افزایش تدریجی سهم چک‌های جدید در مبادلات اقتصادی

آمنه نادعلیزاده سختگیریهای اعمالشده از سوی قانون جدید چک در زمان تخصیص و صدور چک جدید را عاملی مؤثر در کاهش صدور چکهای بلامحل دانست و افزود: اجرای قانون جدید چک و الزامات مربوط به آن اعم از اعتبارسنجی مشتریان در سامانه صیاد هنگام ثبت صدور چک علاوه بر زمان تخصیص دسته چک، بررسی سوابق صادرکننده چک در زمان ثبت صدور چک در سامانه صیاد بهلحاظ سابقه چک برگشتی و همچنین ممانعت از صدور چک توسط اشخاص دارای سابقه چک برگشتی رفع سوءاثر نشده در کاهش آمار چک برگشتی مؤثر واقع شده است.

ارائه خدمات مربوط به چکهای جدید از طریق پیامک امکانپذیر است
وی در توضیح ارائه خدمات سامانه صیاد بهواسطه پیامک گفت: از ابتدای راهاندازی سامانه صیاد، بانک مرکزی درگاههای نوین بانکی شامل همراه بانک، اینترنت بانک و برنامکهای موبایلی و همچنین شعب را ملزم به ارائه خدمات سامانه صیاد کرد و پیامک نیز از ابتدا مدنظر بانک مرکزی بود.
در این زمینه علیرغم موانع متعدد، بانک مرکزی رایزنیهای لازم با وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات را بهعمل آورد و با ایجاد زیرساخت لازم امکان ارائه خدمات مربوط به چکهای جدید از طریق پیامک را فراهم کرد.
وی ادامه داد: بر این اساس صادرکنندگان و دریافتکنندگان چکهای جدید میتوانند با ارسال کدهای دستوری تعیینشده به سرشماره 4040701701، نسبت به «ثبت»، «تأیید دریافت»، «انتقال»، «استعلام» و همچنین «معرفی شماره تلفن همراه برای اطلاع از ثبت یا انتقال چک به نام فرد» اقدام کنند.
نادعلیزاده تأکید کرد: برای انجام هر یک از خدمات مربوط به چکهای جدید از طریق پیامک، کدهای ویژهای تعیین شده است که انجام آن با ارسال کد مربوطه به سرشماره 4040701701، امکانپذیر است.
وی اضافه کرد: راهنمای انجام فرآیندهای مرتبط با چک از طریق ارسال پیامک در پایگاه اطلاعرسانی بانک مرکزی منتشر شده است و هموطنان میتوانند با مراجعه به آن با کدهای مربوطه و روش انجام کار آشنا شوند.
نادعلیزاده افزود: در سرویس پیامکی امکانی فراهم شده است که بر اساس آن چنانچه ذینفع/ یا صادرکننده چک استعلامی را (اعم از استعلام چک توسط صادرکننده چک و یا استعلام چک توسط ذینفع) از طریق بستر پیامکی انجام دهد و شماره موبایل خود را اظهار کند پس از آن و از طریق همان شماره موبایل اطلاعات چک ثبتشده بهنفع وی بهواسطه هر درگاه نوین یا سایر روشها بهصورت پیامکی به وی ارسال میشود.
وی با بیان اینکه فرایندهای مرتبط با چک صرفاً از طریق شماره 4040701701 قابل انجام است، گفت: در این خصوص دریافت پیامک از هر شماره دیگری بهجز شماره یادشده معتبر نیست.
نادعلیزاده تصریح کرد: ثبت، تأیید و انتقال چک از طریق پیامک صرفاً برای چکهای با مبالغ تا 15 میلیون تومان امکانپذیر است، اما درخصوص خدمات مربوط به انواع استعلام و معرفی شماره همراه محدودیت مبلغی وجود ندارد.

امکان استعلام وضعیت چکهای تسویهنشده صادرکنندگان (چکهای در راه)
مقام مسئول بانک مرکزی در خصوص استعلام وضعیت چک یادآور شد: امکان استعلام وضعیت چک از سال 1397 راهاندازی شده است، اما درصددیم این سامانه استعلامی بهمرور تکمیل شود.
وی ادامه داد: سامانه استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی که در سال 1397 توسط بانک مرکزی راهاندازی شد، بهگونهای طراحی شده است که هر شخصی میتوانست سوابق چکهای برگشتی را از طریق پیامک استعلام کند و این خدمت بهروی وبسایت بانک مرکزی برای عموم مردم ارائه شده است، به این شکل که با وارد کردن شناسه صیادی در سامانه، تعداد و میزان چکهای برگشتی فرد اعلام میشود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: بهموجب قانون جدید چک مقرر شد علاوه بر سوابق چکهای برگشتی، اطلاعات چکهای تسویهنشده صادرکنندگان (چکهای در راه) به ذینفع چک (شخصی که چک بهنفع وی در سامانه صیاد ثبت صدور شده باشد) نیز اعلام شود، بر این اساس از سال 1400 که سامانه صیاد راهاندازی شد و چکهای جدید در آن ثبت شد این امکان برای بانک مرکزی برقرار شد که امکان استعلام چکهای در راه صادرکننده را نیز فراهم کند. در زمان حاضر سرویس مربوطه تکمیل شده است و با راهاندازی زیرساخت پیامکی سامانه صیاد این زیرساخت نیز برای آحاد مردم آماده خواهد شد.

لزوم استعلام از سامانه صیاد برای پیشگیری از مشکلات احتمالی
نادعلیزاده تصویب و ابلاغ قانون جدید چک را در راستای حمایت از حقوق ذینفع دانست و گفت: ذینفع چک در زمان دریافت چکهای جدید باید از سامانه صیاد استعلام لازم را بهعمل آورد و این نکته بارها در اطلاعرسانیهای بانک مرکزی و شبکه بانکی مطرح شده است، اما متأسفانه همچنان در این زمینه شاهد سهلانگاریهایی هستیم و برخی از گیرندگان در زمان دریافت چک استعلام لازم را از سامانه صیاد بهعمل نمیآورند و زمانی که بهدنبال نقد کردن چک هستند متوجه میشوند که صادرکننده چک اطلاعات را ثبت نکرده یا آن را اشتباه ثبت کرده است، برای برطرف کردن این مشکل بهترین راه انجام عملیات تأیید دریافت چک و یا استعلام از سامانه صیاد است که میتوان از طریق اینترنت بانکها، همراه بانکها، برنامکهای موبایلی، خودپردازها و شعب بانکها اقدامات اشارهشده را انجام داد.
وی ادامه داد: علاوه بر این در تیرماه سال گذشته بانک مرکزی یک سرویس استعلام بدون احراز هویت طراحی کرد و بهروی وبسایت خود قرار داد و مشتریان میتوانند از طریق این سرویس استعلام لازم را بهعمل آورند و متوجه شوند که چک با چه مبلغ و تاریخ سررسیدی بهنفع آنها ثبت شده است.
نادعلیزاده یادآور شد: در صورتی که اشتباهی در ثبت چک رخ دهد، اگر صادرکننده متوجه اشتباه خود در ثبت چک شود و در همان حال این مهم به تأیید گیرنده نرسیده باشد، امکان لغو ثبت چک وجود دارد، یعنی صادرکننده میتواند چک را به بانک ببرد و از بانک درخواست کند که ثبت چک را لغو کند، اما زمانی که گیرنده چک را دریافت کرده و به مالکیت خود درآورده باشد، گیرنده چک باید همکاری لازم را بهعمل آورد و چک را به صادرکننده انتقال دهد و صادرکننده از طریق بانک اصلاح چک را انجام دهد.

امکان ثبت چک تضمینی در سامانه صیاد بهزودی فراهم میشود
سخنگوی اجرای قانون جدید چک با بیان اینکه ثبت چکهای تضمینی در سامانه صیاد در اردیبهشت ماه 1400 در مجلس شورای اسلامی تصویب و به دستگاههای مربوطه ابلاغ شده است گفت: از زمان ابلاغ این مهم به بانک مرکزی، این بانک زیرساختهای لازم را فراهم کرد و در زمان حاضر این زیرساختها آماده و مقرر شده است بهزودی تمام چکهای تضمینشده به شناسه صیادی مجهز شوند و در زمان صدور نیز در سامانه صیاد ثبت شوند.
نادعلیزاده اضافه کرد: با این خدمت، گیرنده چک تضمینشده جدید میتواند با استعلام شناسه صیادی، از ثبت چک تضمینی بهنفع خود اطمینان حاصل کند. میتوان این امر را برترین مزیت قانون جدید چک درخصوص چکهای تضمینی دانست چراکه پیش از این استعلامی درباره چکهای تضمینی وجود نداشته است.

بیش از 80درصد خودپردازها بهزودی به سامانه صیاد متصل میشوند
مقام مسئول بانک مرکزی ضمن برشمردن راههای ثبت چک در سامانه صیاد گفت: بانک مرکزی درگاههای نوین بانکی شامل اینترنت بانک، همراه بانک و برنامکهای موبایلی و نیز شعب را فعال کرده است تا بهواسطه آنها مردم بتوانند چکهای خود را ثبت کنند.
سخنگوی اجرای قانون جدید چک با بیان اینکه در پایان آذر ماه سال 1400 بانکها ملزم شدند که خدمات سامانه صیاد را از طریق دستگاههای خودپرداز ارائه کنند، گفت: ازآنجایی که دستگاههای خودپرداز مکانیکی هستند، تجهیز آنها به سامانه صیاد بهلحاظ فنی امری پیچیده تلقی میشود، در این باره تاکنون اقدمات مناسبی انجام شده است و در زمان حاضر بیش از 23 هزار کیوسک و خودپرداز بانکی یعنی بیش از 37 درصد خودپردازها در کل کشور مجهز به سامانه صیاد شدهاند.
وی تصریح کرد: پیشبینی ما این است که بهزودی این آمار به بیش از 80 درصد برسد.

امکان انسداد حسابهای صادرکننده در سایر بانکها فراهم میشود
سخنگوی اجرای قانون جدید درخصوص مسدود شدن حسابهای صادرکننده چک در صورت کسری موجودی عنوان کرد: قانون جدید چک در سال 1397 تصویب شد و برای اجرا دو سال مهلت زمانی در نظر گرفته شده است، این کار پیش از این هم بهشکل دیگری صورت میگرفت بدین معنا که زمانی که چک برگشت میخورد شخصی که ذینفع چک بود میتوانست از بانک خواهش کند اگر صادرکننده چک در همان بانک دارای حساب است، حسابش مسدود و کسری مبلغ چک را به وی بپردازد، اما در قانون جدید قرار بر این شد که در همه بانکها چنین امکانی فراهم شود که این امر پیچیدگیهای خاص خودش را داشت.
وی افزود: هنگامی که چکی برگشت میخورد، بانک مرکزی باید به همه بانکها اعلام کند که چک برگشت خورده است و از همه بانکها بخواهد که موجودی حساب صادرکننده چک را به بانک مرکزی بازگردانند. بانک مرکزی برحسب موجودی حساب صادرکننده چک، تصمیم میگیرد که کدام حساب و به چه میزان مسدود شود و این پیام را به بانکها ارسال کند و بانکهایی که ملزم هستند این اقدام را انجام دهند باید انسداد را عملیاتی کنند، برای تحقق این امر نیاز به یک بستر نرمافزاری بود و الزامات فنی خود را میطلبید. در زمان حاضر 90 درصد بانکها به سامانه مربوطه متصل شدهاند و پس از اتصال کامل بانکها این اتفاق عملیاتی خواهد شد و امکان انسداد حساب صادرکننده چک در همه بانکها فراهم میشود.

افزایش تدریجی سهم چکهای جدید در مبادلات اقتصادی
سخنگوی اجرای قانون جدید چک در ادامه با بیان اینکه تا پایان شهریور ماه 1400، 25 درصد آمار چکهای وصولی متعلق به چکهای جدید بوده است، گفت: این آمار در اسفند ماه بالغ بر 60 درصد است یعنی 60 درصد چکهای وصولی در سامانه چکاوک، چکهای جدید هستند و این امر حاکی از استقبال چکهای جدید است.
بهگفته نادعلیزاده از ابتدای سال 1400 تا پایان سال بالغ بر 180 میلیون فقره چک جدید توزیع شده است که از این تعداد بالغ بر 65 میلیون فقره چک جدید در سامانه صیاد ثبت صدور شده است.
معاون اداره نظامهای پرداخت با ارائه برخی آمارها در این زمینه عنوان کرد: چکهای جدید از ابتدای فروردین ماه سال گذشته بر اساس قانون اصلاح قانون صدور چک وارد چرخه اقتصادی کشور شده و با الزامات قانونی بهتدریج جایگزین چکهای قدیمی شدهاند، بر این اساس و در حالی که در فروردین ماه 1400 تنها 0.02 درصد کل چکهای وصولی مربوط به چکهای جدید بوده این میزان در اسفند ماه سال 1400 به حدود 61 درصد رسیده است. این میزان نشانگر افزایش تدریجی گردش چکهای جدید در چرخه اقتصادی کشور و مبادلات عموم مردم است.
وی با برشمردن جزئیات این آمار گفت: میزان چکهای جدید وصولی در فروردین ماه سال گذشته یکهزار و 47 فقره، در اسفندماه 3میلیون و 890 هزار و 865 فقره و در مجموع سال 1400، 21میلیون و 259هزار و 932 فقره بوده است.
وی ادامه داد: در پایان سال 1400، نسبت چکهای برگشتی به کل چکهای مبادلهای 9.1 درصد بوده است، همچنین نسبت چکهای برگشتی جدید به چکهای مبادلهای جدید، 6.7 درصد و این نسبت در خصوص چکهای قدیمی 10 درصد بوده است، بدین معنا که از هر 100 چک قدیمی، 10 فقره و در مقابل از هر 100 چک جدید، 6 فقره برگشت خورده است.