عقب‌ماندگی‌ در تولید دانه‌های روغنی با حمایت دولت قبل از واردات‌/ ‌خودکفایی در دستور کار‌ قرار گرفت

با وجودی که وزارت جهاد کشاورزی از سال 83 برنامههای خودکفایی دانههای روغنی را دنبال میکند اما عواملی همواره مانع تحقق این اهداف شده به طوری که اکنون وابستگی 90 درصدی به واردات این محصول داریم.

طبق آمار گمرک در سال ۱۳۹۹ بیش از ۳.۳ میلیون تن دانه روغنی و روغن خام به ارزش ۲.۱ میلیارد دلار وارد کشور شده است.

ارز 4200 مهمترین مانع تحقق خودکفایی در کشور

سید جواد ساداتی نژاد، وزیر جهاد کشاورزی درباره دلیل عدم تحقق برنامههای خودکفایی دانه روغنی در کشور میگوید: اینکه چرا طرح دانههای روغنی در کشور ما شکست خورد تنها به علت وجود ارز ۴۲۰۰ تومانی بود، یعنی این هم فساد دارد و هم رانت دارد و هم تولید داخل را از بین میبرد.

از نظر ساداتینژاد ارز 4200 تومانی چنان جذابیتی برای وارد کنندگان داشت که آنها بازار داخل را پُر میکردند و کشاورزان در این رقابت نابرابر پیشاپیش شکست خورده بودند و به همین دلیل بود که همه تلاش بخش کشاورزی برای تحقق حتی 10 درصد کاهش وابستگی هم به نتیجه نرسید در حالی که این وزارتخانه برنامههای کاهش وابستگی را چند بار تدوین کرده بود.

در این میان علیرضا مهاجر، معاون امور زراعی وزارت جهاد کشاورزی که پیش از این مجری طرح تولید دانه روغنی در کشور بود نیز بر محدودیتهای ارز 4200 تومانی تاکید میکند و میگوید: متاسفانه در آن سالها به علت واردات بی رویه و اختلاف قیمت ارز آزاد و ارز دولتی در آن زمان، امکان ادامه طرح خودکفایی میسر نشد.

اشاره این مسئول به برنامههای خودکفایی است که وزارت جهاد کشاورزی برای تحقق 50 درصدی خودکفایی تدوین کرده بود اما هیچ موفقیتی حاصل نشد.

مهاجر تاکید میکند که با تغییر سیاستهای ارزی و حمایتی از تولیدکنندگان، تولید این محصول راهبردی با مشکل مواجه شد به طوری که کشاورزان هم در سالیان اخیر رغبتی برای کشت این محصول نداشتند.

چرا تولید دانههای روغنی در سالهای اخیر بیش از ۵۰ درصد کاهش یافت؟

نکتهای که باید بر آن توجه کرد این است که تولیدات دانه روغنی طی این سالها نوسانهای زیادی داشته و در برخی سالها بسیار خوب و برخی سالها بسیار بد بوده و دلیل دقیق آن هنوز روشن نشده است، اگر می شد که از تجربه دوران شکوفایی تولید برای دیگر سالها هم استفاده کرد می توانستیم این گره کور را باز کنیم.

بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، تولید دانههای روغنی از سال ۸۳ به مدت سه سال روند افزایشی داشته است، به طوری که در سال ۸۶ مجموع پنج محصول آفتابگردان، سویا، کلزا، پنبه دانه و گلرنگ به ۷۱۶ هزار تن رسید؛ اما چرا تولید دانههای روغنی در سالهای اخیر بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است؟

بازار داخل متکی به واردات است و کشاورزان اعتمادی به بازار ندارند

علی موسوی، کارشناس کشاورزی زوایای جدیدی از این مشکل را نشان میدهد و میگوید: تنظیم بازار متکی بر واردات است و موجب عدم اطمینان کشاورزان به بازار داخلی خرید دانههای روغنی شده است.

وی ادامه داد: کشاورزی که این محصول نسبتا حساس را با مشکلات زیادی میکارد امیدوار است که بتواند به قیمت مناسب بفروشد اما از آنجایی که بازار دست وارد کنندگان است کشاورز نمی تواند به این بازار دل ببندد.

بنابراین گزارش البته مشکلات دانه های روغنی به همین موضوع ختم نمیشود بلکه همواره وجود مافیاها در واردات و نیز در بدنه خود وزارت جهاد کشاورزی همواره عاملی برای عدم اجرای برنامههای خودکفایی و واردات بیشتر بود.

سود کلانی که ارز 4200 تومانی نصیب وارد کنندگان میکرد موجب شده بود که واردات دست عده ای خاص باشد و آنها اجازه ندهند که برنامه های خودکفایی در داخل وزارتخانه اجرایی شود.

عامل دیگر این بود که در سالهای اخیر حمایت دولت از واردات روغن خام بیشتر شده بود و یکی از مهمترین دلایل کاهش تولید دانههای روغنی در کشور شد.

برنامههای خودکفایی دانه روغنی در دولت سیزدهم

بنابراین گزارش دولت سیزدهم برنامههای جدیدی را برای تحقق برنامههای خودکفایی در دانههای روغنی در پیش گرفته است و عزم کرده تا به رفتارهای نادرست دولتهای گذشته در این موضوع، پایان دهد.

قربانی، معاون برنامهریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی در اینباره از اعطای یارانه کشت ۲۰۰ میلیارد تومانی سویا و افزایش ۸ هزار و ۵۰۰ تومانی خرید تضمینی کلزا و بستههای حمایتی کشت دانههای روغنی در راستای طرح خودکفایی در سال زراعی جدید خبر میدهد.

معاون وزیر جهاد کشاورزی وعده داده است که با ارائه تسهیلات ارزان قیمت در قالب بستههای حمایتی از کشاورزان تا ۳ سال آینده،​ ۵۰ درصد خودکفایی در تولید دانههای روغنی تحقق مییابد.

به گفته معاون برنامهریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی، پرداخت جوایز کشت برای سویا را شروع کردیم و به ازای هر هکتار سه میلیون تومان پرداخت میکنیم و سه میلیون تومان هم پاداش بهره وری برای افزایش عملکرد پرداخت میکنیم.

گام ساده برای تحقق 50 درصدی خودکفایی دانه روغنی

به نظر میرسد علاوه بر برنامههای افزایش تولید که دولت در پیش گرفته است، اقدام جدی برای کاهش مصرف روغن در کشور را هم باید اجرایی کند.

میانگین مصرف روغن کشور ما حدود دو برابر دنیا است و اگر بتوانیم با فرهنگسازی میزان مصرف را به استاندارد جهانی برسانیم 50 درصد مسیر خودکفایی را رفتهایم و برای تحقق 50 درصد دیگر هم ضرورت دارد تلاش کنیم.