تهران بر سر دوراهی برجام و روسیه/ چرا ایران به راحتی تحریم می‌شود؟

جمشید عدالتیان درباره تاثیر تحریمهای غرب بر اقتصاد روسیه گفت: به هر حال تاثیراتی که هوشمندانه بر علیه روسیه به کار میرود، ممکن است در کوتاه مدت خودش را نشان ندهد ولی بتدریج در آینده نمایان میشود. برای مثال در مورد نفت، اتحادیه اروپا گفته در 6 ماه آینده به جز یکی دو کشور، نفت از روسیه نمیخرند و این خودش باعث کاهش درآمد روسیه در حدود 90 میلیارد دلار در سال میشود.

وی افزود: در حوزه گاز هم به هر حال سعی خود را میکنند اما کوتاهمدت نیست و حداقل میان مدت خواهد بود که در آن روزانه یک میلیارد یورو درآمد نفت و گاز باهم دارد و درصورت موفقیت صدمات سنگینی به اقتصاد روسیه میزند. اما روسیه در سطح جهانی هم تولیدکننده غلات و فلزات است و بسیاری از منابع مواد اولیه روسیه در سطح جهانی اثر میگذارد.

عدالتیان با تاکید بر اینکه تحریم روسیه مثل تحریم ایران نیست، ادامه داد: ایران در اقتصاد جهانی نقش خیلی بزرگی نداشت و کل صادراتش 2 میلیون بشکه نفت و یک مقدار مواد پتروشیمی بود. ولی روسیه به اتحادیه اروپا غیر از نفت و گاز، فلزات و خیلی چیزهای دیگر صادر میکرد که اثرات خودش را اکنون در اقتصاد جهانی نشان میدهد. روسیه هم در این تحریمها بیدست و پا نخواهد بود اما بازنده اصلی اقتصاد دنیا نیست بلکه روسیه خواهد بود، از نظر کمبود درآمدهایی که به دنبال آن خواهد داشت.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره راهکار روسیه برای مقابله با این تحریمها گفت: راهکارش این است که روسیه چون یک کشور اروپایی محسوب میشود، اکنون باید بیشترین تمرکزش روی بازار چین و هند و بازارهایی شبیه این باشد که البته نمیشود به راحتی آنها را جایگزین بازار بزرگ اتحادیه اروپا کرد. البته تا حدودی این بازارها میتوانند این زیان را جبران کنند

عدالتیان با بیان اینکه باید دید این تحریمها تا کی ادامه دارد و آیا بالاخره راه حل سیاسی در مورد روسیه، اوکراین، اروپا و ناتو پیدا میشود یا خیر؟ خاطرنشان کرد: کمی خوشبین هستم که بالاخره در5 سال آینده این مشکل به گونهای حل خواهد شد و روسیه در اتحادیه اروپا جا پای خود را محکم خواهد کرد، گرچه به روسیه خیلی اعتمادی نیست ولی در کل اتحادیه اروپا هم بدون روسیه مشکل خواهد داشت.

این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه افزود: روسیه هم میتواند در مواردی غرب را تحریم کند ولی کلا نسبت تحریمهای غرب نسبت به تحریمهای روسیه بسیار کم اثرتر است. فعلا اثرش در این حد است که با تورمهای ترکیه حدود 68 تا 70 درصد، در اروپا وامریکا 8 درصد تاثیرات خود را گذاشته است اما غرب بعد از یکی دو سال میتواند جایگزین و این مشکل را با تحت فشار گذاشتن روسیه حل کند.

وی افزود: در آن طرف هم روسیه خاک اوکراین را در تصرف خود دارد و بالاخره به این نتیجه خواهند رسید که باهم مصالحه کنند. روسیه احتمالا قسمتی از اوکراین را تخلیه و آنها هم قسمتی از تحریمها را لغو کنند و در نهایت به یک راه حل سیاسی باهم برسند. اما سوال این است که چرا از اول یک کار دیپلماسی انجام نمیشود و میگذارند کار به جنگ برسد بعد تصمیم میگیرند؟ که باید از سیاستمدارها پرسید.

عدالتیان در مقایسه تحریم روسیه با ایران خاطرنشان کرد: روسیه نقش موثری در اقتصاد جهانی به خصوص در اروپا داشته ولی ایران این نقش را ندارد و میتوان گفت؛ وضع اقتصادی روسیه نسبت به ایران یک به ده است. ایران به راحتی ایزوله میشود و میتوان نفت از آن نخرید اما به این راحتی نمیتوان نفت و گاز روسیه را جایگزین کرد و به خصوص در صادرات مواد اولیه جایگزینی برای آن سخت است. به دلیل این وزنی که روسیه دارد، میتواند عکسالعمل نشان دهد ولی متاسفانه کشور ما به دلیل نقش کوچکی که 25 صدم نفت ایران در اقتصاد جهانی دارد، آن قدر تاثیرگذار نبوده است. اما روسیه از نظر اقتصادی مثل چین است و نمیتوان به راحتی چین را تحریم کرد، حال نه به شدت چین اما در بازارهای جهانی مثل بازار غلات و فلزات و نفت و گاز و غیره اکنون تاثیرگذار است.

وی در ادامه تصریح کرد: این نقش مهم را ایران در اقتصاد جهانی نداشت و باید تحمل میکرد. به نوعی اقتصاد ایران در تحریم بیشتر مقاومتی بود و اقتصاد روسیه میتواند به نوعی تهاجمی باشد. از نظر مقاومتی هم اگر بررسی کنیم روسیه دارای تکنولوژی و دانشمندان بزرگی است که میتواند با یک ترفندی از لحاظ سرمایهگذاری و غیره مشکلات تحریم غرب را جبران کند. نکتهای که در این میان وجود دارد این است که روسیه، چین، ایران، هند، ونزوئلا و چند کشور دنیا متوجه نقش دلار شدند و احتمالا به این سمت میروند که یک سیستم مالی نه به قدرت دلار ولی به دنبال یک تبادل مالی جهانی باشند.

عدالتیان افزود: روسیه کشوری است که در زمان شوروی هم تحریم بود اما علیرغم اینکه فقر زیاد بود، روی پای خود ایستاده بود. ولی در کل روسیه تکنولوژیهای فضایی، اتمی و نظامی و غیره دارد و این چیزی است که در کشور ما وجود نداشت. به همین دلیل هم روسیه بهتر از ایران روی اقتصاد جهانی میتواند اثرگذار باشد و هم تحریمها را بتواند با تکنولوژی و تولید داخلی جبران کند. راهحل آخر روسیه هم دور زدن تحریمها است که ایران در این موضوع از روسیه قویتر است.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: تحریمهای روسیه برای کشور ما، هم فرصت و هم تهدید است، وقتی نفت روسیه تحریم شد، نفت ما هم گران شد و ایران میتواند نفتش را بالای بشکهای صد دلار بفروشد و در بازارهای نفت، عرضه بیشتری کند و احیانا اگر گازهای مایع را توسعه داده بود، میتوانست آن را هم صادر کند و این فرصتها برای ایران وجود دارد. ولی تهدیدهایی هم وجود دارد و اینکه هر چه به سمت روسیه برود و تحریمها را بر علیه روسیه اجرا نکند، بیشتر ممکن است مورد تحریم غرب قرار بگیرد.

عدالتیان با بیان اینکه ایران اکنون سر دوراهی قرار گرفته و نمیتواند از روسیه حمایت کند، تاکید کرد: در حالیکه ایران در حال مذاکرات برجام است و از سویی هم از فرصتهایی که به طور کلی بوجود آمده میتواند استفاده کند. مساله دیگر این است که کشورهایی که مورد تحریم و غضب غرب قرار گرفتهاند، تعدادشان افزایش مییابد که در راس آنها هم روسیه است. هم پیمانی این کشورها میتواند کمک کند تا حدودی فشار تحریمها کم شود و اگر احیانا ایران در برجام به سرانجام نرسد احتمالا راه همکاری با روسیه و نیروهای شرق جواب دهد که باید این فرصت و تهدیدها را سبک و سنگین کرد.

وی افزود: در کوتاه مدت اگر به این مساله نگاه کنیم ما احیانا نفت و گاز خود را میتوانیم در بازار فعلی راحتتر و با قیمت بالاتر بفروشیم. ولی در بلندمدت و میان مدت باید از این فرصت استفاده کرد مثل همان کاری که روسها با ایران میکردند یعنی صد درصد با تحریم ایران موافق نبودند و صد درصد هم حاضر به همکاری نبودند. ایران هم احتمالا چنین روشی را اگر پیش بگیرد و بتواند از هر دو موقعیت غرب و شرق استفاده کند. اکنون بعضی کشورهای منطقه هم همین نقش را اجرا میکنند مثل کشورهای عربی نه محکوم و نه حمایت میکنند و بیشتر در این رابطه سکوت کردهاند.

وی با با بیان اینکه از نظر اقتصادی به هر حال فرصتهایی برای ایران بوجود میآید که به نفع ما است و باید از آن استفاده کرد، ادامه داد: تهدیدات جهانی سر جایش است یعنی گندم و آرد تاثیرات خود را اکنون در ایران هم گذاشته و قیمت آن آنقدر در دنیا افزایش یافته که میتواند منجر به قاچاق بیش اندازه در کشور شود. تئوری این است که اگر با کد ملی نان بدهند، کسی نمیتواند بیش از اندازه مصرف کند و حالت جیرهبندی است و آرد باید با حساب و کتاب توزیع شود. خوشبختانه فکر نمیکنم روسیه ما را از گندمش محروم کند ولی به هر حال قیمت جهانی گندم همهجا تقریبا دوسه برابر شده و در کشورهای فقیر حالت شورش و ناامنی بوجود آمده چون نان قسمت اعظم تغذیه مردم فقیر را تشکیل میدهد.

وی ادامه داد: ایران تا حدودی میتواند از طریق یارانه تاثیرات جهانی را جبران کند. کمبود گندم شاید نداشته باشیم ولی اگر مراقب نباشیم و تفاوت قیمت آرد ایران با کشورهای دیگر خیلی زیاد شود، آن موقع دیگر قاچاق به اوج خود خواهد رسید. ناامنی در اقتصاد جهانی حتی برای ما که ایزوله هستیم و نقش چندانی در اقتصاد جهانی نداریم نیز تاثیر خواهد گذاشت. کشورهای ثروتمند به هر حال راهی پیدا کرده و از این و ضعیت بیرون میآیند ولی کشورهای فقیر واقعا آسیب خواهند دید.

عدالتیان در ادامه افزود: در حال حاضر، نظمی در جهان از این برخوردها و جابجاییها شکل میگیرد که در این نظم جدید اقتصادی حتی بلوکبندی سیاسی، ایران باید بسیار هوشمندانه رفتار کند و بتواند از فرصتها بیشتر استفاده و تهدیدات را دفع کند. ما با تغییرات بسیار بزرگی در اقتصاد جهانی روبرو هستیم و باید خیلی هوشمندانه رفتار کنیم که از فرصتها استفاده کرده و صدمه کمتر ببینیم. حال نمیدانم سیاستمداران ما در این رابطه چگونه عمل خواهند کرد، فقط این را میدانم که اقتصاد جهانی دیگر به شکل قبل نخواهد بود. این تغییر را باید هم در زندگی مردم و هم در اقتصاد جهانی حفظ و از آن استفاده کرد.

این کارشناس اقتصادی در پایان خاطرنشان کرد: در عین حال خیلی هم نباید به تحریم روسیه و صادرات به آن دل بست چون ما کشوری نیستیم که بتوانیم جایگزین اروپا برای روسیه شویم. ترکیه را باید در این موقعیت رصد کرد، چون سعی دارد خود را به عربستان و اسرائیل و به غرب نزدیک و از آن سو میان اوکراین و روسیه میانجیگری کند و تلاش میکند موقعیت بهتری برای خود درست کند. این فعالیتها را کشورهای مختلف شروع کردهاند که امیدوارم ایران هم هرچه زودتر شروع کند.