشور تذکراتی داده و عراق هم با توجه به تحریم تعلل میورزید، علاوه بر آن کاهش و افت صادرات گاز از سوی ایران به دلیل مصرف بالا در شرایط زمستان نیز مزید بر علت است.

وی ادامه داد: در نتیجه عراق توسط امریکا به کشورهای عرب حوزه خلیجفارس تمایل پیدا کرد، در وهله اول با عربستان برای جبران مافات انتقال برق ایران توافق کردند و برای تامین سوخت نیروگاهها هم به قطر سوق داده شدند تا کمبود دریافت گاز از ایران را جبران کنند.

فردوسیپور افزود: اکنون عراق برای دریافت گاز از قطر دو مسیر را در نظر دارد ابتدا انتقال به صورت الانجی و تانکرهای قطری به سمت پایانههای امالقصر عراق است که باید تاسیسات بوجود بیاید و گاز از این پایانه از طریق خطوط انتقال به سمت نیروگاههای عراق ارسال شود و اگر قرار باشد این توافق در پریود زمانی بلندمدت بین عراق و قطر جاری باشد لازمه آن انتقال از طریق خطوط لوله است که باید از خاک شبه جزیره عربستان و سپس عراق عبور کند؛ یا اینکه از مسیر کویت به جنوب عراق ارسال شود که در این پروژه کویت هم ذینع خواهد بود. بنابراین احداث خط لوله علاوه بر نیاز به توافق عراق و قطر توافقی هم باید میان ضلع سوم ماجرا یعنی عربستان صورت گیرد. با توجه به تنش و چالشی که چند وقت گذشته بین قطر و عربستان، امارات، بحرین و مصر وجود داشت این امکان وجود نداشت، اما اکنون با مصالحه چالش انتقال خطوط از مسیر عربستان برداشته شده و این امر امکانپذیر شده است.

سفیر اسبق ایران در اردن گفت: از سوی دیگر چالش کویت است که اگر بنا باشد خط لوله از عربستان به کویت و سپس به عراق برود مستلزم این است که چالش امنیتی و بیاعتمادی میان عراق و کویت برچیده شود و زمینه تفاهمات دو کشور بوجود بیاید تا کویت هم حلقه این اتصال انرژی باشد. عراق اخیرا دیدارهای گسترده و تفاهماتی با کویت در حوزه امنیتی و اطلاعاتی داشته و تلاش شده چالش امنیتی محدوده مرزی مشترک را از بین ببرند که مهمترین دلیل نیز حوزه انرژی در فلاتقاره و بهرهبرداری از جزایری است که بین عراق و کویت واقع شده است. اخیرا در مذاکرات نظامی و امنیتی بین دو کشور این موضوعات تا حد زیادی تسهیل شده است، بنابراین بعید نیست یکی از رویکردهای اساسی گسیل عراق به سمت حل مشکلات امنیتی و بیاعتمادی با کویت؛ خطوط انتقال انرژی برای درازمدت باشد.

وی خاطرنشان کرد: موضوع دیگر چالش قطر با دیگر دولتهای خلیجفارس مخصوصا عربستان، امارات و بحرین این بود که کشورهای منطقه تلاش میکردند که عراق را از ایران دور کنند و یکی از ابزارهای اساسی در این زمینه توجه به انرژی مخصوصا وابستگی عراق به برق و گاز ایران بود، طبیعتا بنا بر این بود زمینه را برای عراق فراهم کنند که از وابستگی به ایران رها شود و لازمه آن نیز این بود که چالشهای اعضای همکاری خلیجفارس حل و فصل شود.

فردوسیپور تاکید کرد: اگر تفاهم عراق و قطر صورت گیرد در گام نخست انتقال از طریق الانجی به سمت پایانه ذخیرهسازی امالقصر عراق است و در بلندمدت از طریق شبه جزیره عربستان است، در هر حال قطر هم به این پروژه علاقمند است وبا توجه به روابط صمیمی که بین قطر و ترکیه وجود دارد ترکها بدنبال این هستند که بین حلقه اتصال میانی یعنی عربستان و عراق توافق شود و نتیجتا گاز وارد خطوط ترکیه شود، طبیعتا گاز قطر بصورت آسان و سهمالوصولتر در سواحل مدیترانه ترکیه به سمت اروپا میرود و این امتیازی است که قطر از مدتها گذشته به دنبال آن بوده است.

وی با اشاره به چالشهای خط احتمالی عبوری از مسیر عربستان گفت: برخی معایب خطوط انتقال انرژی مربوط به وضعیت افراطگرایی اسلامی و وهابیها در عربستان است که ممکن است این خطوط انتقال از حوزه امنیتی دور شده و مخاطراتی در برداشته باشد.

این کارشناس بینالملل حوزه انرژی در ادامه به موضوع میادین مشترک ایران با قطر اشاره و تصریح کرد: ما در میدان آرش با قطر مشترک هستیم و شیب میدان نیز به سمت قطر است، هر طرف که جذب سرمایهگذار و تکنولوژی داشته باشد، میتواند میزان برداشت را توسعه دهد اگر قطر بتواند بازار صادرات عراق را بدست بیاورد از مسیر ترکیه میتواند اروپا را نیز بدست بگیرد و این مسئله میتواند از دو جنبه به ضرر ما باشد؛ یکی اینکه بازار عراق را از دست میدهیم و دوم اینکه با توسعه میدان برداشت سهم بیشتری از حوزه مشترک برداشت خواهند کرد.

وی بیان داشت: به هر صورت چشمانداز صادرت گاز ایران به دو امر اساسی بستگی دارد یکی اینکه بتوانیم جذب سرمایهگذاری خارجی داشته و از تکنولوژیهای نوین در حوزه برداشت از میادین مشترک دست برتر داشته باشیم که با وجود تحریم همچنان در هالهای از ابهام است و نکته بعدی اینکه هر میزان که برداشت کنیم نمیتوانیم ذخیره کنیم و اگر نتوانیم گاز را بفروشیم، بازارهای فروش گاز را از دست میدهیم و طبیعتا سهم کمتری هم در حوزه برداشت خواهیم داشت و از این حیث هم متضرر خواهیم شد.

فردوسیپور یادآور شد: طبیعتا این امکان برای ما وجود دارد که خطوط انتقال خود را تقویت کرده و جذب سرمایهگذاری کنیم اگر این بخش توسعه داده شود هم از طریق سواپ و یا صادرات به عراق و ترکیه به بازار اروپا میرویم، حتی میتوانیم ظرفیت صادراتی کریدور دوم عراق-سوریه-مدیترانهشرقی را توسعه دهیم و در رقابت با ترکیه این امتیاز را در صادرات با شرایط امن و توسعهای که در حوزه بازسازی سوریه داریم در دسترسی به بازار اروپا داشته باشیم.