فقدان نقشه راه در صنعت سیمان

صنعت سیمان کشور با حدود ۸۰ سال سابقه هماکنون با رکود سنگینی مواجه است؛ عوامل مختلفی در این رکود و کاهش تولید اثرگذار بودهاند که از جمله آنها میتوان به حالت نیمهتعطیل پروژههای عمرانی و رکود مسکن اشاره کرد و حتی وعدهها برای اجرای طرحهایی همچون مسکن ملی تاکنون به نتیجه مشهودی منتهی نشده است. مساله دیگر مربوط به میزان تولید سیمان در کشور است؛ برخی معتقدند تعداد کارخانههای سیمان با میزان مصرف داخلی همخوانی ندارد و در بهترین حالت بیش از ۲۰ میلیون تن ظرفیت بلااستفاده در این صنعت ایجاد شده است و فقدان نقشه راه توسعه باعث شده تا در برخی مناطق شاهد تراکم بالای تولیدکنندگان و در برخی مناطق با مشکل کمبود تولید مواجه باشیم.

در سمت مقابل هم برخی معتقدند برنامهریزی برای ایجاد ظرفیت ۹۰ میلیون تنی سیمان بر اساس نرخ رشد اقتصادی در ابتدای دهه ۸۰ صورت گرفت اما رکود اقتصادی کشور معادلات را در سمت تقاضا تغییر داد؛ بنابراین چنانچه رشد اقتصادی به منوال ابتدای دهه ۸۰ ادامه پیدا میکرد امروز باید به دنبال ایجاد کارخانههای جدید برای تامین نیاز مصرفکننده بودیم. جدا از نظر این دو گروه، مساله این است که امروزه برخی کارخانههای نیمه تمام سیمانی با پیشرفتهای فیزیکی متفاوت دچار بلاتکلیفی شدهاند؛ بدین معنا که از یک طرف بهای سیمان نمیتواند پاسخگوی هزینههای چند هزار میلیاردی ساخت این کارخانهها باشد و از سوی دیگر اغلب این کارخانهها در مناطقی واقع شدهاند که فاقد متقاضی خرید سیمان هستند.

دبیر انجمن سیمان در این خصوص گفت: برخی از کارخانهها تا ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشتند اما با توجه به هزینههای تولید و بهای سیمان متوقف شدهاند یا روند بسیار کندی را طی میکنند.

عبدالرضا شیخان با اشاره به این مطلب افزود: چندی پیش بحثی در ایمیدرو مطرح شد که برای تکمیل پنج واحد سیمانی تسهیلات پرداخت کنند اما پیشنهاد انجمن این بود که این تسهیلات در اختیار مناطقی قرار گیرد که با کمبود سیمان مواجه هستند. امروز کرمان و هرمزگان با کمبود سیمان مواجهند اما در سایر مناطق ایران شاهد سیمان مازاد هستیم.

شیخان با اشاره به اینکه بخشی از سیمان مورد نیاز استان کرمان از استانهای دیگر تامین میشود، ادامه داد: امروز در بهترین حالت مصرف داخلی ۶۵ میلیون تن است و بیش از ۲۰ میلیون تن ظرفیت تولید مازاد داریم و چنانچه در سالهای آتی هم درخواست برای مصرف سیمان افزایش یابد، این امکان وجود دارد که با همین میزان کارخانه به سمت تولید سیمانهای آمیخته حرکت کنیم و با استفاده از افزودنیها ظرفیت تولید سیمان را به بیش از ۱۰۰ میلیون تن برسانیم. پیشبینی بنده این است که حداقل تا سال ۱۴۱۰ نیازی به کارخانههای جدید نداریم.

دبیر انجمن سیمان اظهار کرد: به نظر میرسد در توسعه صنعت سیمان هیچ گونه نقشه راهی وجود نداشته است و هر کس به صرف سرمایهگذاری و استفاده نکردن از تسهیلات توانسته کارخانه احداث کند، در حالی که سیمان به عنوان کالایی حجیم با ارزش فروش نهچندان بالا نیازمند دسترسی به بازارهای فروش حداکثر تا شعاع ۲۰۰ کیلومتری است. متاسفانه وزارت صمت در این خصوص حاضر به هماندیشی با انجمن سیمان و کارشناسان نبود.

ین مقام مسوول انجمن کارفرمایی صنعت سیمان با اشاره به تولید مازاد سیمان در کشور تصریح کرد: امروزه در خراسان رضوی، شمالی و جنوبی کارخانههای سیمان بسیاری احداث شده که با توجه به اینکه بخش اعظم آن مازاد بر نیاز منطقه است باید با صرف هزینههای بالا به استانهای دیگر ارسال شوند و با توجه به هزینههای حمل و نقل نمیتوانند هزینهها را پوشش دهند؛ بر همین اساس چنانچه بهای سیمان در بورس را بررسی کنید، متوجه میشوید که با توجه به کمبود تقاضا، بهای سیمان کارخانههای خراسان بسیار ارزان است.

وی با اشاره به اینکه امیدواریم ایمیدرو با حضور متخصصان توسعه صنعت سیمان را بررسی کند، گفت: در شرایط حاضر احداث کارخانه سیمان در سمنگان هیچ توجیهی ندارد و نباید مجوزهای اینچنینی صادر شود؛ به جای آن میتوان مجوزها را برای جنوب کرمان صادر کرد کما اینکه بهای سیمان کارخانههای استان کرمان به دلیل تقاضای بالا همواره جزو رتبههای اول کشور قرار دارد؛ ضمن اینکه امکان صادرات هم برای کارخانههای جنوب کرمان فراهم است.

با توجه به کاهش تقاضا در بازار داخلی سیمان، چرا برخی کارخانهها صرفا اقدام به تولید کلینکر برای صادرات نمیکنند؟ شیخان در این خصوص پاسخ داد: تنها یک کارخانه برای صادرات کلینکر طراحی شده و آن هم ساروچ بوشهر است و از طرفی چون خود این شرکت اسکله دارد، در صادرات میتواند موفق عمل کند. تیس چابهار هم تا قبل از راهاندازی آسیاب کلینکر فعلا محصولش را به صورت کلینکر صادر میکند و با راهاندازی آسیاب هم میتواند از بازار بسیار خوب داخلی استان سیستان و بلوچستان بهره ببرد. تیس چابهار یکی از کارخانههایی است که با مطالعات کارشناسی درباره بازار فروش راهاندازی شد.

وی تصریح کرد: متاسفانه برخی فشارهای سیاسی برای دریافت مجوز احداث کارخانههای سیمان باعث شده تا شاهد بازگشت سرمایه به نحو مطلوبی توسط برخی از کارخانههای سیمان نباشیم و این مساله سرمایهگذاران را هم به دردسر انداخته است.

همچنین یک کارشناس سیمان که نخواست نامش ذکر شود، گفت: اگر سرانه مصرف سیمان در کشورهای در حال توسعه را در نظر بگیریم، برای ۸۰ میلیون نفر بهطور متوسط باید ۱۰۰ میلیون تن سیمان تولید شود اما شرایط اقتصادی کشور و متعاقب آن رکود پروژههای عمرانی و ساختمانسازی باعث شده تا مصرف سیمان در کشور ما در بالاترین حالت سالانه به ۶۵ میلیون تن برسد؛ بنابراین اینکه عنوان کنیم سیمان بیش از نیاز کشور تولید میشود، درست نیست و کارخانههای نیمه تمام کنونی هم با توجه به روند رو به رشد اقتصاد کشور احداث شدهاند.

وی همچنین درباره راهاندازی کارخانهها در کشورهای دیگر عنوان کرد: سرمایهگذاری در یک کشور خارجی تابع مقررات و شرایط کشور مقصد است و باید ببینیم که شرایط کشور مربوطه تا چه اندازه میتواند سودآوری ما را تضمین کند. در کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس سرمایهداران برای احداث کارخانه سیمان اقدام کردهاند و به نظر میرسد حضور شرکتهای ایرانی در این کشورها قدری دیر شده است. درباره کشورهای دیگر مانند الجزایر چنانچه عایدی حاصل از کارخانه را به ایران برگردانید، باید مالیات سنگینی را پرداخت کنید که عملا فاقد صرفه اقتصادی است.