گام‌های مهم ایران و روسیه برای حذف دلار و جایگزینی سوئیفت

به نقل از فوربس، ایران وروسیه با راه اندازی یک سیستم تسویه مبادلات با ارزهای ملی خود، گامی هرچند کوچک اما به طور بالقوه مهم برای حذف دلار از روابط تجاری دو جانبه برداشته اند.

مرکز مبادلات ارزی ایران در ماه جولای و به دنبال سفر رئیسکل بانک مرکزی ایران به مسکو، نماد جفت روبل-ریال را راهاندازی کرد.

این ترتیبات جدید به آن معنا است که دو کشور میتوانند مبادلات تجاری دو طرف را بر اساس پولهای ملی هر یک از طرفین تسویه کنند. نخستین فعالیت تجاری در این چارچوب در 19 جولای انجام شد که طی آن 3 میلیون روبل معادل 48 هزار دلار تسویه گردید. در همان روز ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه وارد ایران شد تا با ابراهیم رئیسی رئیسجمهور ایران و رهبر انقلاب ایران دیدار داشته باشد.

رسانههای ایرانی گزارش دادهاند که این سیستم مالی جدید میتواند تقاضای دلار در ایران را به میزان 3 میلیارد دلار در سال کاهش دهد. تجارت دوجانبه بین ایران و روسیه در سال 2021 بالغ بر 4 میلیارد دلار ارزش داشت اما دو کشور که در مواجهه با غرب زمینههای مشترک همکاری پیدا کردهاند گفتهاند امیدوارند تجارت دوجانبه را به 8 میلیارد دلار در کوتاهمدت برسانند.

این ترتیبات تجاری جدید، نیاز ایران و روسیه به دلار آمریکا در مبادلات تجاری را از بین میبرد و تأثیر برخی تحریمها علیه این دو کشور را خنثی میکند. هر دو کشور ایران و روسیه تحت طیف گستردهای از تحریمهای آمریکا و کشورهای دیگر قرار دارند.

مقامات ایران از تمایل خود برای توسعه سیستم جدید تسویه مبادلات با روسیه و وارد کردن ارزهای ملی طرفهای ثالث مثل لیر ترکیه، روپیه هند و درهم امارات به این سیستم خبر دادهاند.

صالحآبادی رئیسکل بانک مرکزی ایران در این باره گفت: ما ارزهای ملی دیگر کشورها را نیز در آینده پیشنهاد میکنیم تا سبدی متنوع داشته باشیم و نفوذ ارزهایی مثل دلار را کاهش دهیم.

اگر این اتفاق بیفتد مجموعهای از توافقاتی را شاهد خواهیم بود که به ایران اجازه میدهند بدون متوسل شدن به دلار و یورو مبادلات تجاری خود را انجام دهد. در عین حال آنهایی که در طرف دیگر معامله قرار دارند ممکن است از افتادن در دام تحریمهای ثانویه آمریکا نگران باشند.

*طراحی پیامرسانهای جایگزین برای سوئیفت

مهدی صفری معاون اقتصادی وزیر خارجه ایران نیز پیشنهاد توسعه یک نظام پیامرسان بینبانکی میان ایران و روسیه را مطرح کرده است. این پیامرسان میتواند به عنوان جایگزینی برای سوئیفت، سیستم مهم مبادلات بینالمللی که مرکز آن در بلژیک قرار دارد عمل کند.

بانکهای متعددی در ایران و روسیه به دلیل تحریمهای آمریکا از مبادله در سیستم سوئیفت کنار گذاشته شدهاند.

روسیه هماکنون یک سیستم پیامرسان خاص خود به نام اس پی اف اس را راهاندازی کرده است که در سال 2014 و به دنبال حمله به کریمه ایجاد شد. این سیستم به طور فزایندهای توسط بانکها برای پرداخت در درون اتحادیه اقتصادی اوراسیا مورد استفاده قرار گرفته است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل گروهی از کشورها میشود که همسایگان روسیه یعنی ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان از جمله آن هستند. ایران نیز برای پیوستن به این اتحادیه وارد مذاکره شده است.

اخیراً در ماه ژوئن، روزتک روسیه گفته است یک سکوی بلاکچین راهاندازی کرده است که میتواند جایگزینی برای سوئیفت باشد.

صالحآبادی در اواخر جولای اظهار داشت: «دو کشور ایران و روسیه که میخواهند از مبادلات خود دلارزدایی کنند باید سیستم ویژهای شبیه به سوئیفت داشته باشند. ما مشخصاً به توافق بسیار خوبی در این زمینه دست یافتهایم.»

*ایران و روسیه پیشتاز کشورها در فاصله گرفتن از شبکههای مالی غرب

ایران و روسیه با پیگیری این ابتکار، پیشتاز کشورهایی هستند که تلاش کردهاند وابستگی خود به شبکههای مالی غربی را کاهش دهند.

چین نیز از سال 2015 یک سیستم تسویه بینبانکی راهاندازی کرده است. در ماه آوریل امسال وزیر دارایی روسیه خواستار ادغام و همکاری نزدیکتر سیستمهای پرداخت در کشورهای عضو بریکس یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی شد.

در عین حال چنین راههای جایگزینی، محدودیتهای مهمی دارند. بهویژه این راهها، کُندتر، گرانتر و پراشتباهتر خواهند بود.