آیا سیستم غذایی جهان فرو می‌ریزد؟

پایگاه خبری پرایم فید نوشت: شاید این که بگوییم سیستم غذایی دنیا در معرض خطر قرار دارد کمی اغراقآمیز به نظر برسد. اما باید توجه داشت که چندین سال است هر روز 20 هزار نفر در دنیا به خاطر گرسنگی و سوءتغذیه از دنیا میروند.

فائو سه عامل برای بروز بحران غذایی برشمرده است که عبارتند از فجایع طبیعی یا زیست محیطی، درگیریها و بحرانهای اقتصادی. یعنی اگر هر یک از این سه عامل در جهان وجود داشته باشد ممکن است با بحران غذایی و تشدید گرسنگی و سوءتغذیه مواجه شویم. اکنون این هر سه عامل با هم ظهور و بروز پیدا کردهاند.

خشکسالی در بسیاری مناطق جهان تولید محصولات کشاورزی را کاهش داده، جنگ اوکراین شبکههای توزیع را مختل کرده و شیوع کرونا رشد و رونق تولید را تحتالشعاع قرار داده است.

نگاهی به بازار مواد غذایی نشان میدهد شبکههای حملونقل، فرآیندهای تولید و فرآوری غذا و روابط میان کشورها و تجارت مواد غذایی در جهان در حال تضعیف است.

جهانی شدن، نظامهای غذایی ملی را که صرفاً بر تأمین نیازهای غذایی داخلی تمرکز داشتند به یک شبکه گسترده تأمین غذای جهانی تبدیل کرده است. شبکهای که بر اساس منطق تولید، توزیع و مصرف جهانی عمل میکند و کاری به نیازهای داخلی هر کشور ندارد.

تمرکز سرمایه منجر به آن شده است که چهار یا پنج تولیدکننده یا شبکه بزرگ توزیع، بازار همه محصولات مهم غذایی برای اکثریت جمعیت جهان را در دست داشته باشند. این شبکه شبه انحصاری برای به حداکثر رساندن سود خود گاها از تکنیک ایجاد کمبود مصنوعی و بر هم زدن تعادل میان عرضه و تقاضا استفاده میکند. کمبود آزاردهنده شیرخشک در آمریکا که اکنون شاهدش هستیم نمونه خوبی از این مسئله است.

درواقع جهانی شدن به پارادوکسی خطرناک تبدیل شده است. درحالی که شبکه تولید و توزیع غذا بیش از پیش ماهیت جهانی پیدا کرده و بیش از گذشته متمرکز شده است تولید، توزیع و مصرف در معرض تهدید قرار گرفته است چراکه کوچکترین تکانه میتواند بندهای این شبکه را از هم بگسلد و تولید و توزیع مواد غذایی را متوقف یا مختل کند.

از سوی دیگر سرمایهداران بزرگ با سلطه خود بر جریان تولید و توزیع غذا، فرآیند تولید و توزیع مواد غذایی را از اساس تغییر داده و تکنولوژی را به جزو لاینفک آن تبدیل کردهاند. اگرچه با این کار تولید افزایش قابل ملاحظهای یافته است اما تولید سنتی را نابود کرده و به دلیل سرمایه بر بودن تکنولوژی افراد چندانی نمیتوانند وارد این حوزه شوند. این مسئله به انحصار دامن زده است و پایداری تولید و عرضه را تهدید کرده و همچنین راههای جایگزین را به نابودی کشانده است.

رشد فوقالعاده تجارت جهانی غذا باعث شده است صنعت غذایی یکی از بهترین صنایع برای سرمایهگذاری و کسب سود شناخته شود و سرمایهداران بزرگ با ورود خود در این صنعت، تکنیک بازی با قیمتها را نیز به این صنعت آوردهاند و با بالا و پایین کردن قیمتها کسب سود میکنند.

برخلاف آن چه شاید اعتقاد داشته باشید، قیمت چهار یا پنج ماده غذایی که اساس رژیم غذایی اکثریت جمعیت جهان را تشکیل میدهند بر نظام عرضه و تقاضا متکی نیست بلکه با تغییر و تحولات در نظام مالی جهان بالا و پایین میشود. سفتهبازی در بازارهای مالی سیگنالهای غلط در مورد عرضه و تقاضا در بازار مواد غذایی میفرستد و میتواند باعث بروز کمبود مواد غذایی یا حتی قحطی شود و یا برعکس فراوانی و عرضه بیش از اندازه را منجر شود.

آنهایی که سالها سیستم جهانی شده تولید و عرضه غذا را تحلیل و بررسی کردهاند هشدار میدهند این سیستم به طور کلی در حال فروپاشی است و به سمت بینظمی و عدم تعادل پیش میرود. ناترازی ها و عدم تعادلهای محلی نیز اوضاع را وخیمتر کرده است. این در حالی است که مکانیسمهای اصلاحی و جایگزین نیز ضعیف و یا نابود شدهاند.

اگر نشانهها و علائم این بینظمی تأیید شود باید گفت در ماههای آینده شاهد افزایش بیسابقه تعداد گرسنگیها و سوءتغذیهها در فقیرترین کشورها خواهیم بود. اما این همه مشکل نخواهد بود. محدودیتهای صادراتی، اختلال و کمبود عرضه جهانی غذا به دنبال آن خواهد آمد و همه کشورهای را متأثر خواهد کرد. اگر اقدامات اضطراری و عاجل برای تضمین امنیت غذایی کره زمین انجام نگیرد اگر حق زندگی و حیات تک تک ساکنان زمین بر حرص و خودخواهی عدهای معدود مقدم شمرده نشود آنگاه خیلی زود شاهد کمبود شدید مواد غذایی در جهان خواهیم بود.