فرصت‌های شانگهای؛ ایران حلقه وصل چهار اقتصاد کلیدی در اوراسیا

بیست و دومین نشست سازمان همکاری شانگهای (SCO) که ۲۴ و ۲۵ شهریور با حضور سران ۱۵ کشور عضو و ناظر در آن از جمله آیتالله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران برگزار شد با تکمیل فرآیند عضویت کامل ایران از طریق اعلام رسمی توسط شوکت میرضیایف رئیس جمهوری ازبکستان همراه بود.

بر همین اساس اکنون ایران یکی از ۹ کشور عضو این سازمان به شمار میرود؛ سازمانی با بزرگی اقتصاد حدود ۲۰ تریلیون دلاری، حجم تجارت خارجی سالانه حدود ۶.۶ تریلیون دلاری و جمعیت حدود ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفری که با اضافه شدن ایران، نقش جدیتری در مناسبات سیاسی و اقتصادی جهان ایفا خواهد کرد.

حوزههای همکاری اعضای شانگهای

در اعلامیه بنیانگذاری سازمان همکاری شانگهای اهداف کلان و کلی برای آن ترسیم شده است. در اعلامیه بنیانگذاری این سازمان، تقویت اعتماد متقابل، روابط دوستانه و حسن همجواری میان دولتهای عضو، تشویق همکاری مؤثر میان دولتهای عضو در حوزههای سیاسی، تجاری اقتصادی و علمی، فنی فرهنگی، آموزشی، انرژی، حمل و نقل، محیط زیست و سایر حوزهها، انجام اقدامات مشترک برای تضمین و تداوم صلح امنیت و ثبات در منطقه و بنیانگذار نظم جدید اقتصادی و سیاسی بینالملل مبتنی بر دموکراسی و عدالت به عنوان اهداف کلان این سازمان برشمرده شدهاند.

به طور خاص در حوزه اقتصادی، ترویج همکاریهای اقتصادی منطقهای در قالبهای متفاوت، ایجاد تدریجی محیط مناسب برای تجارت و سرمایهگذاری به گونهای که به تدریج کالا، سرمایه، خدمات و فناوری در میان اقتصادهای عضو این نهاد به صورت آزاد جریان یابد به عنوان هدف کلیدی برشمرده شده است.

افزون بر آن باید استفاده مؤثر از زیرساختهای ارتباطی و حمل و نقلی صورت گیرد، قابلیتهای ترانزیتی اعضا توسعه یابد و به تدریج همگرایی منطقهای در حوزههای توسعه پایدار شکل گیرد.

مهمترین اجزای شانگهای

روند همگرایی اقتصادی در این نهاد عمدتاً به ایجاد رویهها و مکانیسمها محدود مانده است و در یک دهه اخیر چین و روسیه ابتکارات جدید و متفاوتی از این نهاد را در کانون دیپلماسی اقتصادی خود قرار دادهاند. در این فرایند، چند نهاد اقتصادی در سازمان شکلگرفته است یا ایده آن طرح شده است. مهمترین این نهادها عبارتاند از کنسرسیوم بین بانکی و شورای کسب و کار.

کنسرسیوم بین بانکی سازمان همکاری شانگهای در اکتبر ۲۰۰۵ و در پی تصمیم شورای سران سازمان برای ایجاد مکانیسم حمایت مالی از پروژههای کشورهای عضو سازمان و سرمایه گذاری در این پروژهها شکل گرفت.

مهمترین کار ویژههای این کنسرسیوم را میتوان سازماندهی منابع مالی برای سرمایه گذاری در پروژهها، تعمیق تعاملات با نهادهای مالی کشورهای عضو، ناظر و شرکای سازمان همکاری شانگهای، همکاری با نهادهای اقتصادی کلیدی در سازمان شامل شورای کسب و کار و بانک توسعه اوراسیا و تبادل تجربیات با کشورهای عضو در قالب دورههای آموزشی برشمرد.

شورای کسب و کار مهمترین نهاد غیردولتی سازمان همکاری شانگهای و کلیدیترین نهاد در دیپلماسی کسب و کار است. این شورا که با تصمیم شورای سران سازمان در سال ۲۰۰۵ شکل گرفت، اهداف چندگانهای را دنبال میکند. این اهداف عبارتاند از:

۱- تسهیل همکاری کوثر میان اعضا در شاخههای مختلف کسب و کار

۲- ایجاد همکاری مستقیم و بیواسطه میان فعالان اقتصادی کشورهای عضو

۳- سازماندهی و برگزاری نشستها، برگزاری نمایشگاهها، کنفرانسها، سمینارها و سایر گردهماییهای مرتبط با کسب و کارها

این شورا دارای یک مجمع عالی است که جلسات سالانه را برگزار میکند. سه نماینده از هر کشور عضو در این مجمع عضویت دارند.

برخی دستاوردهای عضویت ایران در شانگهای

عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای در میانمدت میتواند فرصتهایی برای دیپلماسی اقتصادی کشور ایجاد میکند. در شرایطی که روابط نرمال ایران با اقتصاد جهانی به طور نسبی احیا شود، ایران با توجه به موقعیت ژئواکونومیک خود میتواند نقش یک حلقه وصل را بین چهار اقتصاد کلیدی در اوراسیا (روسیه، چین، هند و اتحادیه اروپا) ایفا کنند.

ایده کریدور شمال - جنوب نمایانگر پتانسیل نقش آفرینی ایران به عنوان حلقه وصل روسیه و هند به عنوان دو اقتصاد بزرگ اوراسیایی است.

افزون بر این در قالب کریدور شمال - جنوب، ایران به طور بالقوه میتواند حلقه وصل جنوب شرق آسیا و شمال اروپا باشد؛ بنابراین تکمیل کریدور شمال جنوب و رونق بخشیدن به آن را میتوان در کانون منافع اقتصادی ایران در سازمان همکاری شانگهای قرارداد. به دیگر سخن اجرایی شدن کریدور شمال جنوب و افزایش ظرفیت آن میتواند به عنوان مهمترین ابتکار، در کوتاهمدت در کانون دیپلماسی اقتصادی ایران در سازمان همکاری شانگهای قرار گیرد.

ایران میتواند با بهرهگیری از منابع مالی این سازمان زمینه را برای اجرای کامل این کریدور فراهم آورد.