کاهش هزینه تولید فرآورده‌های نفتی با سوآپ نفت قزاقستان از مسیر ایران

موقعیت استراتژیک ایران در خاورمیانه در مقایسه با سایر کشورهای همسایه بینظیر است. ایران از یک سو به کشورهای آسیای میانه و حاشیه خلیج فارس از طریق حدود یک هزار کیلومتر ساحل دریای خزر در ارتباط است و از سوی دیگر در جنوب خود حدود ۵ هزار کیلومتر ساحل با قابلیت دسترسی به آبهای آزاد دارد.

از سوی دیگر شبکه خطوط لوله نفت و گاز ایران در سراسر کشور گسترده شده و به عنوان شبکهای منسجم ارتباط را از شمال تا جنوب کشور فراهم کرده است.

خطوط لولهای که با هدف اصلی تامین سوخت مورد نیاز کشور احداث شده تا نفت و گاز تولیدی در جنوب را به مقاصد مصرف که بیشتر در شمال و غرب کشور متمرکز هستند برسانند.

با این حال این مزایا میتواند در موارد دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرند تا علاوه بر کاهش هزینههای کشور، درآمد نیز به دنبال داشته باشد.

یکی از این موارد، سوآپ نفت از کشورهای حاشیه خزر به خلیج فارس است. موضوعی که از سالها قبل در کشور مورد توجه بوده و ایجاد زیرساختهای لازم در بندر نکا برای دریافت و تخلیه نفت نیز نشان میدهد ایران بیش از یک دهه است که به دنبال سوآپ نفت و استفاده از مزایای آن است.

البته سوآپ نفت در تمام این سالها و در دولتهای مختلف مغفول بوده و زیرساختهای بندر نکا نیز بلااستفاده باقی ماندهاند.

با این حال دولت سیزدهم که با اولویت توسعه همکاری با کشورهای همسایه و رونق دیپلماسی انرژی بدون گرهزدن آن به برجام روی کار آمده، استفاده از این ظرفیت را در دستور کار خود قرار داده است.

از همین رو، سید ابراهیم رئیسی، رئیسجمهوری اسلامی ایران هفته گذشته و در سفر به کشور قزاقستان، با اشاره به اینکه از حدود ۱۰ سال پیش روند سوآپ نفت بین ایران و قزاقستان آغاز شده بود، گفت: اما در ادامه به دلیل مشکلاتی متوقف شد و اکنون در سفر به این کشور توافق در این باره به دست آمد.

وی تاکید کرد که سوآپ نفت قزاقستان علاوه بر کاهش هزینه ترانزیت نفت ایران از جنوب به شمال برای تامین خوراک پالایشگاههای تهران و تبریز موجب میشود که یک حق سوآپ نیز به ایران تعلق بگیرد و یک بازی دو سر برد برای کشور است.

در واقع، ایران با سوآپ نفت قزاقستان علاوه بر آنکه جایگاه خود را در مناسبات انرژی منطقه و جهان توسعه خواهد داد همچنین از مزایای اقتصادی آن نیز بهره میبرد.

محسن قمصری، مدیر اسبق امور بینالملل شرکت ملی نفت ایران، با تاکید بر اینکه سوآپ نفت بین دو کشور یک پازل است، گفت: با سوآپ نفت قزاقستان از طریق ایران میتوانیم نفت را در پالایشگاههای شمالی مصرف کنیم و در مقابل نفت تولید شده در جنوب را صادر کنیم.

وی با اشاره به اینکه با این کار هزینه حمل نفت به شمال کشور برای پالایش در پالایشگاههای تهران و تبریز کاهش پیدا میکند، افزود: تنها در یک مورد، کاهش هزینه و مصرف برق در تلمبهخانههای انتقال نفت را شاهد خواهیم بود.

به گفته مدیر اسبق امور بینالملل شرکت ملی نفت ایران، با این کار هزینه تمام شده تولید فرآوردههای نفتی در کشور کاهش پیدا میکند.

قمصری ادامه داد: همچنین ایران بهازای سوآپ نفت قزاقستان مبلغی به عنوان سوآپ فی دریافت خواهد کرد.

وی البته تاکید کرد که با توجه به وجود محدودیت ایران برای صادرات نفت به دلیل تحریمها، قزاقستان باید مشتری نفت خود را معرفی کند تا سوآپ نفت این کشور، خللی در صادرات نفت ایران و حجم آن نداشته باشد.

مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران گفت: برای کاهش این آسیب در جریان سوآپ، قزاقستان باید خودش بازار بیاورد.

وی افزود: اگر سوآپ را به ترانزیت تبدیل میکردیم بهتر بود زیرا مسئولیتی برای فروش و صادرات نفت از سوی ایران وجود نداشت.

قمصری با اشاره به اینکه ایران زیرساخت لازم برای سوآپ و یا ترانزیت نفت کشورهای حاشیه دریای خزر را دارا است، ادامه داد: در بندر نکا زیرساخت مناسبی وجود دارد که امکان دریافت و انتقال نفت تا تهران را دارد.

به گفته قمصری این زیرساختها بیشتر از ۱۰ سال است که ایجاد شده، اما از آن استفاده نشده است.

وی تاکید کرد: باید از مزیت سرزمینی ایران که سالها مغفول مانده است، استفاده کنیم.